به گزارش سینماپرس، پوستر در اوایل قرن بیستم رسانه ای شناخته شده و موفق بود و به ویژه در شهر پاریس ، بسیاری از هنرمندان طراح پوستر گرد آمده بودند. رنگهای شاد و زنده پوستر ، برای عامه مردم جذاب و دوست داشتنی بود و گاهی شبانه پوستر ها را که به تعداد محدود و برای نصب در گذر گاههای عمومی به شیوه لیتو گرافی تکثیر می شد، از دیوار ها بر می‌داشتند و و در منزل خود نصب یا نگه داری می کردند و امروزه بعضی از این پوستر ها در موزه ها و مجموعه های شخصی یافت می شود. پیشرفتهای فنی لیتوگرافی (چاپ سنگی) در آغاز قرن بیستم، کیفیت پوستر هارا متحول نمود و طراحان با جسارت کافی از زمینه های تخت رنگی در آثار خود استفاده می کردند.
پوستر تلفیقی است از هنر گرافیک و هنر تبلیغات، هرچند که این دو در موازات و کنار هم، همواره حرکت کرده‌اند و مکمل یکدیگر هستند. پوسترها طراحی های گرافیکی هستند که جهت تبلیغات، طراحی و منتشر می شوند. در تعریف جزئی تر پوسترها برای اطلاع رسانی مطلب، رویداد یا موضوع خاصی به کار برده می شود.
حالا پوستر به عنوان یک رسانه، عقیده ، تفکر و همچنین وسیله‌ای برای ماندگارکردن یک رویداد یا نظر، شناخته میشود. البته همه پوسترها این شرایط را ندارند و بعضا کاربرد آنها برای پوشش یک محدوده زمانی مشخص و یا صرفا جهت اطلاع رسانی در یک بازه زمانیست و نه رسانه ای عمیق و بدون زمان.
با نزدیک شدن به سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر سینمای ایران شاید بد نباشد مروری بر پوسترهای سی و چهار دوره گذشته جشنواره داشته باشیم. در بخش اول این گزارش به تحلیل و واکاوی مختصر هفده پوستر پرداخته‌ایم تا با دیدن آنها در کنار هم بتوانیم مقایسه بصری بهتری انجام دهیم.
در شش دوره اول از طراحی پوستر جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران استفاده از نمادها بسیار به چشم می‌خورد. نمادهای پرکاربردی همچون پرنده، نوار فیلم (نگاتیو) و سایر آرم ها و لوگوها به صورت شعارگونه و آماده استفاده می‌شد. با توجه به فضای تازه‌ای که بعد از انقلاب به وجود آمده بود نیز می‌توان تاثیرات شرایط و زمان را در طراحی پوستر ها دید همانطور که در اولین پوستر جشنواره فیلم فجر حضور مردم را در بهمن 57 به نمایش گذاشته است، می‌بینیم. و نام ( الله ) را در یک سوم بالا در صدر تازه‌ترین نقش بر پرچم کشورمان را می‌بینیم و البته استفاده از نگاتیو در میان مردم می‌توانست توجه سینما به انقلاب و مردم و بالعکس را برای ما تداعی کند، حتی می‌توان با این مفهوم اشاره‌ای به زمان برگزاری یک رویداد سینمایی در 22 بهمن داشت، اما در این طراحی از نمادهای پرکاربرد استفاده شده و طراحی گرافیکی خاصی به چشم نمی‌خورد.
اولین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
دومین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
در دوره دوم برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم فجر باز هم از نماد پرنده و نگاتیو که اصلی‌ترین نشانه سینما در آن دوران بود بهره گرفته شده است و به نوعی می‌توان به مفهوم آزادی رسید. همین طراحی با تغییر رنگ پس زمینه در دوره سوم از جشنواره نیز استفاده شد. بخش فیلم‌های اول نیز در این دوره اضافه شد.
سومین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
چهارمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
در دوره چهارم از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر تا دوره ششم کم کم با اینکه همچنان استفاده از نمادهای پرکاربرد مرسوم بود اما تغییری راآرام آرام می‌توان مشاهده کرد. حضور تکنیک‌های گرافیکی نیز به صورت‌های اولیه‌اش در آثار مشاهده می‌شوند. در این مقطع گرافیک محور میشود و نمادها صرفا برای کمک به ساخت گرافیکی اثر حضوری کم رنگ دارند. دوره چهارم از جشنواره طراحی پوستر کمی با رنگهای شاد خودنمای می‌کند شاید همان زمان که سینمای کودک ما بهترین دوره‌های خود را تجربه می‌کرد. نگاتیوی به عنوان نماد سینما شبیه به یک گلدان جایی برای رویش محسوب شده است. البته در این دوره بخش حرفه‌ای از بخش آماتور جدا شد تا به صورت یک جشنواره مستقل به نام سیمای جوان برگزار شود و همچنین بخش کودکان و نوجوانان نیز اضافه گشت.
پنجمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
نکته قابل توجه در طراحی پوستر پنجمین دوره از جشنواره حضور نگاتیو و پرنده بعد از 5 سال است. تقریبا به سال‌های آخر دفاع مقدس نزدیک شده‌ایم. سال‌هایی سخت که شاید انقلاب توان مقاومت چنین شرایطی را در مردم بیشتر کرده بود. نمایشگاه پوسترهای سینمایی در این دوره به جشنواره اضافه شد. جشنواره برای اولین بار مجله‌ای ویژه‌نامه با نام مجله فیلم نیز منتشر کرد.
ششمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
ششمین جشنواره و طراحی پوستر آن در فجر نیز همچنان در همان ردیف قرار می‌گیرد و طی شش سال تحول عجیبی در آن رخ نداد و تغییرات کمی را در میان پوسترها تا به این جا شاهد بوده‌ایم. در این دوره همچنان نگاتیو و نوار فیلم به عنوان اصلی ترین نماد سینما در طراحی حرف اصلی را می‌زندو با قرار گرفتن آنها کنار هم و گره خوردن‌شان به نام جشنواره گویا چیزی شبیه به دُم سیمرغ را تداعی می‌کنند.
هفتمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
در هفتمین دوره کمی از نمادهای پرکاربرد فاصله گرفتیم و طراحی و نمادهای اسلیمی نیز به چشم می‌خورند. امسال سال ویژه‌ای است در بهمن 67 حالا ملت ایران از جنگ رها شده‌اند و و همچنان نماد تازه پرچم ایران اسلامی (الله) در این پوستر هم جلوه‌نمایی می‌کند. بزرگداشت سینماگران معتبر خارجی در این دوره اضافه شد و بخشی با عنوان جشنواره جشنواره‌ها نیز به راه افتاد.
هشتمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
طراحی پوستر هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران نیز دوباره از طرح اسلیمی بهره برده و نگاتیو نیز به رنگهای مختلف عرض صفحه را چنان در برگرفته که هر فردی بدون کوچکترین درنگی می‌تواند حدس بزند این پوستر برای یک جشنواره فیلم خواهد بود. حالا این پوستر از فضای کودکانه خود جدا شده چرا که جشنواره کودکان و نوجوانان و فیلم‌های کوتاه و مستند از جشنواره جدا و به جشنواره‌ای مستقل تبدیل شده است می‌بینیم که تغییرات و تحولات جشنواره و سپس جامعه چه تاثیری در طراحی پوستر خواهد گذاشت. دوره هفتم و هشتم نیز پیرو هم بودند و نکات مشترکی در طراحی پوسترشان دیده می‌شد.
نهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
طراحی پوستر نهمین دوره از جشنواره تغییرات زیادی را به خود می‌بیند. حالا سیمرغ جشنواره که پیش از این یک تندیس بود و نقشی از آن را روی آن می‌دیدیم حالا روی پستر هم خودنمایی می‌کند و در طراحی سیمرغ این پوستر از نماد نگاتیو که پای ثابت تمام پوسترها تا به اینجا بوده استفاده شده است. شاید مخاطبین با دیدن این پوستر ذهنیت کامل‌تری از سیمرغ بلورین پیدا کردند. در این دوره از ابزار گرافیکی به شدت استفاده شده که تاثیر آن نیز قابل مشاهده است.
دهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
دهمین دوره از جشنواره باز هم سیمرغ در طراحی خودنمایی کرده است اما اینبار طراحی‌های ایرانی پوستر را با رنگ و لعاب هنر ایرانی که در قدیم بوده آشنا کرده است. نقش و نگار های ایرانی شاید می‌توانست در آن دوره در بخش بین‌الملل کمک ویژه‌ای به شناخته شدن این جشنواره و یا ماندن در ذهن مخاطبین داشته باشد.
یازدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
در دوره یازدهم طراحی پوستر شکل آوانگارد به خود می‌گیرد در این پوستر شاهد چهره‌های کارگردانانی هستیم که نوار فیلم (نگاتیو) را بالای سر خود گرفته‌اند در این میان چهره علی حاتمی، اصغر فرهادی، پرویز کیمیابی و... به چشم می‌خورد. در این چیدمان دو سینماگر زن حضور دارند که خود نیز می‌تواند نشان از حضور فعالانه زن‌ها در سینما داشته باشد و اینکه سینمای ایران با توجه به تبلیغاتی که در خارج از مرزها برای آن میشود زن‌ها در سینمای ایران حضوری فعال دارند.
دوازدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
دوره دوازدهم جشنواره فیلم فجر نیز طراح پوستر تلاش داشته به کی فضای پست مدرن نزدیک شود و با اعداد و ارقام نیز بازی استعاره‌ای داشته باشد. دوازدهمین دوره، آغاز جشنواره از دوازده بهمن باعث شد تا ساعت طراحی شده در پوستر روی عقربه‌های دوازده بنشیند. و به جای اعداد ساعت دست‌هایی را مشاهده می‌کنیم که هرکدام‌شان یک شیء مرتبت با سینما را در دست دارند. نگاتیو هم در شکل کوچکتر و محدود وجود دارد و سیمرغ کارتونی شکل که فضای پست مدرن را قابل لمس تر می‌کند نیز به چشم می‌خورد.
سیزدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
طراحی پوستر دوره سیزدهم نیز به سمت ایرانی و اسلامی کشش دارد چرا که جشنواره در ایام ماه مبارک رمضان نیز برگزار میشود. شاید همین نکته نوع طراحی آن را برای بیننده در آن زمان و قابل توجیه می‌کند. رد این تصویر نیز نوری که از بین در دیده میشود کمک می‌کند فضای تصویر مذهبی شود.
چهاردهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
فضای مذهبی در طراحی چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران نیز دیده میشود جشنواره در ایام ماه مبارک رمضان برگزار میشود و 22 بهمن که اختتامیه جشنواره هم است مصادف شده با شهادت حضرت علی (ع) همین نکته می‌توان کاسه آب و ماه را برای ما توجیه کند و استعاره آن را ملموس‌تر.
پازدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
در دوره پانزدهم دوباره با یک تغییر اساسی اما نه جدید به سیمرغ بازمی‌گردیم و با فاصله گرفتن از ایام مذهبی جشنواره نیز روزهای دیگری را تجربه می‌کند این بار هم طرح‌های اسلیمی دیده میشود و سیمرغ دیگر در قاب قرار ندارد طرح پوستر دیگر گرافیکی است و نمادها کمتر خودنمایی می‌کنند و نه از نگاتیو و نه نماد دیگری چون پرنده خبری است. در این دوره جشنواره برای اولین بار صاحب سایت اینترنتی شد.
شانزدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
دوره شانزدهم هم از طرح ایرانی استفاده شده و طرح‌های گرافیکی پررنگ هستند. طرح گل و مرغ نیز بر این نکته دلالت دارد. نکته قابل توجه استفاده از چهره زنی است که پیشانیش با نوارهایی که نمایش دهنده نگاتیو هستند بسته شده و قاب گل و مرغ را به نوعی در آغوش گرفته که گویا جشنواره در این دوره به زایش و رویش رسیده است. در این دوره برپایی بزرگداشت سینماگران ایرانی در جشنواره شکل گرفت و بخش بین‌المللی رقابتی شد، بازار فیلم راه‌اندازی و سیمرغ فیلم تماشاگران اضافه گشت. در این طراحی هم نگاتیو است و هم پرنده اما به نوعی مدرن تر و گرافیکی تر از آن استفاده شده است.
هفدهمین دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران
تا به اینجا طراحی‌ها و تغییرات جدیدی را که مشاهده کردیم شاهد بودیم که تا چند دوره نکته‌های مختلف در طراحی پوستر ها وجود داشته و تکرار شده است در این طرح هم مانند طرح قبلش گل و مرغ نیز دیده میشود. این طراحی‌ها به سمت ایرانیزه کردن پوستر نیز کمک کرده است و البته فضای مدرن را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. حالا غیر از نماد نگاتیو کلاکت که نماد دیگری از سینما است در تصویر دیده میشود و به دنبال نمایش چهره که در پوستر دوره شانزدهم شاهد بودیم در این دوره نیز چهره زنی را در قابی بسته تر می‌بینیم. زن نماد زایش و زندگی است تا به اینجا می‌توان حضور زن‌ها را در طراحی پوستر و توجه طراحان به آن دید.
* فارس
ارسال نظر