سه‌شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۳ - ۱۲:۱۴

در نشست «نسبت سینمای ایران و منافع ملی»

فهیم: عده‌ای افراد نابلد سینما را درحد بیانیه سیاسی اجتماعی تنزل داده‌اند/ برزیده: نشان دادن سیاهی مطلق از جامعه را نمی‌پسندم

 نشست «نسبت سینمای ایران و منافع ملی»

محمد تقی فهیم در این نشست گفت: عده‌ای از افراد نابلد سینما را به حد و حدود یک بیانیه سیاسی اجتماعی تنزل دادند نه یک درام. بحث بر سر گفتن نیست بلکه بحث بر سر چگونه گفتن است. سینما این نیست که در قالب یک بیانیه یا پیام به سمت موضوعی برویم.

به گزارش سینماپرس، دوشنبه ۲۶ آبان ماه، سالن زنده‌یاد امیرحسین فردی حوزه هنری میزبان کارشناسان و علاقه مندان مباحث سینمایی بود. در این روز، اولین جلسه از سلسله‌نشست‌های نسبت سینمای ایران و منافع ملی برگزار شد و موضوع این هفته سینمای اجتماعی و مسئله سیاه‌نمایی بود. در این برنامه که از سوی مرکز مستند سوره حوزه هنری برگزار می‌شود، عبدالحسین برزیده کارگردان و محمد‌تقی فهیم منتقد سینمایی، نظراتشان را پیرامون سیاه‌نمایی در سینمای اجتماعی ایران مطرح کردند.

محمدتقی فهیم در ابتدای این نشست، با ابراز تأسف از درگذشت و بیماری چند نفر از اهالی هنر تاکید کرد: مدیرانی که در مناصب مهم هستند یادشان باشد که بیشتر از این ها به فکر مسائل اجتماعی از جمله آلودگی هوا و بیماری‌هایی که نصیب شهروندان می‌کند باشند؛ چرا که آن ها هستند که باید پاسخ گوی این مشکلات باشند.

* مسئله سیاه‌نمایی تنها بحث کشور ما نیست

وی سپس ادامه داد: من معتقدم سینمای اجتماعی و مسئله سیاه‌نمایی تنها بحث کشور ما نیست و دنیا هم با این قضیه روبه‌رو است. حتی در سینمای آمریکا که مهم ترین کشور سینمایی است این مباحث وجود داشته و در دوره‌ای کمپانی‌ها درگیر این بحث بودند. در مقطعی که معروف است به دوره استودیویی این چالش وجود داشت و همواره سعی می کردند فیلم سازان را از ورود به سینمای اجتماعی نهی کنند زیرا به دنبال این بودند که سینمای پرمخاطب داشته باشند و رفتن فیلم سازها به سمت فیلم هایی که درد و رنج و غم را به نمایش می گذاشت باعث رشد و گسترش سینمای آمریکا نبود. آن ها این مراحل را پشت سر گذاشتند ولی ما به جای این که از تجارب آن ها استفاده کنیم و بدانیم چطور این مقطع پرالتهاب را پشت‌سر گذاشته‌اند، راه خودمان را می‌رویم.

*فیلمسازان ما به ساخت فیلم‌هایی محدود و رنجور و کم‌مخاطب اقدام می‌کنند

این منتقد سینما با بیان این که این مسئله به فیلم سازان ما برمی‌گردد، ادامه داد: فیلم سازان ما به جای این که بخواهند به یک سینمای پرمخاطب دست پیدا کنند، به ساخت فیلم‌هایی محدود و رنجور و کم‌مخاطب اقدام می‌کنند.

فهیم تاکید کرد: این حرف من به این معنی نیست که مسائل اجتماعی رها شود بلکه این که تحلیل‌های غلط از طبقه متوسط ایران ارائه دهیم و در یک دایره محدود قرار بگیریم، سینما نخواهد بود.

وی با اظهار این که سینمای اجتماعی ژانر نیست، توضیح داد:  ژانرها با مشخصه‌هایی تثبیت شده‌اند مانند وسترن، وحشت، موزیکال، ملودرام و ... اما سینمای اجتماعی  یک مضمون است که زیرمجموعه گونه‌های دیگر  قرار می‌گیرد. فیلم‌ها در گونه‌های مختلف می‌توانند مضامین اجتماعی هم داشته باشند. سینمای ملودرام اساسا بنیانش بر گرایش امید و پایان خوش پی‌ریزی شده است. ملودرام با وجود تغییراتی که پیدا کرده از جمله الزاماتش پایان خوش است. ملودرام می‌تواند مخاطب را مچاله، ایزوله یا اندوهگین کند اما موظف است روزنه ای از امید را برای او باز بگذارد. البته این به این مفهوم نیست که استثنا نداریم؛ فیلم اجتماعی می‌تواند پایان باز داشته باشد یا با اندوه به اتمام برسد اما بحث من قاعده‌ها است و این موارد استثنا هستند.

این کارشناس سینمایی ادامه داد: در ادبیات نظم و نثر خودمان هم با این قاعده بزرگ شده‌ایم؛ به طوری که می‌گوییم پایان شب سیه سپید است. اگر به ریشه ها برگردیم، می بینیم هرگاه حالمان بد است به حافظ رجوع می کنیم. او هم در شعرهایش انتقادهایی به مسائل اجتماعی و بی‌اخلاقی‌ها دارد اما درنهایت امیدوارکننده است و روزنه‌ای برای امید باقی می‌گذارد.

*سینما با بیانیه سیاسی و اجتماعی تفاوت دارد

محمدتقی فهیم با اشاره به این که بنا بر این است که همه همکاران و سینماگران خوب هستند، افزود: مطابق آنچه که قانون اساسی به ما می آموزد هر کسی که این قانون را قبول دارد و نظام را قبول دارد، حتی اگر با اختلاف سلیقه ها و دیدگاه ها و تفاوت های جدی در این مملکت فیلم بسازد و درون نظام حرف می زند قابل احترام است و نمی‌گوییم از مسائل اجتماعی حرفی به میان نیاید بلکه به نظر من آنچه مشکل  سینمای ما است بلد نبودن طرح و بسط و دراماتیزه کردن مسائل است.

وی ادامه داد: عده‌ای از افراد نابلد سینما را به حد و حدود یک بیانیه سیاسی اجتماعی تنزل دادند نه یک درام. بحث بر سر گفتن نیست بلکه بحث بر سر چگونه گفتن است. سینما این نیست که در قالب یک بیانیه یا پیام به سمت موضوعی برویم. به جای این که به دنبال جذب مخاطب باشیم و به او هیجان و شوق بدهیم و او را بگریانیم یا بخندانیم، سینما محدود شده به تعداد محدودی مخاطب و ارائه بیانیه.

* سینمایی ما شبه روشنفکر و بدبینانه شده است

این منتقد سینما اظهار داشت: سینمای امروز ما به جای این که به فکر این باشد که منافع ملی را رونق دهد، سینمایی شبه روشنفکر و بدبینانه شده که فقط می‌خواهد بیانیه صادر کند و این مسئله از آنجا ناشی می‌شود که سینماگران ما بلد نیستند چطور باید در فیلم‌هایشان به مسائل اجتماعی نگاه کنند.

فهیم همچنین گفت: منظور من از این که هنرمند  کشور فیلم سازی اجتماعی را بلد نیست این است که سواد تاریخی و شناخت لازم از مردم کشورش را ندارد. در این شرایط وظیفه هنرمند بسیار سنگین است. صرفا بازتاب شرایط مردم را امیدوار نمی کند و صرف نمایش پلشتی مسائل را درست نمی‌کند. اگر این گونه بود باید با فیلم های قبل از انقلاب فحشا از بین می رفت اما در این میان قیصر بدون این که فحشا را به تصویر بکشد، در انتقاد به آن وضعیت تاثیرگذار بود و کار خودش را در جامعه انجام داد.

* تنها وظیفه هنرمند بازتاب واقعیات نیست

این کارشناس سینما با بیان این که تنها وظیفه هنرمند بازتاب واقعیات نیست، گفت: امروز وظیفه هنرمندان ما بسیار سنگین است؛ چرا که در عین انعکاس مشکلات موجود و هشدار دادن نسبت به آن ها، باید مردم را امیدوار هم کنند. اگر تنها مشکلات را نشان دهیم، نه تنها مشکلات حل نمی‌شود بلکه جامعه‌ای پژمرده، افسرده و خموده خواهیم داشت و به جای این که مخاطب را به حرکت برای برطرف کردن مشکلات سوق دهد، دچار رخوت می‌کند. از این رو است که گفته می‌شود هنری که امید نیافریند، ضدهنر است.

محمدتقی فهیم در پایان سخنانش به نمایش فیلم در خارج از کشور اشاره کرد و گفت: نمایش فیلم در منظر بیرون از ایران بسیار مهم است. درست است این نوع سینما کم بنیه است اما اهمیت دارد. بنابراین به خاطر خوشامد عده‌ای یا بعضی از جشنواره‌ها نباید فیلم سازان ما معضلات کم رمق را بزرگ کنند.

ست؛ چرا که در عین انعکاس مشکلات موجود و هشدار دادن نسبت به آن ها، باید مردم را امیدوار هم کنند. اگر تنها مشکلات را نشان دهیم، نه تنها مشکلات حل نمی‌شود بلکه جامعه‌ای پژمرده، افسرده و خموده خواهیم داشت و به جای این که مخاطب را به حرکت برای برطرف کردن مشکلات سوق دهد، دچار رخوت می‌کند. از این رو است که گفته می‌شود هنری که امید نیافریند، ضدهنر است.

محمدتقی فهیم در پایان سخنانش به نمایش فیلم در خارج از کشور اشاره کرد و گفت: نمایش فیلم در منظر بیرون از ایران بسیار مهم است. درست است این نوع سینما کم بنیه است اما اهمیت دارد. بنابراین به خاطر خوشامد عده‌ای یا بعضی از جشنواره‌ها نباید فیلم سازان ما معضلات کم رمق را بزرگ کنند.

* همه حق دارند نظر بدهند

در ادامه عبدالحسین برزیده، کارگردان سینما بیان این که فیلم‌های اجتماعی طیف وسیعی از گونه‌های مختلف را شامل می‌شوند، گفت: بعضی از فیلم های دفاع مقدس هم فیلم اجتماعی هستند. به طور مثال، چگونه می‌توان گفت «از کرخه تا راین» یک فیلم اجتماعی نیست؟ همچنین بعضی از  فیلم های کمدی یا طنز هم فیلم اجتماعی محسوب می‌شوند. موضوع اجتماع و ارتباط فرد با اجتماع موضوع نوعی از فیلم است که می توان گفت فیلم اجتماعی است اما به نظرم فوق العاده موضوع پیچیده ای است. به همین دلیل هم حاشیه زیاد دارد و بخشی از این مسئله هم طبیعی است؛ چرا که وقتی یک موضوع اجتماعی در فیلم مطرح می شود و در جشنواره های خارجی به نمایش درمی آید برای افراد آن جامعه حساسیت برانگیز است و همه حق دارند نظر بدهند.

* نشان دادن سیاهی مطلق را نمی‌پسندم

وی در پاسخ به این سوال که آیا  لزوما باید در ملودرام روزنه های امید وجود داشته باشد یا نه، گفت: من هیچ قاعده قطعی را درباره سینما و کار هنری نمی پسندم. ممکن است یک فیلم با پایان ناخوشایند تاثیرات خوبی روی جامعه بگذارد و فیلم ساز تعمدا پایان تلخ طراحی کند؛ زیرا خیرخواه جامعه است.

این کارگردان سینمایی ادامه داد: یکسری فیلم ها است که تصویر ناخوشایندی از کشور می دهد. نشان دادن سیاهی مطلق را نمی‌پسندم. چرا که هر  کشوری درگیر مسائلی است که بخشی از آن درست است و بخشی غلط است و حسن و ضعف دارد. گاهی عین حقیقت در فیلمی بازگو می ‌شود و حتی سیاه‌نمایی هم نشده است اما وقتی فیلم را می بینیم حالمان بد می شود. این موضوع درباره فیلم‌های خارجی هم صدق می‌کند. بخشی از وجود ما عواطف و احساسات است و ما خلق نشدیم برای سیاه دیدن و سیاه گفتن.

*همه تقصیرها بر گردن سینما و سینماگر نیست

وی با بیان این که عده‌ای برای خوشایند جشنواره های خارجی و افراد به اصطلاح روشنفکر فیلم می‌سازند، به مسئله سیاه نمایی در سینما اشاره کرد و گفت: اما حساب این عده با کسانی که دلسوزانه فیلم می‌سازند جداست. چه شده که به این شدت وحدت به موضوع سیاه نمایی در سینمای ایران می پردازیم در حالی که من به شخصه بحران و وخامت اوضاع در این زمینه حس نکرده‌ام.

این هنرمند همچنین بیان کرد: من در همین زمینه انتقاداتی به حوزه هنری دارم؛ در ارتباط با این که چرا فیلم هایی که مجوز دارند را نمایش ندادند. من معتقدم باید این فضا فراهم باشد که افراد حرفشان را بزنند. باید جایی باشد که با هم صحبت کنیم. ممکن است حرف‌های یکدیگر را قبول نداشته باشیم اما باید با هم حرف بزنیم و نظرات همدیگر را بشنویم.

برزیده در ادامه بحث به این نکته اشاره کرد که همه تقصیرها بر گردن سینما و سینماگر نیست و گفت: به نظر من زیادی داریم سینما را عامل اصلی سیاه نمایی نشان می دهیم. چهره ای از سینما می سازیم که انگار سینما هنری در کشور است که سیاه نمایی می کند. این سینما نیست که سیاه نمایی می کند. فیلم ساز دردمند را نباید توقیف و توبیخ کنیم بلکه باید اوضاع جامعه را بررسی کنیم. وقتی جوان خودش در این جامعه با تمام مشکلات ریز و درشت آن زندگی می‌کند، دیدن یا ندیدن آن مسئله از قاب سینما چقدر می‌تواند روی تفکر او تاثیر بگذارد؟

* تنها روی سینما حساسیت به وجود آمده است

وی با بیان این که تلویزیون موثرتر از سینما است اما هیچ کس با این رسانه موثر کاری ندارد، گفت: شما حتی با ورق زدن روزنامه‌ها هم این مشکلاتی که در سینما به آن اشاره می‌شود را می‌توانید ببینید و در بعضی از جراید حتی بعضی از اتفاقات به سیاه‌ترین شکل ممکن مطرح می‌شوند اما تنها روی سینما حساسیت به وجود آمده است.

این هنرمند کشورمان در پایان با تاکید بر این که اگر قرار است با هنرمند حرف زده شود، راهش تهدید نیست، این نشست ها را خوب و موثر ارزیابی کرده و گفت: باید فضایی باشد که بتوانیم با یکدیگر تعامل برقرار کنیم. من شنیدم از مانی حقیقی هم برای حضور در این جلسات دعوت شده و به نظرم اقدام بسیار خوبی است که افراد با دیدگاه‌های متفاوت بیایند و حرف‌هایشان را بزنند. این نشان از سعه صدر مسئولین حوزه دارد که  فرصتی را فراهم کنند که از این تریبون حرف‌های دلسوزانه زده شود نه این که در فضاها و شبکه‌هایی که لزوما نیت خیر ندارند.

ارسال نظر

شما در حال ارسال پاسخ به نظر « » می‌باشید.