شنبه ۹ آبان ۱۳۹۴ - ۰۹:۲۲

محرم و روایت تاریخی مذهبی در سینما/۵

براهیمی: شکستن قراردادهای اجتماعی واکنش برانگیز است/ آثار تاریخی مذهبی چگونه باورپذیرتر می‌شوند؟

منصور براهیمی

سینماپرس: منصور براهیمی از اساتید مطرح ادبیات نمایشی کشور معتقد است: تلفیق تصویرسازی و رئالیسم در خصوص نمایش برخی چهره های مقدس، آثار مذهبی را برای عموم افراد باورپذیرتر می کند؛ دیدگاه تک بعدی در آثار تاریخی و مذهبی همیشه ضربه زننده است.

وی در در ارتباط با چگونگی نحوه روایت آثار تاریخی و مذهبی در سینما و تلویزیون طی گفتگو با خبرنگار سینماپرس اظهار داشت: حوزه تولید آثار هنری مبتنی بر واقعه های تاریخی و مذهبی همیشه پر از پیش فرض های نظری اشتباه است؛ یکی از این اشتباهات در مورد نشان دادن چهره معصومین (ع) است؛ به عنوان نمونه کسانی که در مورد تصویر معصومین (ع) در سینما واکنش نشان می دهند همان تصویرسازی ها را در تعزیه و نقاشی های قهوه خانه ای می پذیرند و لذا تمامی این ها به قراردادهایی مرتبط است که از دیرباز در ذهن مردم شکل گرفته است.

براهیمی با تأکید بر اینکه مسأله قراردادها در این رابطه بسیار مهم است اظهار داشت: زمانی در شبکه ۴ سیما برای اینکه واکنش های مردمی و علما نسبت به این مقوله سنجیده شود آقای راعی در مورد یکی از نقاشی های قهوه خانه ای فیلمی ۵ دقیقه ای ساخت که روایتی از واقعه عاشورا بود و کل صحرای کربلا را ترسیم می کرد؛ در آن زمان تصویر امام حسین (ع) برای اولین بار از رسانه ملی پخش شد و در ابتدا مسئولین سیما با احتیاط زیاد آن را پخش کردند اما زمانی که دیدند هیچ واکنش منفی نسبت به آن صورت نگرفت بارها و بارها آن فیلم را پخش نمودند و کسی هم معترض نشد.

نویسنده کتاب «تئاتر و توسعه» خاطرنشان کرد: برخی حساسیت ها نسیت به نمایش چهره معصومین(ع) از جایی شروع شد که مسئولان سازمان صدا و سیما می خواستند سریال تلویزیونی «امام حسین (ع)» را بسازند و در صحنه ای ۸ تن از قدیسان دینی ما حضور داشتند و با بحث های زیادی که در آن زمان شد به این نتیجه رسیدیم که نمی شود با نورانی کردن چهره همه این افراد منتسب به اهل بیت، این سریال را نشان داد و همان زمان به رغم صرف بیش از یک میلیارد تومان بودجه به دستور آقای لاریجانی روند تولید این سریال متوقف شد و برای همیشه دیگر نامی از آن به میان نیامد

این کارشناس مسائل فرهنگی تأکید کرد: برای ورود به این حوزه ها باید علما و عموم مردم را آماده کرد و هیچ هنرمندی نباید بی محابا به سمت این گونه تصویرسازی ها برود چرا که هنوز زمینه  عمومی برای پذیرش این تصاویر در جامعه شکل نگرفته و واکنش نسبت به آن ها زیاد است.

وی در همین زمینه توضیح داد: تصویر شمایلی اصولاً همیشه برای مردم و علما مقبول است هر چند که این تصویر دورترین سبک از رئالیسیم است. به عنوان مثال من بارها شنیده ام که برخی افراد گفتند بازیگران آثار فرج الله سلحشور بد بازی می کنند؛ حال اینکه این کارگردان برای برقراری بهتر مخاطب با شخصیت اصلی داستان در سریالی مانند حضرت بوسف(ع) بازیگران خود را به صورت شمایلی می بیند؛ هر چند که همین امر باعث می شود بازی بازیگران در برخی اوقات اغراق شده به نظر برسد و برخی آن را نپسندند ولی در نهایت نشان دادن چهره آن شخصیت واکنش منفی در پی ندارد.

وی ادامه داد: تلفیق تصویرسازی و رئالیسم می تواند آثار مذهبی را برای عموم افراد باورپذیر کند اگر این امکان پدید بیاید که در یک اتر تاریخی و مذهبی بازیگر رئالیستی را با تصویر سازی در هم بیامیزند بهتر می شود؛ مخاطب به رئالیسم عادت کرده است. راه حل ها بیشتر به قراردادهای هنری باز می گردد و واقعیت و خیال در آن چندان دخیل نیست.

این فیلم‌نامه و نمایشنامه‌نویس با بیان اینکه از زمان جایگزینی برخی تصاویر شبه هالیوودی به جای تصویر بزرگان در آثار سینمایی کشور، مخالفت با این گونه تصاویر نیز زیاد شد اظهار داشت: وقتی بعضی قراردادهای اجتماعی شکسته شد مردم و علما نسبت به آن واکنش نشان دادند؛ البته نمونه این اعتراضات گاهی در تعزیه ها نیز به وجود می آیدو دلیل آن هم اغراق های بی شماری است که وجود دارد.

براهیمی افزود: این در حالیست که مرحوم مطهری در کتابی که در مورد زندگانی امام حسین (ع) نوشته است به شدت در مورد برخی خرافات آیینی محرم حمله می کند و اشاره می کند که میل به اسطوره سازی نباید از حد بگذرد و  معصومین (ع) نباید شبیه به اسطوره های قهرمانی شود. هرچند که من معتقدم برخی از افراد که این کار را انجام می دهند از روی خباثت این کار را نمی کنند اما در هر صورت این عمل شان واکنش علمای دین را در پی دارد.

وی در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به اینکه داستانک هایی که در آثار سینمایی و تلویزیونی وجود دارند که باعث کمرنگ شدن زندگی واقعی شخصیت های برجسته می شوند اظهار داشت: ما مشکل زیربنایی اعتقادی داریم؛ باید مشخص باشد که شیعه چگونه به جهان نگاه می کند؛ به عنوان نمونه سال های پیش در یکی از سریال هایی که شیطان در آن نقش داشت اعتراض هایی صورت گرفت و خود من در سازمان صدا و سیما به این امر اعتراض کردم. به نظر من نمی شود تجسم مستقیمی از شیطان در زمین ارائه کرد چرا که در روایات و مبانی مذهبی و اعتقادی ما آمده که خداوند می گوید شما در سایه من هستید و خطری شما را تهدید نمی کند و همین باعث می شود زمانی که در یک اثر تلویزیونی ما شیطانی را می بینیم که در خیابان و خانه با مردم راه می رود و غذا می خورد به آن واکنش نشان می دهیم.

مشاور فیلمنامه سریال «حضرت موسی (ع)»تأکید کرد: نباید دیدگاه «شر» در آثار مذهبی وجود داشته باشد، هرچند که شر در دنیا وجود دارد اما به طور قطع و یقین این کفه خیر است که در جهان سنگین تر است؛ چرا که خداوند حتی بنده های غیر مومن خویش را در دریای رحمتش غرق می کند؛ از این رو نباید دیدگاه شر در آثار ما بیش از حد معمول دامن گیر شود.

وی در خاتمه این گفتگو با ذکر مثالی گفت: زمانی که آقای میرباقری سریال «امام علی (ع)» را ساختند برخی افراد نسبت به آن معترض بودند و می گفتند که این دیدگاه شخصی آقای میرباقری است که انگیزه جنسی را عاملی می داند تا یک انسان را به هر عمل شنیعی مجبور کند؛ در هر صورت این ها و نمونه این مسائل بسیار در سینما و تلویزیون ما وجود داشته و امروزه ما نیاز به کارشناسان اهل فن داریم تا قبل از تولید آثار تاریخی و مذهبی رصد خوبی روی عوامل و فیلمنامه های آن ها داشته باشند تا هیچ گاه یک فیلم و سریال مذهبی با مخالفت علما، مراجع و مردم روبرو نشود و از سوی دیگر بتوانیم شاهد تولید آثار زیادی در رابطه با زندگی معصومین (ع) باشیم.

ارسال نظر

شما در حال ارسال پاسخ به نظر « » می‌باشید.