یک سایت خبری از درخواست «یوتیوب» برای فعالیت طبق قوانین جمهوری اسلامی خبر داده است، این خبر می‌تواند بدترین اتفاق ممکن برای وی‌اودی‌های ایرانی باشد که بخشی از محتوایشان را مدیون دانلود از یوتیوب و بازنشر آن هستند.

درخواست یوتیوب برای بازگشت به ایران در حالی رقم می‌خورد که این سایت به تازگی برنامه‌های دو شبکه خارجی زبان ایرانی را حذف کرده است. از سوی دیگر به نظر می‌رسد یوتیوب درباره تاثیرگذاری اجتماعی در ایران نیز بی‌طمع نباشد.

روز گذشته «تابناک» با انتشار گزارشی مدعی شد سایت «یوتیوب» برای حضور در ایران درخواست داده است. در گزارش این سایت، ادعاهای جالبی درباره مذاکرات این شرکت امریکایی با مسئولان ایرانی منتشر شده است، از جمله اینکه «یوتیوب پذیرفته استانداردهای قانونی و همچنین استانداردهای فرهنگی و اخلاقی ایران را رعایت کند و با تعیین قلمرو جغرافیایی، ویدئوهایی که به تشخیص مرجع ایرانی پخش‌شان برخلاف قوانین ایران است، در ایران پخش (PLAY) نشود.»

انتقال سرورهای یوتیوب به ایران موضوعی است که سایت «تابناک» در باره آن اینگونه توضیح می‌دهد: «یوتیوب که متاثر از تماس طرف ایرانی بوده و با توجه به آنکه برخلاف پیام‌رسان‌ها به اطلاعات محرمانه‌ای دسترسی ندارد و محتوای آن برای عموم قابل مشاهده است، مهم‌ترین ایراد باقی مانده توسط برخی مسئولان مرتبط، خروج ارز در قالب پهنای باند خارجی بوده است. یوتیوب در قبال این مسئله پذیرفته که سرورهایی در این غول اینترنتی قرار دهد و یک شرکت اینترنتی داخلی میزبان سرورهای این شرکت شود، اما با رفع این بهانه نیز برخی مسئولان حتی در پی پیگیری رفع این موضوع برنیامده‌اند.»

در روزهای گذشته چندین بار بحث رفع فیلتر برخی از برندهای امریکایی در ایران به میان آمده است و حتی مسئولان دولتی پیشگام شده و پیشنهادهای رفع فیلتر را مطرح و به شدت از آن حمایت کرده‌اند، برای مثال محمد آذری جهرمی وزیر ارتباطات یکی از موافقان سرسخت رفع فیلتر توئیتر است. برخی البته این مواضع او را به برنامه‌های سیاسی برای انتخابات‌های آینده مربوط می‌دانند و اینکه آقای وزیر نگاه ابزاری پررنگی به فضای مجازی دارد. او از هر فرصتی برای تبلیغ استفاده از توئیتر بهره می‌برد و در جدیدترین اظهاراتش پیرامون «توئیتر» می‌گوید: «من به تمام مسئولان و رسانه‌ها توصیه می‌کنم که در توئیتر فعال باشند، حتی اخیراً به آقای قمی رئیس جدید سازمان تبلیغات اسلامی نیز توصیه کردم در توئیتر فعال باشد و به این شبکه اجتماعی بپیوندد.»، اما داستان یوتیوب تا حد زیادی با توئیتر متفاوت است.

یوتیوب و سیاست‌های ضدایرانی
یوتیوب بزرگ‌ترین سایت اشتراک ویدئو در جهان است. جامعیت این سایت باعث شده تا بعد از گوگل، دومین سایت پربازدید در فضای اینترنت باشد. این سایت تلاش کرده است تا وجهه‌ای اجتماعی داشته باشد و ویدئوهای دارای خشونت را حذف و ویدئوهای غیراخلاقی را از دسترسی کودکان خارج کند، اما در کنار این سیاست ها، یوتیوب، سیاست‌های ضد اسلامی و ضد ایرانی نیز داشته است. زمانی که فیلم موهن «بی‌گناهی مسلمانان» در یوتیوب منتشر شد، از سراسر جهان اسلام برای حذف این ویدئوی موهن درخواست‌های زیادی مطرح شد، اما یوتیوب با حذف این فیلم کوتاه مخالفت و آن را مغایر با «آزادی بیان» عنوان کرد. در مقابل یوتیوب بارها اقدام به حذف ویدئوهایی با محتوای ضد اسرائیلی کرده است، حتی این وب‌سایت، ویدئوهای متعلق به گروه‌های مقاومت فلسطین را که در آن تشییع شهدای مقاومت نمایش داده شده به خاطر شعارهای ضد اسرائیلی از خروجی سایت حذف کرده است. یوتیوب در کنار سیاست‌های ضد اسلامی، سابقه پررنگی در رفتارهای ضدایرانی دارد. یوتیوب در سال ۸۸ به خاطر حمایت از اغتشاشات فیلتر شد. از آن زمان تا هفته گذشته که یوتیوب چند اکانت ایرانی را بست، رفتارهای ضدایرانی خود را ادامه داده است. یوتیوب اقدام به بستن اکانت رسمی شبکه‌های «هیسپان تی وی» و «العالم» از جمله دو اکانت پر بازدید صداوسیما کرده است. شبکه العالم در اطلاعیه‌ای که به مناسبت این اقدام یوتیوب منتشر کرد، از سابقه دار بودن رفتارهای اینچنینی سایت یوتیوب خبر داده است.

اگر یوتیوب بازگردد!
قطعاً یوتیوب برای حضور مجدد در ایران برای خود منافعی را در نظر گرفته است که می‌تواند شامل منافع اقتصادی و سیاسی باشد. این وب سایت می‌تواند از علاقه وافر ایرانی‌ها به حضور در فضای مجازی برای بالابردن بازدیدها استفاده کند و در شرایط کنونی ایران نقش‌آفرینی رسانه‌ای داشته باشد. سایت «تابناک» در گزارش خود پیرامون شبکه یوتیوب از بازگشت این سایت به ایران و رفع فیلتر آن حمایت ضمنی کرده است. با فرض اینکه این مسئله از سوی مسئولان ایرانی نیز با استقبال روبه‌رو شود، باید دید تکلیف سایت‌های «وی‌اودی» ایرانی بعد از بازگشت این غول امریکایی چگونه خواهد بود. وی‌اودی‌های ایرانی که هر روز هم بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، از نظر اقتصادی وضعیت مبهمی دارند. چندی پیش بود که محمد صراف رئیس انجمن صنفی وی‌اودی وای پی‌تی، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که وی‌اودی‌های ایرانی فقط ضرر می‌دهند! این مصاحبه در زمانی انجام شده است که هنوز خبری از امکان بازگشت یوتیوب هم به میان نیامده بود. حالا اگر فرض کنیم که یوتیوب با آن همه امکانات و دامنه بزرگ ویدئوهایی که در این سایت بارگذاری شده به ایران بازگردد، چه اتفاقی می‌افتد!

احتمال اول، مشابه اتفاقی است که برای پیام‌رسان‌های داخلی رخ داد. این پیام‌رسان‌ها نتوانستند از فرصت فیلترینگ تلگرام استفاده کنند و اکنون با مشکل بزرگی به نام عدم بازدهی روبه‌رو هستند. بازگشت یوتیوب می‌تواند به معنای شکست کامل وی‌اودی‌های ایرانی باشد. احتمال دوم، این است که بازگشت یوتیوب، مقاومتی را در داخل به همراه داشته باشد و بار دیگر بحث فیلترینگ این وب سایت مطرح شود.

اما گزینه سوم یا احتمال سوم، این است که وی‌اودی‌های ایرانی به جای دانلود ویدئوهای جذاب از یوتیوب و بازنشر آن در سایت، به سمت تولید محتوای اختصاصی پیش بروند و در این رقابت تولیدات داخلی بالاتر رود؛ کاری که می‌تواند باعث حفظ مخاطب و افزایش میزان بازدید از وی‌اودی‌ها شود. حضور یوتیوب در ایران همان قدر می‌تواند بعید و دوردست باشد که رفع فیلتر توئیتر اکنون مطرح است. رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های اشتراک ویدئو، مسئله ساده‌ای نیست که بتواند صرفاً با رایزنی یک به سرانجام برسد، ضمن اینکه شرکت‌های تازه کاری که اخیراً وارد عرصه وی‌اودی شده‌اند تلاش می‌کنند از فیلترینگ یوتیوب نهایت استفاده را ببرند و به سود منافع ملی و راهبردهای فرهنگی کشور عرضه محتوا داشته باشند. همه این‌ها سبب می‌شود که یوتیوب دندان طمع بازگشت به ایران را بکند؛ طمعی که تاثیرگذاری بر فضای اجتماعی و فرهنگی ایران را دنبال می‌کند.

*جوان آنلاین