محمدرضا پارسا/ امسال یکی از افتخارات فیلم‌ها و سینمای ما این بود که بدون تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای موفق شدند مردم را در ایام نوروز به سینما بکشانند و فروش نسبتا موفقی به‌دست آوردند. فروشی که اگرچه شاید به نسبت سال گذشته اندکی کمتر باشد اما با لحاظ اینکه بدون هیچ تبلیغی موفق شده به این عدد و رقم برسد، نتیجه‌ای حتی بهتر از سال گذشته تلقی میشود.

با این اوصاف امسال «گشت ارشاد» تا امروز به حدود فروش ۹ میلیارد تومان رسیده است. «خوب بد جلف» که از پیش از اسفند ماه اکران شد تا امروز  یازده و نیم میلیارد تومان فروش داشته است. «ماجرای نیمروز» هم دو و نیم میلیارد را رد کرده و به نظر میرسد با توجه به بهتر شدن وضعیت فروش فیلم، تا مرز ۵ میلیارد فروش داشته باشد. فیلم «سه بیگانه» هم بدون تبلیغ و با کار کردن در فضای رسانه های غیررسمی از جمله تلگرام و اینستاگرام تا کنون بیش از یک و نیم میلیارد فروخته و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان اکران دست کم به دو و نیم میلیارد برسد.
از سوی دیگر فیلم‌هایی که امسال در گیشه موفق نبودند یکی «آباجان» بود و دیگری «یک روز به‌خصوص» بود که هردو، تا امروز کمتر از یک میلیارد فروخته اند.
۱- آباجان، اثر جدید هاتف علیمردانی است. کارگردان جوانی که در دو سال گذشته با فیلم‌های «کوچه بی‌نام» و «هفت ماهگی» موفق شد گیشه راضی کننده‌ای به‌دست آورد. «کوچه بی‌نام» که تبلیغات زیادی هم در شبکه های ماهواره‌ای داشت موفق شد بیش از ۴ میلیارد بفروشد و «هفت ماهگی» هم با فروش حدود ۳ میلیاردی، ساخت فیلم بعدی او را ضمانت کرد.
علیمردانی در «آباجان» که از همان زمان تولید هم اخبارش در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گرفت و مردم یا دست‌کم اهالی رسانه را مشتاق دیدنش می‌کرد، سعی کرد با دستمایه قراردادن داستانی از دهه ۶۰ و سپردن نقشی متفاوت به معتمدآریاو سعیدآقاخانی مردم را به سینما بکشاند. معتمدآریا در این فیلم نقش زنی آذری و سالمند را ایفا می‌کند که پسرش در جبهه مفقود شده است و او چشم انتظار آمدن فرزند است. آقاخانی هم داماد اوست و روزگارش را با مراقبت از کبوترها می‌گذراند.

آباجان اگرچه تلاش کرده تا کم و بیش طعنه و کنایه هایی هم داشته باشد و از هر تمهیدی برای جذب مخاطب استفاده کند اما موفق نشده و در نهایت، حالا فیلمش با وجود همه تمهیدات حتی یک میلیارد هم نفروخته است.

واقعیت این است که اگرچه قرارگرفتن دو  رقیب کمدی گیشه برانداز با نام «گشت ارشاد» و «خوب بد جلف» و یک فیلم کمدی عام پسند با نام «سه بیگانه» برای عدم موفقیت هر رقیب دیگری ازجمله «آباجان» کافیست اما دلیل عدم موفقیتش، فقط این نیست. واقعیت این است که علیمردانی، کارگردانی است که بخشی از طبقه متوسط جامعه را خوب میشناسد و می‌تواند با دستمایه قراردادن علایق این قشر، آنها را درگیر فیلمش کند و  به سینما بکشاند و گیشه نسبتا موفقی داشته باشد. او در دو فیلم پیش از «آباجان» همین رویه را داشت و نسبتا خوب فروخت اما در «آباجان» ظاهرا موفقیت‌های قبلی، غره‌اش کرد و باعث شد تا او در عوض ساخت فیلم برای مخاطبانشبخواهد فیلم هنری بسازد و با این اشتباه، مخاطبانش را دودستی تقدیم رقبا کند.

۲- اگرچه آباجان از همان اول مسیرش اشتباه بود و باوجود خوش ساخت بودن، به‌دلیل مخاطب شناسی اشتباه نتوانست فروش خوبی پیدا کند اما در نهایت داشت با بعضی روشهای تبلیغی جایی برای خود در میان فیلمهای اکران نوروز دست و پا می‌کرد و فروشش به حدود یک میلیارد میرسید تا اینکه  اشتباه دوم را مرتکب شد و حالا «آباجان» خود را در معرض آزمونی سخت قرار داده است.
ظاهرا اگرچه این روزها همه چیز از ماست و کره تا چرم و خودکارو حتی بعضی بانکها در شبکه های ماهواره‌ای تبلیغ میشود و این رویه متوقف هم نمی‌شود اما در مورد سینما و تبلیغ فیلم، حسابی سخت‌گیری شده است. بنابر اخبار رسیده، به اهالی سینما هشدار داده شده که درصورت پخش تیزرها از ماهواره هیچ توجیهی پذیرفته نمی‌شود و در مورد هر فیلمی که به هر صورتی از ماهواره پخش شود به شدت برخورد خواهد شد. حتی شنیده شده که درصورت تبلیغ ماهواره‌ای به فیلمها مجوز پخش در شبکه نمایش خانگی داده نخواهد شد و با آنها به شدت برخورد می‌شود. برخورد درستی که حتما باید باشد اما کاش فقط به دیوار کوتاه سینما ختم نمیشد و فلان شرکت ماست بندی و شامپو سازی را هم شامل می‌شد.

واقعیت این است که اساسا تبلیغ در شبکه‌های ماهواره‌ای کاری بسیار ناپسند است که با نقشه ای پیچیده طراحی شده و درنهایت، با وجود ظاهر شیک و فریبنده، دودش به چشم مردم می‌رود. بحث این نوشته هم چیزی جز این نیست و اساسا قصد حمایت از این حرکت خزنده و پلید را نداریم اما گمان داریم، این‌که حوزه‌های دیگر خود را مقید به رعایت قانون ندانند و فقط درمورد سینما این اتفاق درست صورت بگیرد بگیرد منطقی نیست. حالا و زمانی‌که قوه محترم قضاییه با تلاش و ممارست و با همکاری سینماگران توانسته‌است آفت تبلیغ در ماهواره را از سینمای ایران بردارد لازم است تا همه اصناف و گروه‌های شغلی دیگر هم خود را مقید به رعایت قانون بدانند و از ارسال یا هموارسازی مسیر تبلیغ در ماهواره جلوگیری کنند.

به هر روی و با همه این اوصاف، حالا «آباجان» احتمالا آنقدری از بابت کم فروش بودن اذیت شده که صابون همه مجازات‌ها را به تن مالیده، ریسک کرده و قواعدی را که سینماگران چند ماه است به آن پایبند هستند را شکسته و تبلیغاتش در شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شده است. کاری که شاید اگر رقبای «آباجان» هم میکردند حالا فروششان بیش از این مقدار بود. حالا باید دید برای این قاعده شکنی چه برخوردی با فیلم (که انصافا از لحاظ ساختار و محتوا بد نیست اما بالاخره قانون توسط آن شکسته شده) می‌شود و آیا تصمیمات هوشمندانه قوه قضاییه، به‌واسطه همکاری اهالی سینما منجر به جایگزین شدن روش‌های درست تبلیغ و فاصله گرفتن هرچه بیشتر از تبلیغات ماهواره می‌شود یا اتوبان ۶ بانده تبلیغات فیلمها در ماهواره بازگشایی خواهد شد.

* فارس