مدت‌هاست که موضوع ضرورت نظارت دقیق، قانونمند و همه‌جانبه بر تئاتر برای دستیابی به تئاتر سالم در عرصه این هنر نمایشی مطرح می‌شود و دغدغه تئاتردوستان و کارشناسان تئاتر شده است. دستیابی به چنین هدفی در راستای جلوگیری از بروز ابتذال و رفتارهای سطحی و غیراخلاقی در تئاتر و تماشای آن برای تمام اعضای خانواده از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.

خیام وقار کاشانی مدیر تماشاخانه باران در بحث از تئاتر سالم برای خانواده‌ها  گفت: من خیلی به این نوع تئاتر معتقد هستم. حدود ۱۰ سال پیش در یکی از زیرشاخه‌های وزارت آموزش و پرورش با یک گروه حرکتی را شروع کردیم بدین منظور که تئاتر و هنرهای دیگر را از پایه در مدارس و با آموزش معلمان مقطع ابتدایی و بچه‌ها  آغاز کنیم.

وی با بیان اینکه نحوه درست آشنایی بچه‌ها با یک مجموعه رشته‌های هنری چون موسیقی، تئاتر، قصه‌گویی و هنرهای تجسمی در جامعه در آینده آنها تأثیر زیادی می‌گذارد، افزود: متأسفانه طرح ما بعد از شش ـ هفت سال کار ناکام باقی ماند. هنوز معتقدم که مسئله مخاطب ریشه‌ای و زیر ساختی باید کار شود و بچه‌ها می‌بایست از مدارس با هنرها آشنا شوند.

وقار کاشانی در ادامه افزود:‌ بنابراین می‌بایست خانواده‌ها و بچه‌ها را از کودکی و در مدارس با هنرهای نمایشی آشنا کنیم و آنها را عادت به تئاتر دیدن بدهیم تا اشتیاق در وجودشان زنده شود. زنگ هنر در مدارس به همه چیز پرداخته می‌شود الا هنر؛ تئاتر که دیگر جای خود دارد. بنابراین من برای پاسخ به این سؤال شما ابتدا به مخاطب و سلیقه او در دوران کودکی بازگشتم تا بگویم این خود مخاطب است که سلیقه‌اش را برای هنرهای نمایشی به بازار هنر می‌دهد.

وی درباره اهمیت به سلیقه مخاطب و استانداردهای تئاترهای خانوادگی برای دوری از نمایش‌های مبتذل گفت: ابتدا باید مشخص شود مخاطب تئاتر خانواده‌ها هستند یا خیر؟ اگر هستند که قطعا باید با سلیقه و ذائقه آنها همراه شد، بهرحال تئاتر تنها هنری است که مستقیم درگیر با تماشاگر و مخاطب است، سایر هنرها از موسیقی و نقاشی تا حتی خود سینما هم می‌توانند بدون تماشاگر باشند، اما تئاتر اینطور نیست بدون مخاطب معنا ندارد.

این کارشناس عرصه نمایش با بیان اینکه این روزها شرایط طوری پیش می‌رود که کارها قدری عامه‌پسند شده یعنی جنبه تفریحی و سرگرمی‌شان غالب بر مسائل دیگر شده است، گفت: علت این هم شاید خود کمبود مخاطب یا بودجه یا هر چیز دیگری باشد.

این مدیر تماشاخانه خصوصی با بیان اینکه دولت از اکثر کارهای نمایشی حمایتی نمی‌کند، گفت: همین باعث شده که تئاتر درآمد و گیشه‌اش به ذائقه عوام معطوف شده است، یعنی کارهایی که مخاطب را تنها سرگرم کند و الان به نظر می‌آید که جنبه تفکر تئاتر کم شده و به جنبه سرگرمی و فراغت آن افزوده شده است. 

* هنرمند باید قواعد جامعه خود را بپذیرد

وی در پاسخ به این سؤال که علت افزایش کارهای سطحی و غیر اخلاقی شدن برخی نمایش‌ها چیست، گفت: ما در یک جامعه با چارچوب و فرهنگ مشخص زندگی می‌کنیم و نباید پا را فراتر از خط قرمزهای آن بگذاریم. هنرمندی که می‌پذیرد در یک جامعه زیست کرده و تولید کار هنری کند، همه قواعد آن را باید بپذیرد و این نیست که برخی چیزها را بپذیرد و برخی را جدا کند.

وقار کاشانی یادآور شد: اینکه برخی اعتقاد داشته باشند بودجه را دریافت کنند اما کار خودشان را هم انجام دهند، درست نیست. بهرحال وقتی پذیرفتیم در این جامعه کار هنری کنیم باید همه قواعد آن را بپذیریم.

وی در بحث از نظارت بر تئاتر و چالش‌هایی که در این عرصه به وجود آمده گفت: البته قبل از هر چیز در این زمینه من یک نقدی دارم و آن هم این است که جدیداً با بهانه‌های مختلف برداشت‌هایی اشتباه از نمایش‌ها در بحث نظارتی صورت می‌گیرد و به تعبیر ما سختگیری‌ها خیلی زیاد شده است. اینکه ما یک مرتبه و بعد سال‌ها با حجم زیاد رد شدن کارها و متن‌های نمایشی روبه رو می‌شویم کمی غیرمنطقی می‌نماید.

مدیر تماشاخانه باران در ادامه گفت: ما سال‌هاست که یک رویه را در تئاتر داریم و آدم‌ها هم تقریبا همان‌ها هستند، چطور شده که عرض یک تا دو ماه همه چیز تغییر کرده و همه کارها ضد تئاتر و شورای نظارت شده است؟ الان بیشتر تئاتر ما بر مدار کارهای خصوصی می‌چرخد و هنرمندان خودشان آنقدر درگیر کارها هستند که شاید قبل از نظارت نگران رد شدن کارهایشان باشند تا آسیب نبینند! هنرمندی چند ماه تمرین کند و بعد از چند اجرا کارش تعطیل شود، این اصلاً در توان او نیست!

وی در پاسخ به این سؤال که به نظر او شورای نظارت چطور می‌بایست اعمال نظارت بر کارها داشته باشد، گفت: ببینید اگر واقعا چارچوب و فرمولی برای نظارت وجود دارد، چطور شده که سال‌های قبل نبوده و براساس چارچوب کارها پیش نرفته است! به یک باره نمی‌توان همه آنها را اعمال کرد و اگر هم وجود ندارد می‌بایست تدوین ، بررسی و شفاف سازی شود و سلیقه‌ای عمل نشود.

وقارک اشانی یادآور شد: قدری به خاطر فضای حاکم بر تئاتر بچه‌های نظارت سلیقه‌ای و برداشت شخصی خود را صورت می‌دهند، این سخت‌گیری یک مرتبه در تئاتر آسیب زننده است و اگر قرار است چارچوبی باشد باید بستر آن فراهم شود و آرام به سمت چارچوب دلخواه همه را سوق داد و در این زمین مسائل را شفاف کرد تا گروه‌ها هم خط قرمزهایشان را بدانند یا اینکه وقتی کاری رد می‌شود درباره آن توضیح وجود داشته باشد که کلی و غیرشفاف نباشد و اینها همه آدم‌ها را دچار ابهامی کرده است.

وی با تأکید بر اینکه تئاتر می‌بایست برای همه طیف‌های جامعه مخاطب داشته باشد و بنابراین همین نشان می‌دهد که حد وسط را باید رعایت کند تا همه را راضی نگه دارد، افزود: بهرحال در شهری که شبانه بیش از صد نمایش اجرا می‌شود آدم‌ها می‌توانند براساس سلیقه‌شان کارها را ببیند اما آنچه درباره نمایش‌های مبتذل و سطحی و غیر اخلاقی مطرح شد، حق با شماست و می‌بایست نظارت شوند چرا که آسیب زننده هستند اما قبل از آن شفاف‌سازی هم صورت بگیرد.