این روزها بحث قیمت گذاری غیرمعمول بلیت اجرای یک اثر نمایشی به مساله مورد توجه بسیاری از رسانه ها و حتی مخاطبان تبدیل شده است؛ مساله ای که برای اولین بار نیست که رخ می دهد و در سال های قبل نیز شاهد افزایش غیرطبیعی بلیت نمایش هایی بودیم که البته اکثرشان به جای اجرا در یک تماشاخانه خصوصی در تالار وحدت که سالنی نیمه دولتی است به صحنه می رفتند.

هفته گذشته با بازشدن سایت پیش فروش نمایش «می سی سی پی نشسته می میرد» به کارگردانی همایون غنی زاده در همان دقایق ابتدایی موجی از اعتراض ها را در برداشت و رسانه ها را وادار کرد سراغ مسئولان بروند و دلیل این مساله را جویا شوند.

طبق اعلام اولیه سایت ایران کنسرت، بهای بلیت های این اثر نمایشی که قرار است در تالار وحدت روی صحنه برود به ترتیب از بالکن سوم تالار تا طبقه همکف و ردیف های جلو ۷۰، ۹۰، ۱۲۰، ۱۸۰، ۱۹۰ و ۲۰۰ هزار تومان تعیین شده بود که این مساله با توجه به اینکه هنوز مدت زیادی از حاشیه هایی که برای احتمال بهای بلیت ۲۵۰ هزار تومانی نمایش «بینوایان» شکل گرفته بود و منجر به تکذیب حسین پارسایی کارگردان نمایش شد، نمی گذشت باعث بروز اعتراض های تازه ای شد.

برخی از کارشناسان بر این باورند وقتی قرار است بهای بلیت بالکن سوم تالار وحدت که دید نامناسبی نسبت به صحنه دارد ۷۰ هزار تومان باشد بلیت ۲۵۰ هزار تومانی نمایش «بینوایان» با توجه به اجرا در سالن تازه تاسیس رویال هال که وضعیت مناسب تری نسبت به تالار وحدت برای مخاطبان تئاتر دارد، رقم معقول تری به حساب می آید البته این مساله به معنای تایید بهای بلیت غیرمعمول برای این نمایش نیست اما در شرایطی که هیچ سازوکار قانونی برای تعیین قیمت بلیت نمایش ها وجود ندارد این گمانه زنی ها و اظهارنظرها پررنگ می شود.

بعد از اعتراض به قیمت بالای بلیت نمایش «می سی سی پی نشسته می میرد»، علی اکبر صفی پور مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی درباره افزایش بی رویه بهای بلیت آثار نمایشی در تالار وحدت به ویژه نمایش «می سی سی پی نشسته می میرد» گفته بود: چند عامل در افزایش بهای بلیت آثار نمایشی مؤثر است که یکی از آنها افزایش هزینه های تولید است و برای تولید آثار بزرگی که در تالار وحدت به صحنه می روند این هزینه ها بیشتر است.

وی اظهار کرده بود: اگر افزایش بهای بلیت منطقی باشد جامعه نیز پذیرای این روند خواهد بود ولی این شکل افزایش بهای بلیت که برای نمایش «می سی سی پی نشسته می میرد» رخ داده است قابل پذیرش نیست و من پیگیر این ماجرا هستم.

در نهایت با پیگیری رسانه ها و علنی تر شدن اعتراض ها، بهای بلیت این نمایش در اقدامی عجولانه دچار تغییراتی شد به این ترتیب که قیمت بلیت طبقه همکف که قبلا به ترتیب ۲۰۰، ۱۹۰ و ۱۸۰ هزار تومان بود به ۱۴۰ هزار تومان کاهش یافت اما قیمت بلیت بالکن ها تغییر نکرد و بالکن شماره سه همچنان با قیمت ۷۰ هزار تومان و بالکن های اول و دوم با قیمت ۱۲۰ و ۹۰ هزار تومان پیش فروش می شوند.

این تغییر قیمت ها تنها برای خوابیدن قائله و اعتراض ها بود و بدون هیچ نگاه کارشناسی صورت گرفت. از طرف دیگر علی اکبر صفی پور در گفتگویی که با رادیو تهران داشت عنوان کرده بود که از قیمت بلیت ۲۰۰ هزار تومانی این نمایش اطلاعی نداشته است.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا از ابتدا قیمت بلیت را درست نکرده و بعد از انعقاد قرارداد عنوان کرده است که جلوی چنین قیمتی را می‌گیرند، گفته بود: ما مستمسک قانونی برای تعیین قیمت‌گذاری بلیت نداریم و به طور غیررسمی در قرارداد حداکثر قیمت بلیت را اعلام می‌کنیم.

مدیرعامل بنیاد رودکی بیان کرده بود که حداکثر قیمت در قرارداد ۱۴۰ هزارتومان بوده است و او از قیمت ۲۰۰ هزار تومانی خبر نداشته است به این ترتیب گروه برای خودش استدلالی داشته است مبنی بر اینکه بازیگر نمایش پنج برابر دستمزد خود در اجرای قبلی نمایش را طلب کرده است و اینکه گروه مکانی را برای دپوی دکور اجاره کرده اند اما در بارندگی‌های سال گذشته دکور از بین رفته و قیمت متریال ساخت دکور نیز در چندان ماه گذشته افزایش یافته است.

صفی‌پور در این گفتگو بر این نکته تاکید داشته که همانطور که جامعه پذیرفته هر چیز گران‌ شده‌ای را با قیمت گرانش خریداری کند باید بپذیرد که قیمت بلیت تئاتر را نیز گران‌تر بخرد!

با چنین توجیهی به نظر می رسد محصولات فرهنگی مثل تئاتر در حد کالاهای تجاری یا محصولات خوراکی تنزل پیدا کرده اند و با این وضعیت و با وجود شرایط سخت اقتصادی که در کشور به وجود آمده است تئاتر نیز قرار است همچون بسیاری از کالاهای ضروری خانواده ها که به دلیل گران شدن از سبد خریدشان حذف شده اند، دچار فراموشی شود.

البته این مساله در حالی مطرح می شود که قشری از مخاطبان که از تمکن مالی بالاتری برخوردار هستند و یا افرادی که معتقدند برای در اختیار گرفتن یک محصول باکیفیت باید هزینه پرداخت، مشکلی با بالارفتن قیمت بلیت نمایش ها ندارند و حاضر هستند برای دیدن نمایشی با پروداکشن سنگین مثل «بینوایان» که در سالن یک هتل لوکس با حضور بازیگران محبوبشان اجرا می شود و یا دیدن نمایشی جذاب در تالار وحدت که قبلا امتحانش را پس داده است، هزینه کنند.

نشانه تایید این موضوع هم استقبال مخاطبان از پیش فروش بلیت های ۲۰۰ هزار تومانی نمایش «می سی سی پی نشسته می میرد» در ساعت های ابتدایی بازشدن سامانه فروش بلیت و پیگیری بسیاری از مخاطبان غیرتئاتری برای چگونگی پیش خرید بلیت نمایش «بینوایان» از نگارنده است.

اتفاقی که به تازگی در تئاتر ایران افتاده است، باعث طبقه بندی مخاطبان می شود و تئاتر را که در چند سال اخیر و با افزایش تماشاخانه های خصوصی به هنری مردمی تر تبدیل شده بود به هنری لوکس که تنها طبقه خاصی از مردم قادر به دیدن آن هستند، بدل می کند.

در همین راستا شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگویی با خبرنگار مهر درباره قیمت گذاری بالای بلیت نمایش «می‌سی‌سی‌پی نشسته می‌میرد» و نیاز به شکل گیری ساز و کاری قانونی برای تعیین کف و سقف بهای بلیت آثار نمایشی گفته بود: تا به حال تئاتر درگیر چنین وضعیتی نشده بود و در سالن های دولتی تئاتر نرخ‌گذاری بلیت ها به صورت معقول بوده و نگرانی ایجاد نمی کرد ولی در این چند ساله با شکل گیری سالن های خصوصی نرخ گذاری بلیت ها باعث نگرانی شده است.

وی در پاسخ به اینکه چرا مانند سینما که قیمت بلیت سینماها به صورت قانونی در شورایی زیر نظر سازمان سینمایی تعیین و به سینماداران و دفاتر پخش ابلاغ می شود در تئاتر نیز چنین قانونی مدون نمی شود، عنوان کرده بود: ضرورت تشکیل شورای صنفی برای تعیین سقف و کف بهای بلیت آثار نمایشی احساس می شود. با مطرح شدن بهای بلیت نمایش «می‌سی‌سی‌پی ...» با شهرام گیل آبادی مدیرعامل خانه تئاتر صحبت کردم که هر چه سریعتر این شورای صنفی را تشکیل دهیم. همچنین با چند حقوقدان نیز برای راهکارهای قانونی راه اندازی این شورا گفتگو داشتم.

کرمی درباره این موضوع که تشکیل چنین شورایی تنها توسط خانه تئاتر نمی تواند تاثیرگذار باشد و باید به مانند شورای صنفی نمایش سازمان سینمایی متشکل از بدنه دولتی و همچنین نهاد صنفی باشد، بیان کرده بود: تنها صنف نمی تواند این شورا را تشکیل دهد و اداره کل هنرهای نمایشی و خانه تئاتر باید در کنار هم دارای چنین شورایی شوند. ضرورت ایجاد این شورا احساس شده و امیدوارم هر چه زودتر شکل بگیرد.

یکی دیگر از مسایلی که در این اتفاق باید به آن پرداخت مساله تخلفی است که در این زمینه صورت گرفته است و اینکه بعد از محرز شدن تخلف قرار است چطور با گروه برخورد شود. وقتی مدیرعامل بنیاد رودکی اعلام می کند که از قیمت ۲۰۰ هزارتومانی نمایش اطلاعی نداشته و گروه به صلاح دید خودش و با توجه به هزینه هایی که داشته، قیمت بلیت را افزایش داده است این سوال پیش می آید که کارگردان خیالش راحت بوده که کسی پیگیر این مساله نمی شود و اگر هم شد مجازاتی انتظارش را نمی کشد.

بعد از پیگیری در مورد این تخلف و البته آغاز تبلیغات شهری نمایش «بینوایان» بدون دریافت مجوز بود که مدیرکل هنرهای نمایشی، مدیرعامل بنیاد رودکی و سرپرست شورای ارزشیابی و نظارت در گفتگوهایی نسبت به این قضایا واکنش نشان دادند در حالی که اگر این موضوع رسانه ای نمی شد، انگار تخلفی هم رخ نداده بود و اداره کل هنرهای نمایشی و بنیاد رودکی خود را موظف به پیگیری این تخلف ها نمی دانستند.

در همین راستا شهرام کرمی در گفتگویی دیگر با اشاره به اینکه با هنرمندان متخلف برخورد قهری صورت نمی گیرد بلکه طبق قانون با آنها برخورد خواهد شد درباره تخلفی که گروه نمایش «می سی سی پی ...» مرتکب شده و چگونگی برخورد با آن گفته بود: برخوردی که نسبت به این تخلف صورت گرفت این بود که به گروه اعلام کردیم اگر هزینه بلیت را پایین نیاورد مانع اجرایش خواهیم شد و گروه هم تبعیت کرد. ما نمی توانیم بر اساس تخلف یک عامل گروه با کل گروه برخورد کنیم و برای کل گروه تصمیم بگیریم.

این اظهارنظر که سستی برخورد قانونی با تخلفی که مشخصا از جیب مردم پولی را به صورت غیرقانونی برمی دارد، نشان می دهد و جا دارد مقامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پاسخی منطقی تر و پذیرفتنی تر برای این مساله داشته باشند.

اگر سازوکاری قانونی و مدون برای تعیین قیمت بلیت های تئاتر طراحی نشود موافقان افزایش قیمت بلیت تئاترها با این توجیه که مخاطبان این نمایش های گران قیمت افرادی از طبقه بالای جامعه هستند و هرکس قادر به خرید بلیت نمایش نیست به دیدن آن ننشیند و سراغ نمایش های کم هزینه تر برود، به شکلی سلیقه ای قیمت بلیت نمایش ها را تعیین و برای تماشاگران تعیین تکلیف می کنند که به دیدن چه آثاری بروند از سویی دیگر هم مسبوق به سابقه «می سی سی پی...» می دانند که اداره کل هنرهای نمایشی هم برخوردی با آنها نمی کند و صرفا به گفتن اینکه لطفا تخلف نکرده و قیمت بلیت ها را بالاتر از قرارداد نگذارید، اکتفا می کند!

نکته مورد توجه دیگر در تعیین قیمت های بالای نمایش ها، حضور بازیگران چهره و سلبریتی هایی است که از چند سال اخیر پایشان به تئاتر بازشده و در مقطع کنونی یکی از دلایل افزایش بلیت نمایش ها از طرف گروه های نمایشی دستمزد بالای این بازیگران عنوان شده است؛ نکته قابل تاملی که جای آسیب شناسی دارد.

شاید اگر سوبسیدهای دولتی و پرداخت کمک هزینه های حمایتی به گروه های نمایشی بیشتر شود و البته این کمک ها عادلانه و همراه با انصاف به همه گروه های تئاتری متقاضی اختصاص یابد، شاهد بهای بلیت استاندارد و معقول تری برای آثار نمایشی باشیم و این هم از موضوعاتی است که متولیان دولتی و صنفی تئاتر باید در دستور کار خود قرار دهند.

*مهر