همفری بوگارت بازیگر افسانه ای سینمای جهان که بسیاری افراد بازی او در نقش‌های عیب‌جویانه، خشن، متین و رمانتیک بی نظیر و غیرقابل تکرار خوانده اند، ۱۱۹ سال پیش در چنین روزی در شهر نیویورک دیده به جهان گشود.

او  که بازیگری در سینما را از دهه ۳۰ میلادی آغاز کرد در سال ۱۹۴۱ در فیلم «شاهین مالت» در نقش سام اسپید بازی کرد؛ نقشی ماندگار که زندگی او را برای همیشه تغییر داد. پس از «شاهین مالت» دوران پرشکوه بازیگری بوگارت آغاز شد و البته این فیلم شروع همکاری میان بوگارت و جان هیوستن یکی از مهم ترین زوج‌های بازیگر-کارگردان تاریخ سینما نیز بود و این همکاری با فیلم های مهم دیگری چون «گنج‌های سیرا مادره»، «کی لارگو» و «ملکه آفریقایی» ادامه پیدا کرد.

یک سال بعد از «شاهین مالت»، بوگارت در فیلم «کازابلانکا» نقش ریک بلین مالک آمریکایی خوش‌پوش و کلبی‌مسک یک کلوب شبانه در شهر کازابلانکا را در بحبوحه جنگ جهانی دوم ایفا کرد. بوگارت پس از شاهکار «کازابلانکا» دیگر تبدیل به یک ستاره تمام عیار شده بود.

او پس از آن در فیلم های مطرحی چون «داشتن و نداشتن» هاوارد هاکس، «خواب بزرگ» هاوارد هاکس، «گنج های سیرا مادره» جان هیوستن، «در مکانی خلوت» نیکلاس ری، «ملکه آفریقایی» جان هیوستن، «سابرینا» بیلی وایلدر، «کنتس پابرهنه» جوزف ال. منکیه‌ویچ و «ساعات ناامیدی» ویلیام وایلر به ایفای نقش پرداخت.

همفری بوگارت که بیشتر با نام «بوگی» شناخته می شد، در ژانویه ۱۹۵۷ پس از دست و پنجه نرم کردن با بیماری سرطان در سن ۵۷ سالگی برای همیشه چشم از جهان فروبست.

آندره بازن منتقد و نظریه پرداز نامدار فرانسوی در سوگ همفری بوگارت چنین نوشت: «مرگ جیمز دین اساساً دل دختران زیر بیست سال را به درد آورد، اما درگذشت بوگارت، والدین آن دخترها یا دست‌کم برادران بزرگتر آن‌ها را متاثر کرده است، سوگواری و عزای او ویژه‌ مردان است. به گمانم در نگاه تماشاگر،  بوگارت نقش آن قهرمانی را بازی می‌کرد که بیشتر از آنکه دوستش داشته باشد با او همذات‌پنداری می‌کرد. محبوبیت بوگارت مردانه است. شاید زنانی هم باشند که بر مرگ او تاسف بخورند، اما مردانی را می‌شناسم که اِبایی نداشتند از اینکه بر مزار عاری از گُلِ این مرد پرصلابت اشک بریزند.»

در سال ۱۹۹۹ موسسه فیلم آمریکا (AFI)، همفری بوگارت را به عنوان بزرگترین ستاره مرد تاریخ سینمای آمریکا بالاتر از کری گرانت، جیمز استوارت و مارلون براندو انتخاب کرد.

همفری بوگارت همچنین پیش از این در سال ۱۹۹۶ از سوی مجله معتبر انترتینمنت ویکلی به عنوان بزرگترین ستاره تاریخ سینما بالاتر از کاترین هپبورن، جیمز استوارت، مریلین مونرو، جان وین، کری گرانت، کلارک گیبل، چارلی چاپلین و بت دیویس قرار گرفته بود.

در اینجا ۱۰ نکته از زندگی بوگارت و فیلم‌هایش را که ممکن است تاکنون نشنیده باشید، فهرست کرده ایم که باهم می خوانیم.

۱- همفری بوگارت به دلیل اینکه تاریخ تولدش روز ۲۵ دسامبر ۱۸۹۹ بود با لقب «آخرین مرد قرن» شناخته می شد. هرچند این یک دیدگاه عامیانه است که آخرین سال قرن نوزدهم را سال ۱۸۹۹ به حساب می آورند در واقع سال ۱۹۰۰ آخرین سال قرن نوزدهم است.

۲-«بالای رودخانه» (۱۹۳۰) نخستین تجربه بازیگری بوگارت در یک فیلم بلند سینمایی بود. این فیلم همچنین تنها تقابل میان بوگارت و اسپنسر تریسی ۲ غول بازیگری سینمای کلاسیک است. این ۲ بازیگر با وجود اینکه رفقای بسیار صمیمی بودند اما چون مدت های طولانی بوگارت تحت قرارداد کمپانی وارنر و اسپنسر تریسی تحت قرارداد کمپانی ام‌جی‌ام بود هیچگاه همکاری بین این ۲ شکل نگرفت.

۳- بوگارت در فیلم «کازابلانکا» (۱۹۴۲) برای آنکه از اینگرید برگمن ستاره زن فیلم بلندتر نشان داده شود، کفش پاشنه بلند پوشیده بود. او این کار را در فیلم «خواب بزرگ» نیز تکرار کرد. درباره فیلم «کازابلانکا» گفته می شود اینگرید برگمن به منظور آماده شدن برای بازی در کنار بوگارت بارها و بارها «شاهین مالت» شاهکار جان هیوستن با بازی همفری بوگارت را تماشا کرده بود.

۴- لورن باکال همسر همفری بوگارت در مراسم تدفین این ستاره بزرگ تاریخ سینما یک سوت طلایی درون تابوتش قرار داد. سوت اشاره به دیالوگ مشهور فیلم «داشتن و نداشتن» (۱۹۴۴) اثر هاوارد هاکس داشت. سر صحنه فیلم «داشتن و نداشتن» بوگارت و باکال باهم آشنا شدند و کمی بعد از آن ازدواج کردند.

۵- باتوجه به خاطرات لورن باکال، موهای بوگارت سر صحنه فیلم «گذرگاه تاریک» (۱۹۴۷) شروع به ریزش کرد و او مجبور شد از این فیلم به بعد از کلاه‌گیس استفاده کند.

۶- بوگارت درباره سرسختی والتر هیوستن پدر جان هیوستن در ایفای نقش سر صحنه فیلم «گنج های سیرا مادره» (۱۹۴۸) جمله مشهوری دارد که می گوید: «یک هیوستن به اندازه کافی بد است. ۲ تا هیوستن که دیگر کشنده است.»

«گنج های سیرا مادره» یکی از محبوب‌ترین فیلم های سینمای کلاسیک است و در فهرست فیلم های مورد علاقه استنلی کوبریک، پل توماس اندرسون، سام ریمی و رابرت ردفورد در جایگاه ویژه ای قرار دارد.

۷- «به هر دری بزن» (۱۹۴۹) ساخته نیکلاس ری نخستین فیلم بوگارت بود که توسط یک کمپانی مستقل ساخته می شد. بوگارت برای نقش مقابلش در این فیلم، مارلون براندو را پیشنهاد داده و حتی به دیدن او سر صحنه نمایش «اتوبوسی به نام هوس» نیز رفته بود اما در نهایت این نقش به جان دِرِک رسید.

۸- همفری بوگارت سه بار  برای فیلم های «کازابلانکا»، «ملکه آفریقایی» و «شورش کین» نامزد جایزه اسکار بازیگری شد و توانست برای فیلم «ملکه آفریقایی» (۱۹۵۱) این جایزه را از آن خود کند. بوگارت در طول دوران بازیگریش به غیر از این جایزه اسکار، تنها یک جایزه معتبر سینمایی آن هم برای فیلم «داشتن و نداشتن» از سوی انجمن منتقدان ملی دریافت کرد.

۹- رابرت کاپا یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین عکاسان تاریخ که عکس های جسورانه اش از نبرد نرماندی را کمتر هنردوستی فراموش می کند در طول دوران کاری خود عکس‌های متعددی از بوگارت گرفته است. او عکس بالا را در سال ۱۹۵۳ یک سال قبل از کشته شدنش در میدان جنگ، از بوگارت و جان هیوستن در شهر لندن گرفت.

عکس مشهور دیگری از بوگارت وجود دارد که وی با حالتی نشسته با یک سیگار در دست درحال تشویق است. این عکس را یوسف کارش یکی دیگر از عکاسان بزرگ تاریخ از بوگارت گرفته است.

۱۰- «هرچه سخت‌تر زمین‌ می‌خورند» (۱۹۵۶) آخرین نقش آفرینی بوگارت بر پرده نقره ای بود. فیلمبرداری این فیلم اواخر سال ۱۹۵۵ میلادی، کمی پیش از آنکه در ژانویه ۱۹۵۶ بیماری سرطان بوگارت تشخیص داده شود، آغاز شد. بوگارت یک سال پس از تشخیص بیماریش در ۱۴ ژانویه ۱۹۵۷ از دنیا رفت.

*مهر