در حاشیه بزرگراه همت و در شمال زمین‌های مصلای تهران، جایی است که نقطه رهایی آغاز می‌شود؛ نقطه‌ای که شروع یک ارتباط جدید با دفاع مقدس است.

اجرای نمایش محیطی «نقطه رهایی» از هفته گذشته آغاز شده است؛ نمایشی که قرار بود در هفته دفاع مقدس اجرا شود، اما بنا به دلایلی این کار به هفته آخر مهر ماه و اوایل آبان منتقل شد.

برای رسیدن به «نقطه رهایی» نباید روی نشانی که در رسانه‌ها به عنوان محل اجرا عنوان شده، حساب کرد. آدرس کمی گیج‌کننده است ولی بالاخره در حاشیه اتوبان همت محل اجرا را پیدا می‌کنیم. از ورودی طراحی شده با ادوات نظامی و پخش صدای سخنرانی درباره ارزش‌های دفاع مقدس، فضا با آنچه در حاشیه یک اتوبان شلوغ در جریان است، تغییری کلی می‌کند. پیش از شروع رسمی جریان نمایش نقطه رهایی، در فضای طراحی شده، فعالیت‌های فرهنگی انجام می‌شود؛ غرفه کتاب، دشمن‌شناسی، طراحی و حتی توزیع چای صلواتی که طرفداران زیادی هم دارد.

نمایش نقطه رهایی، کاری از گروه جهادی چشمه کوثر است، پیش از آغاز نمایش فرصتی دست می‌دهد تا با محمدجواد فخیم‌جو، مسئول این گروه و مجری طرح، گپ و گفت: کوتاهی داشته باشیم. فخم‌جو می‌گوید: این نمایش از سال ۹۴ در حال اجراست و ابتدا در محیطی سه هکتاری در منطقه سعادت آباد تهران اجرا شده و سال بعد با کمک سپاه محمد رسول الله (ص) تهران، نمایش برای اردو‌های راهیان نور دانش‌آموزی در منطقه دوکوهه اجرا شده است؛ نمایشی که در ۲۰ روز میزبان بیش از ۳۰ هزار نفر از دانش‌آموزان بوده است. مجری طرح نمایش محیطی «نقطه رهایی» درباره اجرای امسال می‌گوید: از دوشنبه هفته گذشته اجرا آغاز شده و تا چهارشنبه این هفته به مدت ۱۰ شب ادامه خواهد داشت و شاید به خاطر برنامه‌های اربعین چند روز تعطیل شود و باید دید بعد از آن اجرای نمایش تمدید می‌شود یا خیر! وی می‌افزاید: هر شب چهار اجرا داریم که اجرای اول از ساعت ۱۸:۳۰ دقیقه شروع می‌شود و تقریباً هر اجرا نزدیک به ۵/ ۱ ساعت تا یک ساعت و ۴۰ دقیقه به طول می‌انجامد.

فخیم جو با بیان اینکه در هر اجرا نزدیک به ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر تماشاگر برای نمایش در نظر گرفته شده است، می‌افزاید: «ورود ما به نمایش با پخش ویدئویی آغاز می‌شود که در حوادث صدر اسلام تا جنگ تحمیلی و داعش و سوریه در مدت نزدیک به ۱۰ دقیقه مرور می‌شود.»

از اعزام تا شهادت

محمدمهدی فخیم‌جو، برادر محمدجواد و کارگردان هنری نمایش «نقطه رهایی»، درباره آیتم‌های نمایش «نقطه رهایی» می‌گوید: کار در زمینی ۱۰ هکتاری اجرا می‌شود و نمایش دارای ۹ آیتم است. فخیم‌جو درباره طراحی آیتم‌ها که برگرفته از حوادث دوران دفاع مقدس است، توضیح می‌دهد: «با مشورت دوستان طراحی‌ها را انجام داده‌ایم. در این نمایش محیطی ۱۵ بازیگر اصلی و نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ هنرور حضور دارند.»

او درباره تغییرات نمایش نسبت به اجرا‌های گذشته توضیح می‌دهد: «امسال نسبت به اجرای قبل ما ۵۰ درصد تغییرات داشت و امسال هم بین ۶۰ تا ۷۰ درصد تغییرات داشته‌ایم. تفاوت ما با کار‌های صحنه‌ای این است که همه چیز از نمایشنامه و دیالوگ‌ها از قبل طراحی نشده و ما هر لحظه امکان تغییرات و بداهه‌گویی داریم.»

نمایش با فضای طنز آغاز می‌شود، اولین آیتم بعد از نمایش فیلم، باز‌سازی محیط حیاط مسجد است. نوجوانی با لهجه مشهدی که در نمایش اسمش «حسین نوری» است، می‌خواهد هر طور که شده به جبهه برود. برادر بزرگ‌تر «حسین» شهید شده و مسئولان اعزام به همین دلیل و سن پایین این نوجوان، سعی می‌کنند مانع رفتن وی شوند. این آیتم که تا حد زیادی جنبه طنز دارد، یادآور فیلم‌هایی از جنس «اخراجی‌ها ۱» است. آیتم دوم نمایشی، بازسازی محل اعزام رزمندگان است. حسین، سوار اتوبوس اعزام شده، اما مسئول اعزام وی را می‌شناسد و مانعش می‌شود، این نوجوان با جعل رضایت‌نامه اولیا و دستکاری شناسنامه، تلاش می‌کند نظر مثبت مسئولان را جلب کند، اما در نهایت موفق نمی‌شود. تماشاگران بعد از این آیتم، به میدان مین می‌روند؛ جایی که در شب عملیات باید معبری از میان میدان مین باز شود. تنها تخریب‌چی حاضر در میدان بعد از روشن شدن مین منور، برای لو نرفتن عملیات روی مین می‌خوابد و به شهادت می‌رسد و در این شرایط «حسین» از راه می‌رسد و وارد میدان می‌شود و او هم در نهایت با انفجار مین، ضمن باز کردن معبر، شهید می‌شود.

از این آیتم به بعد، دیگر، آیتم‌ها مستقل از یکدیگر اجرا می‌شوند. تماشاگران در میدان نبرد شاهد شهادت نیرو‌های ایرانی و تیر خلاص زدن نیرو‌های بعثی به مجروحان هستند. در پایان این بخش، شهیدان معنای آیه شریفه «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا...» را روی لباسشان به نمایش می‌گذارند.

بازسازی کانال کمیل و کربلای ۴

تماشاگران نمایش «نقطه رهایی» پس از عبور از میدان نبرد، شاهد بازسازی کانالی هستند که گردان کمیل در آن پنج روز بدون آب و غذا در محاصره مقاومت کرد و در آن سردار ابراهیم هادی به شهادت رسید. مظلومیت شهدا و شهادت آن‌ها که شباهت زیادی به واقعه کربلا دارد، باعث تأثر تماشاگران شد. در گوشه و کنار محل نمایش بانوانی محجبه چادر را به روی صورت کشیده و آرام گریه می‌کنند. بازسازی بعدی متعلق به عملیات کربلای ۴ است، داستان واقعی شهادت یک غواص که سرگذشت خاصی دارد در این بخش باز‌نمایی می‌شود. از آنجاست که بازدید کنندگان روی پل‌های خیبری می‌روند. این پل‌ها بازسازی عملیات خیبر و پل‌هایی است که رزمندگان ایرانی برای عبور از اروند ساختند. تماشاگران با عبور از این پل‌ها که روی آب می‌لغزند، متوجه شرایط ویژه‌ای که نیرو‌های رزمنده در عملیات با آن مواجه بودند، می‌شوند.

بیمارستان صحرایی و دکتر دست‌تن‌ها

دو آیتم آخر نمایش نقطه رهایی باز هم به بحث شهادت می‌پردازد. بیماستان صحرایی با نیرو‌هایی مجروح که به دلیل نرسیدن دارو و امکانات به شهادت می‌رسند. پزشکی که گرفتن تخصص در امریکا را رها کرده و به جبهه آمده است در این بیمارستان دست تنها در حال مداوای مجروحان است. مواجهه وی با رزمنده‌ای که برادرش به شهادت رسیده یکی از نقاط عطف نمایش نقطه رهایی است.

آخرین بخش از نمایش در نخلستان می‌گذرد و داستان تفحص شهدا و چشم انتظاری مادران و پدران شهدای جاویدالاثر که بعد از حدود ۳۰ سال هنوز منتظر بازگشت فرزندشان هستند.

تفاوت «نقطه رهایی» با دیگر نمایش‌ها

تفاوت بزرگ نمایش «نقطه رهایی» با دیگر نمایش‌های میدانی که در حوزه دفاع مقدس اجرا شده این است که سن و محل اجرای نمایش ثابت نیست و تماشاگر حین حرکت به آیتم‌های نمایشی می‌رسد. اگر چه به گفته مجریان این نمایش، برخی رزمندگان قدیمی دوران دفاع مقدس نقد‌هایی برای این نمایش داشته‌اند، اما نسل‌های جدید که مواجهه‌ای با دوران دفاع مقدس نداشته‌اند، تجربه خوبی از حضور در نمایش «نقطه رهایی» دارند.

این نمایش به همت سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران و با مشارکت سپاه پاسداران، ارتش، مصلای تهران و چند نهاد فرهنگی دیگر برگزار می‌شود و علاوه بر شهروندان تهرانی، مورد توجه دیپلمات‌های خارجی مقیم ایران نیز قرار گرفته است.

*روزنامه جوان