طی روزهای گذشته با اخبار متناقض و متفاوتی درباره توقیف و یا عدم توقیف برخی از آثار تئاتر روی صحنه روبرو بوده‌ایم. اخباری که جسته گریخته از هر سو به گوش می‌رسد و در کل به این مقوله اشاره دارد که تئاتر این روزها حال و روز خوبی ندارد.

طی ماه‌ها گذشته مرکز هنرهای نمایشی قوانین و ضوابط جدیدی را در خصوص تبلیغات آثار نمایشی برگزیده است. قوانینی که سخت گیرانه به نظر می‌رسد و در همان ابتدا نواقض فراوانی دارد.

پیش از این گروه نمایشی برای روی صحنه بردن اثر نمایشی خود تنها می‌بایست مجوز اجرا، متن و پوستر را دریافت می‌کرد اما این روزها مجوز تبلیغات سد بزرگی در برابر گروه‌های نمایشی قرار داده است. این گروه ‌ها که بر خلاف برخی آثار پر سلبریتی و یا سینمایی بودجه تبلیغات محیطی را ندارد تنها به فضای مجازی بسنده می‌کنند.

اما معما آنجاست که چگونه می توان در فضای مجازی که گستره بسیار بزرگی دارد به قانونی تبلیغات داشت. شورای ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی در ماه‌های اخیر برای انتشار تیزر نیز مجوز صادر می‌کند. همین طور در متن صریح قانون این شورا آمده که گروه‌های نمایشی قبل از دریافت اجرا از سوی مرکز هنرهای نمایشی اجازه تبلیغات را ندارند.

حال در این میان خلل و فرج زیادی وجود دارد. برخی می گویند می‌شود تبلیغ کرد اما نباید زمان و مکان اجرا را مشخص کرد. برخی می‌گویند همان تبلیغ هم غیر مجاز است. برخی تبلیغات در شبکه‌های معاند را کاملاً خلاف قانون می‌دانند و برخی نیز می‌گویند این شبکه‌ها برخلاف خواسته آنها تیزر نمایشی را پخش می‌کند.

در این میان باید دید مرکز هنرهای نمایشی به عنوان اصلی‌ترین نهاد تئاتری کشور چه کمکی به تئاتر و گروه‌های جوان کرده که این چنین از آنها نسخ می‌کشد. مرکز هنرهای نمایشی طی سالیان گذشته به طور کامل نگاه حمایتی را فراموش کرده و کاملاً به نظارت می‌پردازد. مشخصاً نظارت بر آثار یک اصل مشهود است اما این مرکز آیا کمکی به تبلیغات آثار نمایشی می‌کند؟.

آیا مرکز هنرهای نمایشی درگاهی را برای تبلیغات آثار در اختیار گروه‌ها قرار داده که حالا از آنها می‌خواهد در کجا تبلیغ کنند و در چه جایی نه؟. موضوع دیگری که به شدت در این میان به چشم می‌خورد این است که مرکز آیا این قوانین را در قبال همه با همین سختگیری اعمال می کند یا تنها زورش به کسانی می‌رسد که رسانه چندانی برای اعتراض ندارند؟.

طی روزهای گذشته نمایش "مثل آب برای شکلات" به کارگردانی "ابراهیم پشت کوهی" به دلیل پخش تیزر بدون مجوز و همچنین آنچه حجم تبلیغات غیر قانونی اعلام شده به طور کامل متوقف شده است. نمایشی که سال گذشته در یکی از سالن‌های دولتی یک بار اجرای عموم رفته حالا نمی‌تواند آن اتفاق را تکرار کند.

حال نمونه‌ای موازی در این خصوص نمایش "بینوایان" به کارگردانی حسین پارسایی است. پارسایی که سالها در شورای ارزشیابی در مقام ممیز حضور داشته حالا خودش تمامی ممیزی را به راحتی کنار می‌زند. نمایش بینوایان به راحتی و قبل از دریافت مجوز اجرا نه تنها تبلیغات مجازی بلکه تبلیغات گسترده محیطی خود را آغاز کرد.

نتیجه آنکه مرکز هنرهای نمایشی به چند تذکر بسنده کرد. این در حالی بود که پارسایی این اشتباه را تقصیر تهیه کنندگان انداخت و از زیر این اتفاق شانه خالی کرد. اما آیا می توان باور کرد که کارگردان یک نمایش از روند تبلیغات اثر خود بی اطلاع است؟.

برخورد دوگانه شورای نظارت و ارزشیابی مرکز با آثار دانشجویی و آثاری پر خرج همچون الیورتوئیست و بینوایان به شدت قشر جوان را ناراحت و مکدر کرده است. حال باید دید آیا مرکز هنرهای نمایشی به ابراهیم پشت کوهی هم برای پخش بدون مجوزش تذکر داده و یا صرفاً در همان ابتدا توقیف را راه چاره دیده است؟.

از سویی شورای ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی همواره تاکید ویژه ای بر رعایت شئونات اخلاقی و حفظ حجاب موازین با شرع اسلام داشته است. طی سالهای گذشته اما این نگاه شورا کمی تغییر کرده و ما شاهد آن هستیم که استفاده از کلاه گیس و یا همان پوستیژ به راحتی در برخی آثار رواج پیدا کرده است. حال کدام آثار؟.

بسیاری از گروه‌های دانشجویی بنا بر عدله متقن در همان مراحل اول بازبینی از استفاده از کلاه گیس منع می‌شوند که در غیر این صورت نمایششان مجوز نخواهد گرفت. این در حالی است که آثاری پر زرق و برق از این قاعده مستثنا هستند.

نمونه این تناقض رفتاری شورای ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی را باز هم می‌توان در نمایش بینوایان جستجو کرد. نمایشی که تا حدی از لحاظ حجاب شل بود که صدای مراجع عظام تقلید را نیز در آورد و در همین راستا آیت الله سبحانی از اجرای آن به شدت انتقاد کرد.

حال مرکز سریعاً وارد عمل شد تا با این اتفاق که هنجارشکنی کرده برخورد نماید اما انگار سالن را اشتباه رفت و تذکر به نمایشی دیگر داده شد زیرا بینوایان باز هم با همان وضعیت حجاب به کار خود ادامه می‌دهد.

به نمایش "مثل آب برای شکلات" باز می‌گردیم. تیزر این نمایش به دلیل تک خوانی خواننده زن باعث توقیف اثر شد اما باز هم همان داستان تکراری پیش می آید که اگر تک خوانی بانوان خلاف قوانین است چگونه هر شب در نمایش بینوایان دقایق بسیاری خوانندگان زن تک خوانی می‌کنند؟.

انتقادات به نمایش بینوایان و همچنین تبعیض فاحش شورای ارزشیابی در قبال حسین پارسایی و اثرش داد بسیاری را در آورده و همچنین واکنش بسیاری از مقامات را به همراه داشت تا اینکه جعفری دولت آبادی دادستان تهران به صورت علنی اجرای این نمایش را هنجارشکن و قوانین دانست و از ارشاد خواست تا این مساله به زودی بررسی شود.

اما در این میان واکنش ارشاد، مرکزهای هنرهای نمایشی و شورای ارزیابی بسیار جالب است. نمایش بینوایان تمدید شد و هیچگونه تغییری در آن ایجاد نشد. جالب آنجاست که پارسایی که خود می‌داند چه هنجارهایی را شکسته هیچ میلی برای حضور عکاسان و خبرنگاران در نمایشش ندارد و اگر فیلمی هم منتشر می‌شود توسط مخاطب گرفته شده است.

دست و دلبازی مرکز هنرهای نمایشی در قبال حسین پارسایی و نمایش الیورتوئیست در زمانی رخ می‌دهد که انتشار یک تیزر رئیس تئاترشهر را با مشکلات فراوانی روبرو می‌کند و مرکز هنرهای نمایشی بسیار دیر هنگام در قبال این قضیه واکنش نشان می دهد.

مشکل اصلی تبعیض شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی خود قوانین نیست. این قوانین نوشته شده و لازم به اجرا هستند اما باید دید چرا و چگونه این مرکز قوانین را کاملاً میلی و در قبال برخی از آثار لحاظ می‌کند. اگر استفاده از پوستیژ، تک خوانی خواننده زن و تبلیغات پیش از موقع خلاف قانون است چرا و چگونه بینوایان همچنان روی صحنه می‌رود؟.

نکته قابل تامل آنجاست که گیشه، سرمایه و سوداگری تئاتر چه بلایی به جان این هنر انداخته که حسین پارسایی که سالها آثار ارزشی تولید می‌کرد هم اکنون پا روی گاز گذاشته و تمام آن ارزش‌ها زیر پا له می‌کند؟. اتفاقی که یک بار در الیورتویست افتاد و بار دیگر تکرار می‌شود.