وقتی کارشناسان و متخصصین کنار می‌روند، جهتگیری رفتارهای اجتماعی را گروهی برعهده می‌گیرند که شناخت درستی از مسائل ندارند.بخشی از این گروه‌های اجتماعی «سلبریتی‌ها» هستند و گاهی در بسط و گسترش یکسری شایعه و اخبار جعلی یا ضریب‌دادن به یک تصمیم اشتباه موثر واقع می‌شوند. "سلبریتی‌ها" با ارائه الگوها و مدل‌های نامناسب زندگی، احیای تفکرات ناملموس و آلوده غربی و تصویرسازی‌های نادرست می‌کوشند خودشان را ناجی بشریت معرفی کنند اما واقعاً چقدر یک "سلبریتی" دلش برای جامعه‌اش می‌سوزد. چقدر دغدغه فرهنگ و احیای ارزش‌های اسلامی- ایرانی دارند؟ این روزها وقتی حمله تروریستی به چابهار می‌شود و یا مشکلات عدیده‌ای به لحاظ معیشتی و اقتصادی برای مردم پدید می‌آید؛ آن‌ها کجایند؟

یک نکته قابل تأملی شنیدم که "جواد شمقدری" درباره "سلبریتی‌ها" گفت که باید مردم آن‌ها را کنار بگذارند و ما به یک فرهنگسازی برای ارتقاء آگاهی مردم نسبت به این عناصر فعال رسانه‌ای که بیشتر آمال‌شان توجه به مدهای روز و دغدغه اصلی‌شان افزایش فالوورهایشان است. این کنار گذاشتن و آزرده‌شدن مردم از رفتارهای "سلبریتی‌ها" در موضوع اظهارات سام درخشانی درباره بدنیا آوردن فرزندش در کانادا مصداق پیدا کرد. جایی که او روی آنتن زنده تلویزیون همچنان که بارها خودش را شریک مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم می‌دانست به یک باره گفت: "هدیه‌ام به فرزندم بدنیا آمدن در کانادا بود." این یک قدری مخاطب‌ را آزرده کرد که مگر به دنیا آمدن در وطن ایرادی دارد؟

این‌ها یک گوشه‌ای از رفتارهای "سلبریتی‌هاست". محمدعلی الستی جامعه‌شناس ارتباطات و استاد دانشگاه هم در این‌باره موضوع به انحطاط کشیده شدن جامعه را به واسطه "سلبریتی‌ها" مطرح می‌کند. او گفت: من فکر می‌کنم داستان از اینجا شروع می‌شود که پذیرش "جمع" یعنی آن‌چه که عده زیادی به آن روی می‌آورند می‌‌تواند باعث توهم در افراد شود. مثلاً فرض کنید الان یک عده زیادی درباره یک موضوع واهی که کاملاً به شایعه بودن و جعلی بودن آن مطمئن هستیم، عده‌ای به آن انتقاد می‌کنند و آن را زیر سوال می‌برند. ممکن است در اوایل راه با قدری آگاهی پاسخ داده شود اما در ادامه یک نوع توهم در جامعه شکل می‌گیرد. آنقدر میزان انتقادها بالا می‌رود افرادی که یقین دارند هم به باورهایشان شک می‌کنند.

وی افزود: یک موضوع "بی‌اساس" به واسطه این افراد، باورپذیر شد، این خاصیت روی‌آوری به "جمع" است. امروز این توهم را در جامعه فراگیر کرده‌اند که همه اشتباه می‌گویند و آن‌ها هر جعل و کذبی را هم باورپذیر جلوه می‌دهند. چون انسان، محتوای اطلاعات و اخبار را به حافظه بلندمدت خودش می‌سپارد و منبع را در حافظه کوتاه مدت نگه می‌دارد. به همین خاطر بارها و بارها یک حرف بی‌اساس به عده زیادی از مخاطبین گفته می‌شود و مخاطب فکر می‌کند این خبر و محتوا از منابع مختلفی نقل شده است. اینجا چه اتفاقی می‌افتد؟ کم‌کم یک بها و اعتباری برای این قشر قائل می‌شوند و اعتقاد دارند آن‌ها منشأ راست بودن و حق بودن هستند.

الستی جامعه‌شناس ارتباطات با اشاره به اینکه سلبریتی کسی است که به خاطر زیبایی، صدا و بازی قشنگ یک شخصیت خاصی است، تأکید کرد: سوالی که بسیاری می‌پرسند این است که اصلاً "سلبریتی" کیست؟ "سلبریتی" کسی است که به خاطر زیبایی، صدا و بازی قشنگ در عرصه‌های مختلف اما بیشتر در عالم هنر به یک شخصیت‌ خاصی تبدیل می‌شود. به خاطر این امکانات و منحصر به فرد بودن مورد توجه قرار می‌گیرد و کم‌کم احساس می‌کند منشأ حق هستند. اینجاست که این ضریب را می‌گیرند و به خودشان اجازه می‌دهند درباره هر موضوعی اظهارنظر و حتی اعمال نظر کند.

وی تصریح کرد: "سلبریتی‌ها" بعضاً در حوزه‌هایی ورود می‌کنند که هیچ تخصص و آگاهی نسبت به آن حوزه ندارند اما دست به اتفاقات عجیبی می‌زنند. مثلاً یک نقاشی کشیده می‌شود که قلابی است، یا یک "سلبریتی" نمایشگاه عکس برپا می‌کند و از مقامات سیاسی وقت هم امتیاز می‌گیرد یا کنسرت برگزار می‌کند که هیچ تخصصی نسبت به هنر موسیقی ندارد. درباره آسیب‌شناسی اجتماعی اظهارنظر می‌کنند. برای زلزله‌زدگان اعتبار جمع می‌کنند ولی سندی ارائه نمی‌شود که این پول‌ها به دست زلزله‌زدگان رسید یا خیر؟این توهم همه‌جانبه است هم خودشان را حق می‌دانند و هم متأسفانه اظهارنظر و حتی اعمال‌نظرشان در میان مردم مقبولیت دارد.

الستی با بیان اینکه "انحطاط اجتماعی" به واسطه همین "سلبریتی‌ها" دامن جامعه را می‌گیرد، گفت: وقتی در جامعه توسعه‌یافته چنین اتفاقاتی می‌افتد دو عنصر تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را مختل می‌کند. چرا که یک عده افرادی که دارای دانش، تجربه و مهارت هستند تصمیم‌سازی انجام می‌دهند و کسانی که دارای قدرت و اختیار هستند تصمیم‌گیری می‌کنند. ولی بخش حسّاس کار در جامعه به مقوله "تصمیم‌سازی" برمی‌گردد. وقتی سلبریتی‌ها به خودشان اجازه می‌دهند در هر حوزه‌ای اظهارنظر کنند حاصل آن تصمیم‌سازی‌های کاذب خواهد بود؛ این اتفاق مقدمه انحطاط اجتماعی است.

وی خاطرنشان کرد: به جای اینکه جامعه پذیرای نظر تخصصی کارشناسان استاندارد باشد به نظر سلبریتی‌ها توجه می‌کند، این یک انحطاط اجتماعی یا آسیب اجتماعی است. چرا که به واسطه این اظهارنظرها و حتی اعمال‌نظرهای غیراصولی، تصمیم‌سازی‌های غلط اتفاق می‌افتد. "سلبریتی‌ها" برای راضی کردن طرفداران خود هر نکته‌ای را مطرح می‌کنند ولی واقعاً "سلبریتی‌ها" صلاحیت نظرات کارشناسانه دارند؟

این جامعه‌شناس ارتباطات در پاسخ به این سوال که چطور می‌شود برخی از همین "سلبریتی‌ها" که مروج الگوهای نامناسب هستند در تلویزیون پررنگ می‌شوند، افزود: رسانه‌هایی که باعث معروف شدن این "سلبریتی‌ها" می‌شوند سعی می‌کنند در ازای شهرت، از آن‌ها امتیاز بگیرند و در برنامه‌هایشان استفاده کنند. برنامه‌ای که دیده نمی‌شود یک هنرپیشه معروف دعوت می‌کند تا یک گفتگو انجام دهد. یا استفاده دیگر رسانه از این "سلبریتی‌ها" اعتبار بخشیدن به یک جریان و فضایی است که برای تبلیغ آن از این‌ها استفاده می‌کند. به یک عبارتی ما به ازای آن شهرت، ارزش‌افزوده‌شان را با این نوع اقدامات باید بپردازند. البته در این مسیر آن‌ها هم نسبت به رسانه‌ملی و سینما برای تداوم دیده‌شدن، نیاز دارند. این چرخه، چرخه نامرغوبی است که به معروفیت و محبوبیت‌شان افزوده می‌شود. واقعیت امر این است که جامعه ما به اساتید، پژوهشگران، جامعه‌شناسان و متخصصین خودش نیاز دارد نه اظهارنظرهای بدون کارشناسانه "سلبریتی‌ها" که نه تنها الگوهای اشتباهی را رواج می‌دهند بلکه جامعه را به سرمنزل انحطاط می‌کشانند.

*تسنیم