سینماپرس/ محمدعلی کشاورز امروز وارد سن هشتاد و چهار سالگی شد. هنرمندی که کار هنری خود را با حضور و ایفای بهترین نقش های تئاتر در سن 30 سالگی آغاز کرد که در روزهای چهارشنبه در تلویزیون ملی ساعت ۸ شب از شبکه یک پخش می شد. وی همواره با یاد استادان خود تئاتر را شجاعت می پنداشت نه نجابت!

می توان گفت کشاورز در سینما، کشف مرحوم فرخ غفاری بود که در سال 1343 یعنی چهار سال پس از فعالیت وی در حرفه نمایش، با دیدن و درخشیدن او بر صحنه تئاتر وی را به بازی در نقش «مسئول آرایشگاه» در فیلم سینمایی «شب قوزی» که براساس یکی از داستان های هزار و یک شب نوشته و ساخته بود، دعوت کرد و باعث شد که محمدعلی کشاورز نخستین تجربه سینمایی خود را در این فیلم کسب کند.

بازی در فیلم سینمایی «شب قوزی» سکوی پرتاب کشاورز از صحنه تئاتر تا قرار گرفتن در قاب دوربین بسیاری از کارگردان های معروف شد. همین سکو، کم کم کشاورز را از سن نمایش تئاتر؛ یعنی جایی که هنر نهفته او در عرصه بازیگری نمایان شد، دور کرد.

می توان گفت تاثیرگذاری بزرگ بازیگری محمدعلی کشاورز در سال 1362 با بازی در فیلم سینمایی «کمال الملک» و تجربه کار با مرحوم علی حاتمی بود. البته کشاورز بیش از بازی در «کمال الملک» در شانزده فیلم سینمایی دیگر در قاب تصویر کارگردان های مشهوری چون ناصر تقوایی، بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، ایرج قادری و ... قرار گرفته بود؛ اما همکاری این هنرمند با علی حاتمی تنها به «کمال الملک» ختم نشد و در سال های بعد با بازی در فیلم هایی چون «جعفرخان از فرنگ برگشته»، «مادر»، «دلشدگان»، «کمیته مجازات»، «تهران روزگار نو» و سریال «هزار دستان» ادامه پیدا کرد.

اگر عمر مجالی برای ادامه فعالیت هنری مرحوم علی حاتمی می گذاشت، بی شک محمدعلی کشاورز یکی از یاران همیشگی او در فیلم هایش می شد. چیزی که می توان از این همکاری فهمید شناساندن توانایی های کشاورز به علی حاتمی و اعتماد حاتمی به کشاورز بود که توانست نام هفت همکاری به یاد ماندنی را در کارنامه هنری کشاورز و علی حاتمی ثبت کند. وی برای بازی در فیلم سینمایی «مادر» علی حاتمی؛ نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.

در سال 1372 محمدعلی کشاورز با بازی در سریال «پدرسالار» به کارگردانی اکبر خواجویی خود را به خوبی در ذهن تماشاگر حک کرد، به گونه ای که بعد از گذشت این همه سال هنوز بسیاری از مردم او را با نام اسداله خان می شناسند. کشاورز سریال «پدرسالار» را از بهترین تجربه های خود می داند و خود می گوید: « زمانی که به یکی از کشورهای عربی سفر کرده بودم، فردی نزدیک آمد و در حالی که تعجب کرده بود خطاب به من گفت: «اسدالله خان»!»

کشاورز در این فیلم نقش پدر میانسالی را ایفا می کرد که مهربان، خانواده دوست و دلسوز و در عین حال سختگیر و پرصلابت بود و توانست در این نقش در مقابل مرحومه حمیده خیرآبادی به خوبی بدرخشد. عزت اله انتظامی، علی نصیریان، اسماعیل شنگله، حمیده خیر آبادی، جمیله شیخی از هنرمندان هم دوره کشاورز هستند، کسانی که در فیلم های زیادی در کنار او به ایفای نقش پرداختند و شکوفا شدند.

می توان علت بنیانگذاری دانشکده تئاتر را محمدعلی کشاورز و چند هنرمند تئاتری دیگر دانست. در سال 1343 کشاورز و چند دوست دیگر او با احساس به اینکه در یک کشور با فرهنگ هستند اما دانشکده تئاتر ندارند، به وزارت فرهنگ و هنر سابق فشار آورده و خواستار تاسیس مکانی برای اجرای تئاتر و همچنین دانشکده تئاتر شدند که موجب شد دانشکده تئاتر در ۲۵ شهریور همان سال با ریاست دکتر فروغ ساخته شود. از دانشجویان این دانشکده می توان از علی حاتمی نام برد که به گفته محمدعلی کشاورز «دیگر هرگز مثل او پیدا نمی شود.»

کشاورز با بازی خوبی که در فیلم ها داشت توجه هنرمندان غیرایرانی را نیز به خود جلب می کرد تا جایی که با آنتونی کویین در فیلم «کاروان ها» همبازی شد. این فیلم در سال 1348  به کارگردانی «جیمز فارگو» ساخته و کشاورز در این فیلم در نقش «شکور» بازی می کرد که کار او قاچاق سلاح های روسی بود. بعد بازی در این فیلم با نامه ای که آنتونی کویین به کشاورز نوشت خواستار همکاری و بازی او در فیلم های غیرایرانی و در خارج از کشور شد اما این هنرمند ایرانی با بیان این که ایران، وطن اوست و جز آنجا در جای دیگری کار نمیکند، درخواست کویین را رد کرد.

آخرین باری که محمدعلی کشاورز در جمع هنرمندان حاضر شد، بزرگداشتی بود که در سال 89 در بیست و هشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر برای او گرفته شد و بعد از آن قرار بود نمایش «مستنطق» را در فرهنگسرای نیاوران کارگردانی کند و به روی صحنه ببرد اما چندی بعد وضعیت جسمانی او مختل و از ناحیه پا دچار آسیب شد و به دستور پزشک مجبور شد برای راه رفتن از عصا کمک بگیرد. همچنین قرار بود کشاورز سال 89 در نمایش «تماشاچی محکوم به اعدام» به کارگردانی روح الله جعفری بعد از 33 سال روی صحنه تئاتر برود، اما بیماری مجال بازگشت به صحنه را به او نداد.

بیش از 30 ماه است که این پیشکسوت سینما در بستر بیماری به سر می برد. بعد از دو بار شکستگی استخوان‌های پا و لگن و رفتن زیر تیغ جراحی، هنوز در دوران نقاهت به سر می‌برد.

محمدعلی کشاورز آینده سینما را در دست جوانها می داند و معتقد است تنها آمدن به سینما شرط نیست بلکه چگونه آمدن و چگونه ماندن و ماندگار شدن از اهمیت بیشتری برخوردار است و می گوید: «جوان ها باید در درجه اول بدانند که متعلق به این آب و خاک هستند باید به فرهنگ غنی خود افتخار کنند و آن را بیاموزند، مطالعه کنند و به شهر های مختلف سفر کرده و با فرهنگ و آداب و رسوم مختلف آشنا شوند و باید بدانند آنهایی که امروز در میان مردم محبوب هستند اگر چیزی هستند در درجه اول هرچه دارند از مردم دارند.»

این پیشکسوت سینما و تئاتر که امروز وارد سن 84 سالگی شده است با اینکه در این عرصه نامی را از خود به جا گذاشته و خوب درخشیده و سینمای ایران مدیون نزدیک به نیم قرن حرفه هنری او است اما خود می گوید اگر به زمان گذشته بازگردد هیچگاه بازیگر نمی شود. ...

هدیه حدادی‌اصل