تغییرهای ایجاد شده در رسانه ملی و همچنین عدم تزریق بودجه توسط دولت از عواملی بوده است که در کنار مسائلی همچون، نفوذ رسانه های بیگانه، ماهواره، افزایش شبکه های مجازی و ... روند محسوس کاهش مخاطبان رسانه ملی را در سالیان اخیر به همراه داشته است، همین امر موجبات این را فراهم کرده تا برنامه سازان و متولیان امر در برنامه سازی رسانه، به فکر افتاده و هر یک بنا به طرز فکرشان و نگاه فرهنگی خود، دست به خلاقیت بزنند تا هر طور شده تنور رسانه را داغ نگه داشته و از ریزش مخاطب بیشتر جلوگیری کنند.

غافل از اینکه این امر نه با تولید بیشتر، که با تولید کمتر ولی با کیفیت بالا و دارای اتاق فکر محتوایی اتفاق می افتد. روندی که رسانه ملی در ماه های اخیر با تولید برنامه های زنده و ضبط شده استدیویی و روتین، در ارتباط با مضامین هنری، اجتماعی، خانوادگی و ... در پیش گرفته است امری است که ممکن است با بی تدبیری و سهل انگاری برخی برنامه سازان، سیاست رسانه؛ این سازمان مهم و استراتژیک را زیر سوال ببرد.

مهم تر از همه اینکه باید در تولید هر برنامه تلویزیونی مباحث کلان فرهنگی کشور را مبنا قرار داد و غافل از وضع اجتماعی جامعه، اوضاع اقتصادی و شرایط معیشتی خانواده ها نیز نبود. متأسفانه برخی برنامه سازان با تعجیل زیاد در تولید، که دور از شأن و جایگاه رسانه ملی است، دست به اقداماتی شتاب زده می زنند که پیامدهایی را به همراه دارد. برخی از آن پیامدها به سرعت اثرمنفی خود را نشان داده و واکنش های جمعی مردم و مخاطب را به همراه دارد و برخی دیگر نیز، در زیر پوسته رسانه رشد کرده و پس از مدتی به دملی چرکین تبدیل می شوند که با سر باز کردنش ممکن است آبروی شبکه ، مدیران ارشد و سیاست های کلی رسانه و افق ترسیم شده برای آن را به چالش جدی بکشاند.

ورود مجریان و فعالان ممنوع التصویر سابق رسانه به صدا و سیما  موضوعی است که موافقان و مخالفان بی شماری دارد.  در عین حال هر یک از دو جبهه تحلیل خاص خود را در تأیید یا رد این اقدام ارائه داده اند. اما آنچه در نهایت می توان با تکیه و تأکید بر آن بر کرسی قضاوت نشست موضع مخاطب و واکنش مخاطبان صدا وسیما به این تغییرات و اقدامات است. موضعی که گوشه ای از آن را در فضای مجازی و رسانه ای این روزها دیده ایم.

یکی از برنامه هایی که اساسا بر مبنای بازگشت یکی از مجریان چالشی گذشته سیما به تلویزیون، تولید شده است، برنامه «اکسیر» است که مخاطبان بسیاری را هم در همین مدت پخش پیدا کرده است.

لازم به توضیح نیست که ماجرای مربوط به برنامه اخیر«اکسیر» چیست؟ چراکه انعکاس خبری آن خصوصا در فضای مجازی به سرعت نور، ظرف تنها یک روز، به مقداری فراگیر شد که مدیران و معاونان سازمان و برنامه سازان این  برنامه را بر آن داشت تا برای توجیه کار خود و همچنین رد اتهام وارد شده، اقدام به تولید و پخش ویدئویی دروغین کنند که بر اساس ظواهر امر پس از ویدئو مذکور تولید شده است؟

این ویدئو که طی اعلام قبلی مدیران و برنامه سازان اکسیر در خبرگزاری ها و سایت ها و ... پخش شده است، به نام ویدئو«پشت صحنه برنامه اکسیر» به چندین دلیل کارشناسانه و علمی، پس از ویدئویی که در آن مجری با فرد میانسالی از قشر کارگر برخورد توهین آمیز و تحقیرآمیزی انجام می دهد تولید شده است.

اما پیش از آنکه دلایل کارشناسانه برای این ادعا را بیان کنیم نیاز است تا به چرایی و فلسفه محتوایی این برنامه به اصطلاح نمایشی ورود کنیم تا بر همگان مشخص شود که سازندگان اکسیر که شاکیان و مخاطبین ناراضی را افرادی«عجول و شتاب زده» می خوانند، بدانند عدم توجیه محتوایی برنامه شان و گفتن دروغ هایی برای پوشاندن آن است که نشان از شتاب زدگی، غفلت و عدم بصیرت آنان دارد.

برفرض قبول آنچه سازندگان این آیتم نمایشی به مردم گفته اند و با حساب اینکه همه این نمایش ها از قبل و طبق فیلمنامه ای حساب شده اجرا شده است و فرد میهمان در جریان کامل رفتارها و بازی ها بوده است باید به چند نکته اشاره کنیم.

۱-اگر مبنا بر غافلگیری مخاطب، ایجاد تعلیق برای میهمانان و حضار در استدیو و امور جذابیت زای رسانه ای است که توجیه برنامه سازان اکسیر است، پس هیچ لزومی به پخش پشت صحنه و لو دادن آنچه قرار نبوده از ابتدا با مخاطب در جریان گذاشته شود نیست. پس با این حساب اساسا برنامه «پشت صحنه »از توجیه لازم برای تفسیر این آیتم حذف می شود. در این حالت به همان شکایت و طرح دعوای اولیه از سوی مخاطبین بازمی گردیم. چراکه اگر قرار نبوده مشخص شود این آیتم نمایشی است و قرار بر واقع گرایی برنامه با حضور مهمان دعوت شده بوده است، پس برنامه سازان با ایمان کامل بر محتوای تحقیرآمیز برنامه شان آن را ساخته و پخش کرده اند و نزد خود هیچ نیازی برای رفع سوء تفاهم ها ندیده اند و اساسا قرار از ابتدا این بوده است که مهمانان این برنامه در طرحی خلاق، هتک حرمت شده و در برابر غرور مجری تحقیر شوند تا مخاطب با غافلگیری و تمسخر مهمان، به خنده بیافتد.

با این استدلال اساسا صورت مسأله سر جای خود باقی خواهد ماند و تولید و پخش هرگونه پشت صحنه  از برنامه، چه دروغ چه واقعیت، موضع و طرز نگاه غیرفرهنگی و تمسخرآمیز سازندگان و مجری برنامه را توجیه نخواهد کرد.

اما در باب اینکه این آیتم پشت صحنه دروغ است و سازندگان در توجیه عمل خود عذر بدتر از گناه آورده اند باید گفت:

۱-مگر می شود برای برنامه ای که اساس آن بر بداهه، اجرای زنده مجری در استدیو و مشارکت مهمان و حاضران  و نیز خلاقیت مجری توانای آن بنا شده است فیلمنامه ای به این ظرافت نوشت!

۲-اگر مهمان دعوت شده که فردی کارگر و مستضعف (به معنای واقعی کلمه و تفسیر قرآنی آن) است در اجرای واقعی مسابقه مقابل مردم، تمام کلمات، رفتارها، شوک زدگی، شرم، حیا، خجالت و رنگ پریدگی اش را با آن ظرافت بازی کرده است پس باید گفت جایزه اسکار که نصیب دیکاپریو شده است حق ایشان بوده و بازیگری به توانمندی او در تاریخ سینما زاده نشده است!

۳- از چه وقت، برای تولیدات روتین سازمان آن هم در شکل و شمایل مسابقه ایش طراحی و تمرین با این جزئیات حیرت آور صورت می گرفته! اگر هم تمرینی بوده از کی مرسوم بوده است که از همه تمرینات، فیلمِ پشت صحنه برداشته شود! و اساسا لزوم آن چیست؟

۴-اگر ادعای برنامه سازان اکسیر را در واقعی بودن این فیلم پشت صحنه قبول کنیم، باید فرض را بر این گرفت که از همه آیتم ها نیز پشت صحنه ای وجود دارد و اصولا همه چیز برنامه از پیش نوشته و تعیین شده است، پس آیا در این صورت جایزه های واقعی که به اشخاص داده می شود هم از پیش هماهنگ شده و میهمانان پاسخ های صحیح را از قبل می دانسته اند؟ و اینکه لازم است برنامه سازان فیلم های موجود از پشت صحنه اکسیر را که در آرشیو موجود است برای روشنگری بیشتر و توجیه مردم منتشر کنند!

اگر عذرخواهی نمی کنیم، دروغ نگوییم!

شرم آور تر از همه این مسائل این واقعیت است که چگونه سازندگان این برنامه به خود این اجازه را داده اند که با تطمیع میهمان مظلوم و کارگر برنامه  که درود خداوند بر صبر و بزرگمردی او باد، او را برای باز تولید پشت صحنه ای دروغ، پای همان دوربین و مقابل همان فرد قرار داده اند. همچنین به این مورد جلب نظر مدیران مربوط برای پشتیبانی از نمایشی بودن این آیتم را هم اضافه کنید! با احتساب این همه دروغ، ریا کاری و فریب، دیگر مخاطب به کجا و چه چیزی در رسانه ملی اعتماد کند؟

 تحلیلی که ارائه شد نه در طرح دعوی و دشمنی با سازندگان این برنامه است و نه اتهام نامه و افشاسازی رسانه ای برای خودنمایی و تحقیر عده ای خودشیفته؛ بلکه هشدار واعلام زنگ خطری است که دارد برای سازمان عریض و طویل رسانه ملی به صدا در می آید.

اگر مخاطب حتی ذره ای احساس کند که آنچه به عنوان واقعیت و مستند از سوی برنامه سازان، مدیران رسانه و حتی مجریان و هنرمندان این حوزه به او نشان داده می شود، دروغ و یک بازی رسانه ای برای جذب مخاطب است نباید لحظه ای شک کرد که عطای شبکه های وطنی را به لقایش خواهد بخشید و هر روز بیشتر بر شبکه های ایرانی زبان بیگانه و«جم» هایی که یکی پس از دیگر بر سر ملت آوار می شوند پناه خواهد برد.

همچنین اعتماد مخاطب بر همه برنامه های سیما و اساسا هویت رسانه ملی از بین خواهد رفت. چراکه باور ندارد آنچه می بیند حقیقت یا واقعیتی از جامعه و وقایع موجود باشد. با این حساب جایگاه برنامه های خبری از اخبار گوناگون گرفته تا انعکاس سخنان مقامات حکومتی، لشگری و دولتی در نظر مخاطب چه خواهد بود؟

در انتها باید افزود رسانه و کار رسانه امری فرهنگی است که به گفته مقام معظم رهبری کار در این عرصه جهاد به حساب می آید. پس نباید با دید سوء، طمع، دروغ و ریا برای تولید آن آستین همت بالا زد، بلکه باید با توکل، صداقت، احترام به مخاطب آن هم از همه قشر، همت کرد و به قصد جهاد، کار فرهنگی تولید کرد، امری که مصداق معلمی است. این نیز مسجل است که کار معلمی اگر بر دروغ تکیه کند چیز نخواهد شد جز آموزه شیطان و بویی از میراث پیمبران نخواهد برد. چه رسد که بر سر آن ایستادگی کنی و قسم و آیه در پی هم آوری که کار ما کاری نبوده جز برای خوشنود کردن خلق خدا و حساب ناراضیان و دلشکستگان را به یوم الحساب و پل صراط واگذاری!