مساله دفاع مقدس و جنگ هشت ساله تحمیلی همواره از موضوعات مهم و مورد توجه جامعه هنری بوده و اگر نگاهی به تولیدات دهه های ۷۰ و ۸۰ تئاتر ایران بیندازیم می بینیم که هنرمندان به تولید و اجرای آثار درخور توجه و تأثیرگذاری با موضوع دفاع مقدس پرداختند و توانستند نسل های مختلف را جذب کند.

زمانی جشنواره تئاتر دفاع مقدس تبدیل به رویدادی شده بود که در آن ایده ها و آثاری قابل تأمل در زمینه دفاع مقدس تولید و وارد عرصه تئاتر حرفه ای ایران می شد و پذیرای هنرمندان مختلف تئاتر از جوان تا پیشکسوت و حرفه ای بود.

اما یکی از آسیب های جدی که در همان دوران فعالیت رو به رشد تولید و اجرای تئاتر دفاع مقدس وجود داشتد، فقدان پژوهش و کمبود تنوع موضوعی در حوزه دفاع مقدس برای بیان بر صحنه تئاتر بود که این آسیب بیشتر ریشه در نگاه برخی مدیران و مسئولان داشت که به مرور خود را متولی و صاحب نظر در همه ارکان تئاتر دفاع مقدس معرفی کردند. این اتفاق باعث شد تا برخی هنرمندانی که با دغدغه در زمینه تئاتر دفاع مقدس فعالیت می کردند فضا را برای به صحنه بردن موضوعات مختلف دفاع مقدسی مناسب نبینند و به مرور زمان از گردونه فعالیت کناره گیری کنند.

در این بین برخی هنرمندان نیز با استفاده از بودجه های حمایتی که برای تئاتر دفاع مقدس در نظر گرفته می شد به تولید آثاری کلیشه ای و سطحی پرداختند که نه تنها در معرفی زوایای مختلف دفاع مقدس مؤثر نبودند بلکه منجر به ایجاد دافعه ای در میان مخاطبان شدند. نکته قابل اعتنا اینکه همین افراد با معرفی خود به عنوان فعالان حوزه تئاتر دفاع مقدس و تئاتر دینی توانستند از برخی امکانات و بودجه های دولتی برای تولید آثاری بهره ببرند که تاثیرگذاری قابل توجهی نداشتند و با گذشت زمان نامی هم از آن آثار باقی نماند.

همین گروه از هنرمندان با ایجاد کارنامه ای از تولیدات ارزشی برای خود، به مرور وارد مدیریت هنری و تئاتری شدند و همین نگاه کلیشه ای را در مدیریت نیز ادامه دادند و جالب اینکه برخی از آنها بعدها از قطار تئاتر دفاع مقدس و دینی پیاده شده و به خارج از کشور مهاجرت کردند و برخی دیگر به تولید آثار تجاری با هزینه های هنگفت مشغول شدند.

در ادامه شکل گیری جریان ممیزی هم باعث شد تا عرصه تئاتر دفاع مقدس محدود و محدودتر شود و فعالیت در این عرصه تنها به برچسب «مناسبتی کار کردن» مزین شود؛ عرصه ای که پیش از این توانایی خود را در جذب مخاطب و بیان درست و تاثیرگذار مفاهیم و موضوعات نشان داده بود.

با گذشت دهه ۸۰ و ورود به دهه ۹۰ شاهد کمرنگ تر شدن فعالیت ها در عرصه تئاتر دفاع مقدس شدیم و حتی جشنواره تئاتر دفاع مقدس نیز در ضعیف ترین شکل خود برگزار شد. در این وضعیت دستگاه های مسئول و متولی تئاتر دفاع مقدس نیز به شکلی رفتار و برنامه ریزی کردند که گویی دغدغه لازم را به منظور بیان مفاهیم و موضوعات مختلف این عرصه برای مخاطبان نسل جوان نداشتند آنهم مخاطبانی که خود دفاع مقدس و هشت سال جنگ تحمیلی را تجربه نکرده اند.

تولید و اجرای آثار سطحی به شیوه هایی کلیشه ای و با برچسب مناسبتی نه تنها از برنامه متولیان تئاتر دفاع مقدس حذف نشد بلکه به عنوان «تنها» برنامه در جدول کاری آنها قرار گرفت و این روند باعث شد که در سالن های حرفه ای تئاتر ایران دیگر شاهد اجرای آثاری موفق، چه در جذب مخاطب و چه در بیان مفاهیم و موضوعات دفاع مقدس در سطح کیفی بالا نباشیم.

اگر با نگاهی آسیب شناسانه به روند فعالیت بنیاد روایت فتح و انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس به عنوان مراکزی که خود را به عنوان متولی تئاتر دفاع مقدس معرفی کرده اند و همچنین حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان یکی از نهادهایی که می تواند تاثیرگذاری بسزایی در تولید و اجرای آثار متعدد و قابل قبول در عرصه تئاتر دفاع مقدس داشته باشد بیندازیم، خبری از برنامه ریزی و چشم اندازی قابل توجه برای فعالیت حرفه ای و کارشناسانه در عرصه تئاتر دفاع مقدس نیست که اگر جز این بود باید در طول سال و در سطوح حرفه ای تئاتر خروجی های این برنامه ریزی ها دیده می شد.

مقام معظم رهبری در تازه ترین فرمایشاتشان بر کم کاری دستگاه های مسئول ادبی و هنری در زمینه تولید آثار متعدد و قابل توجه در حوزه دفاع مقدس تاکید فرمودند. ایشان در سخنانی با تأکید بر اینکه دنیا اکنون تصویر شفاف و رسواکننده ای را که از نظام سلطه در نزد ملت ایران وجود دارد نمی بیند، خاطرنشان کردند: این کوتاهی ما است زیرا بسیاری از کارهایی را که باید درخصوص دوران دفاع مقدس در عرصه ادبیات، سینما، تئاتر، تلویزیون، روزنامه نگاری و فضای مجازی انجام می دادیم، انجام نداده ایم. البته در مواردی که کارهای متعهدانه‌ای انجام گرفته، به رغم حجم کم آن، اما تأثیرگذار بوده است.

ایشان در بخش دیگری از سخنانشان با تأکید بر اینکه دستگاههای مسئول باید به طور جدی پیگیر افزایش صدبرابری آثار ادبی و هنری دفاع مقدس شوند، افزودند: اگر این کار به درستی انجام شود، نقشه جامع استکبار بر هم خواهد خورد.

در حالی که رهبر معظم انقلاب بر فعالیت هر چه بیشتر و تاثیرگذارتر در زمینه ادبیات و هنر دفاع مقدس تاکید می فرمایند، جا دارد در حوزه تئاتر دفاع مقدس چه در بخش بدنه دولتی و چه در میان فعالانی که خود را دغدغه مند این حوزه معرفی کرده اند، فعالیت های در خور توجهی شکل بگیرد و کمی هم از هزینه ها و روابطی که این روزها صرف تولید آثار تجاری با هزینه های میلیاردی یا تولید آثار سفارشی و بیلان پرکن با سطح کیفی پایین می شود در جای درست خود و در مسیری که رهبر معظم انقلاب اسلامی ترسیم فرموده اند، شود.

لازم است مدیران و مسئولان تصمیم گیرنده در زمینه تئاتر هر چه سریعتر دست از بی توجهی و فعالیت های سطحی در این حوزه بردارند و در یک برنامه ریزی منسجم و دغدغه مند، با گردهم آوردن هنرمندانی که دغدغه واقعی در زمینه تولید متون و آثار با مضمون دفاع مقدس دارند، کم کاری موجود در این عرصه را جبران کنند.