شاید بتوان گفت: تنها جشنواره‌ای در کشور که در طول سال فعال است و آثار آن به واسطه اکران‌های مردمی به طور سراسری به ویژه در مناطق محروم برقرار است جشنواره فیلم عمار است. درباره تجربه‌های جدید و رو به رشد جشنواره عمار با سیدرسول منفرد دبیر اجرایی این رویداد گفت‌وگو کرده ایم.
فکر می‌کنید چشم‌اندازی که در جشنواره عمار برنامه‌ریزی شده و مد نظر قرار داشت، تا اینجای کار چه اندازه محقق شده است؟
دبیرخانه جشنواره از ابتدا سه هدف را در نظر داشت. هدف اول ایجاد پیوست اجتماعی برای سینمای انقلاب بود. این پیوست اجتماعی به این معنی بود که بتواند تعداد مخاطبان سینمای انقلاب را از جهت کمی افزایش بدهد؛ خصوصاً وقتی که ساختار و سازمان تماشای سینمای ایران چنین امکانی را برای فیلمسازان انقلابی و فیلمسازان مردمی فراهم نمی‌کرد. یعنی در ساختار رسمی سینمای ایران در سازمان تماشای سینمای ایران، سینماها پراکندگی عادلانه‌ای ندارند و عمدتاً بر نیمه‌شمالی تهران متمرکز شدند و باقی سینماها هم در اکران تابع همین سینمای نیمه‌شمالی تهران هستند. یعنی نگاه می‌کنند، این سینماها چه فیلم‌هایی را بیشتر فروختند همان‌ها را می‌آورند. مثلاً فیلم «یتیم‌خانه ایران» مجال حضور در شهرستان‌ها پیدا نمی‌کند چرا؟ به این خاطر که اصولاً در نیمه‌شمالی تهران پسندیده نشده است. از این جهت جشنواره توانسته به کمک تعدادی بالغ بر ۲۰ هزار نفر از مردمی که داوطلبانه برای اکران مردمی ثبت نام کردند و مشارکت داشتند اتفاقاتی را رقم بزند و فضایی را ایجاد کند که در همه شهرستان‌های کشور و تعدادی از روستاهای کشور حتی روستاهای دورافتاده و بعضاً روستاهای لب مرز فیلم‌های جشنواره برود و فیلم‌های نه فقط داستانی که فیلم‌های مستند انقلابی و مستند مسئله‌محور بروند و آنجا دیده شود و به نمایش دربیاید.
درباره تأثیرگذاری این پیوست اجتماعی اگر بخواهم شاخص‌گذاری کنم می‌توانم به صحبت فیلمسازان عزیز اشاره کنم. یعنی اگر مراجعه کنیم به موضع‌گیری‌ها و نظرات فیلمسازانی که در سینمای انقلاب فعال هستند می‌بینیم که بسیاری از آن‌ها خواهان حضور در اکران‌های مردمی هستند و حتی ابراز نگرانی می‌کنند از اینکه ممکن است فیلم آن‌ها به دست اکران‌کننده‌ها یا به دست شبکه‌های اکران مردمی نرسد و بعضاً حتی اعلام می‌کنند این فیلم را ساخته‌ایم برای اینکه وارد شبکه اکران مردمی جشنواره شود. از این جهت به نظر می‌رسد در این مدت جشنواره به یک توفیق نسبی رسیده، اما این کافی نیست و ما اول راه هستیم و باید به مراتب بتوانیم بیشتر رو به جلو حرکت کنیم. بعضی از شهرستان‌های اکران مردمی در سال‌های اخیر کار جالبی انجام دادند و مشخص کردند چند درصد از مخاطبان شهرشان فیلم‌ها را دیدند. مثلاً در راوند کاشان گفته بودند سال گذشته محاسبه کردند ۳۴ درصد مخاطبان شهرشان فیلم‌های جشنواره عمار را دیده بودند و حالا هدف‌گذاری کرده بودند امسال این درصد را بالا ببرند. یا به عنوان مثال در استان سمنان تک‌تک شهرستان‌ها این کار را انجام داده بودند یا در شهرستان‌های دیگر این اتفاق افتاده است. می‌خواهم بگویم خدا را شکر اکران مردمی کم‌کم به یک نهاد تثبیت شده تبدیل شده که توسط خود مردم برای گسترش مخاطبانش برنامه‌ریزی دارد.
به صورت کمی هدف دیگر جشنواره پیوست اقتصادی است. پیوست اقتصادی سینمای انقلاب به این معنی است که بتواند فضایی را فراهم کند که بلیت‌فروشی در اکران‌های مردمی رایج شود و فیلمساز بتواند از جیب خود اثر تولید کند. جشنواره عمار در موضوع پیوست اقتصادی در حال بیشتر تجربه کردن روش‌های مختلف است و یک مقدار هم البته زمان می‌برد برای اینکه ما بتوانیم به توفیقات بیشتر برسیم.
از جمله تجربه خوبی که اتفاق افتاده نمایش فیلم هنگامه بود که به صورت بلیت‌فروشی اختیاری این کار اکران می‌شد. به این صورت مخاطب فیلم را می‌دید و هر اندازه مورد پسند بود برایش بلیت می‌خرید. تجربه‌ای خوب که سه سال قبل رقم خورد. آن زمان توانسته بود یک فیلم نیمه‌بلند بلیت‌فروشی کند که در آن زمان خوب بود و بازتاب خوبی هم پیدا کرد. امسال هم ما در سینما فلسطین بلیت‌فروشی اختیاری داشتیم و مخاطبان حضور پیدا می‌کردند و فیلم‌ها را می‌دیدند و هر اندازه که می‌پسندیدند بلیت می‌خریدند یا یکی از کارهای دیگر که اتفاق افتاده مشارکت بچه‌های اکران مردمی در نمایش فیلم‌های سینمایی ۹۰ دقیقه‌ای و بلند است. اکران مردمی تجربه خوبی بود با توجه به اینکه امکانات کافی نداشتند و هنوز این سینما سیارهایی که ارشاد ایجاد کرده به صورت کافی و خیلی راحت در دسترس بچه‌ها نیست و شرایطش سنگین است، اما نصاب خوبی بود و هر قدر ادامه پیدا کند این اتفاق بهتر رقم می‌خورد. حتی در برخی شهرها در اکران‌ها بلیت خوب فروختند و خود سینمادار در یکی از شهرها گفته بود من سینما را به شما اجاره می‌دهم خودتان بچرخانید، چون شما بهتر می‌توانید این کار را بکنید.
حضور فیلمسازان شهرستانی در جشنواره عمار همواره چشمگیر است. این توجه به استعداد بچه‌های شهرستانی نوعی رویکرد عدالت‌طلبانه محسوب می‌شود. درباره تجربیاتتان در این مورد بگویید.
جشنواره تلاش می‌کند در حد امکان رویکرد تشویقی مضاعفی نسبت به بچه‌هایی که با امکانات کمتر کار خوبی می‌سازند داشته باشد. هم در برگزاری جشنواره و هم در ارزیابی کارها یکی از ملاک‌های جشنواره این است که اگر کسی توانسته باشد با امکانات کمتر اثر خوبی بسازد حتماً ارجحیت دارد به کسی که با امکانات کافی و فراوان یک کار خوب ساخته باشد و هم اینکه در جشنواره یک بعد از دوره پنجم بود که مدرسه سینمایی عمار از دبیرخانه جشنواره مستقل شد و در حوزه تولید تمرکز کرد. به این شکل که ضمن تولید بتواند به فیلمسازان خوبی که از جمله بچه‌های شهرستان هستند و شاید خیلی ارتباطات خوب و دسترسی به مراکز سینمایی و تولیدکننده ندارند و نمی‌توانند به راحتی پروژه بگیرند در حد بضاعت خودش توجه کند و اگر فیلمنامه خوبی داشته باشند از آن‌ها حمایت کند برای اینکه تولید داشته باشند و ضمن تولید بتوانند برای آموزش و رشد آن‌ها تمهیداتی داشته باشد و بسیاری از تولیدات و غالب تولیدات مدرسه سینمایی عمار با اینکه موضوعات و کارهای مهمی هستند، اما توسط کسانی باید ساخته شود که قبلاً چنین تجربه‌ای نداشتند یعنی اگر کسی قبلاً یک فیلم کوتاه ۵ دقیقه‌ای ساخته باید حالا یک فیلم کوتاه ۱۰ دقیقه‌ای بسازد تا اینکه همان کار قبل را تکرار کند. این رویکرد جشنواره برای فیلمسازان شهرستانی است و بعضاً هم همین بچه‌ها توفیقات خوبی داشتند. سال گذشته فیلم «نار و انار» توسط یکی از فیلمسازان شهرستان نقده تولید شد و فیلم اولی بودند ایشان.
امسال حضور شهرستانی‌ها به چه صورت بود؟
امسال هم در جشنواره فیلمسازان شهرستانی خوبی داشتیم. دو تا از کارهایی که در بخش فیلم ما جایزه گرفت اثری بود مربوط به یک کشاورز روستایی که آموزش سینما ندیده و اگر اشتباه نکنم از استان چهارمحال و بختیاری بود. کاری ساخته بود به نام مستند یدی در مورد جوانی که پایش در سانحه تصادف قطع شده بود ولی بسیار امیدوار زندگی می‌کند و کارهای مختلف انجام می‌دهد. دبیرخانه در این کار نقش نداشت، اما با رویکردی که برای حمایت از فیلمسازان گمنام مستعد داریم و جزو ملاک‌های ارزیابی است این کار موفق شد یکی از جوایز بخش فیلم ما را به خودش اختصاص بدهد. از این دست کارها داشتیم.
مدرسه سینمایی عمار تا چه اندازه در ارتقای تکنیکی فیلمسازان موفق عمل کرده است؟
باید تولیدات مدرسه سینمایی عمار را ببینید و با افرادی که در مدرسه سینمایی عمار کار ساخته‌اند و پیش از آن هم کارهایی ساخته بودند صحبت کنید. اصولاً جشنواره عمار از ابتدا با آموزش شروع شد و نسل اولی که از بچه‌های حاضر در جشنواره عمار بودند کسانی بودند که عمدتاً پای یک دوره آموزشی استاد نادر طالب‌زاده نشستند و آنجا یاد گرفتند و آموزش دیدند و بعد در جشنواره هم حضور داشتند. چه دانشجویان جوانی که در آن زمان وارد شدند و برخی حتی رشته‌شان این نبود وارد فیلمسازی شدند و موضوع آموزش از ابتدا مهم بود و در جشنواره پا به پای آن، موضوع توجه به آموزش هم وجود داشت.
عمار تا چه اندازه به موضوعاتی، چون اقتصاد مقاومتی و تولید ملی توجه داشته و آثار جشنواره وارد این عرصه‌ها شده است؟
کار جشنواره خودش به تنهایی این نیست که بخواهد تولید کند. درست هم نیست جشنواره باید بتواند با ضریب دادن، با معرفی کردن و تشویق کردن و با جایزه دادن برخی از موضوعات و اولویت‌ها را حمایت کند و کمک کند به ارتقای کمی و کیفی تولید اثر در آن موضوعات و در آن اولویت‌ها، اقتصاد مقاومتی یا جنگ اقتصادی یکی از اولویت‌های جشنواره از دوره سوم تا حالا بوده است که فیلم‌های این بخش را جشنواره سعی می‌کرده در یک بخش مستقل ببیند و در نظر بگیرد و جایزه مستقل بدهد برای اینکه تولیدکننده به تولید اثر و کسانی که اثر ساختند بیشتر تشویق شوند و خدا را شکر آثار خوب و جدی در برخی آثار در بخش جنگ اقتصادی به جشنواره رسیدند و در اکران‌های مردمی موفق بودند.
ظاهر موضوع اقتصاد مقاومتی شاید به شکل آن چیزی که در فضای رسانه رایج هست خیلی برای مخاطب جذاب و مهیج نباشد، اما ما در جشنواره عکس این را تجربه کردیم که اتفاقاً مردم الان به این واسطه به این خاطر که به دنبال دیدن الگوهای موفق هستند به شدت از فیلم‌هایی با موضوع جنگ اقتصادی استقبال می‌کنند. فیلم مستند چوب بستنی هم مستند است و هم موضوع آن اقتصاد است و خیلی هم با اقبال روبه‌رو شد. مستندهای زیادی در این زمینه داریم و جزو کارهای پرمخاطب اکران مردمی بوده است. در بخش داستانی در فیلم‌های اقتصاد مقاومتی نمونه‌های خوبی داشتیم که نشان‌دهنده ذوق و استعداد آن‌ها بود.
یکی دیگر از تمهیدات جشنواره «نشان استقلال» بود. اگر امکان دارد در این باره بیشتر برایمان بگویید.
نشان استقلال نشانی است که توسط خانواده شهدای هسته‌ای به قهرمانان مستندهای اقتصاد مقاومتی داده می‌شود. البته به نظرمان رسید که موضوع اقتصاد مقاومتی در تولید جدی گرفته شود، نیاز است به فیلمسازانی که در حوزه اقتصاد مقاومتی اثر تولید نکردند این سوژه‌ها و جذابیت و قابلیت‌های دراماتیک و سینمایی این سوژه‌ها را به این عزیزان معرفی کنیم. به همین خاطر به چند نفر از قهرمانان اقتصاد مقاومتی که هر سال به جشنواره می‌رسد بر اثر داوری خانواده شهدای هسته‌ای نشان استقلال می‌دهیم به این معنا که این‌ها هم دارند برای استقلال کشور می‌جنگند و در حوزه اقتصاد دارند کار می‌کنند. تا به این بهانه این سوژه‌ها را در مراسم افتتاحیه و اختتامیه جشنواره یا در رسانه‌ها طرح و به هنرمندان عزیز ارائه کنیم. این طرح و اعطای نشان استقلال در سومین دوره خود است و در این دوره نشان استقلال به خانم فرجوانی رسید که مادر دو شهید و یک جانباز در استان خوزستان هستند که مستند بانو به زندگی و فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی این مادر شهید می‌پردازد.
سهم فیلم‌های داستانی در عمار چه بود؟
ما دوره اولی که جشنواره عمار را برگزار کردیم فیلم داستانی نداشتیم. کلیدواژه‌هایی که در آن جشنواره اعلام فراخوان به اصطلاح خط مقدمی جاهایی بود که محل درگیری و مبارزه مردم ایران است و محلی که به آن هجمه می‌شود مثل جنگ اقتصادی و اقتصاد مقاومتی و مثل ملت قهرمان بود. در این کلیدواژه‌ها اثر کم داشتیم. شاید در بخش داستانی و کلیدواژه‌هایی از این دست با رویکرد انقلابی و مردمی که بیایند کار تولید کنند کمتر مواجه بودیم، اما هر چه زمان گذشت ادبیات داستانی ارتقا پیدا کرد. برخی از مراکز دیگر مثل باشگاه فیلم سوره و... در تولید فیلم داستانی تمرکز کردند و جشنواره هم سعی کرد در رساندن این فیلم‌ها به مردم تلاش کند. فیلم داستانی «علمک» در دوره پنج در جشنواره خیلی توانست در جذب مخاطب تلاش کند و به مخاطب چند میلیونی رسید و در بچه‌های داستانی‌ساز اعتماد به نفس ایجاد کرد. ثمره و دستاورد این تلاش‌ها که توسط مراکز تولیدی سینمای انقلاب در بخش داستانی شد و در واقع برنامه‌هایی که جشنواره عمار داشت و خود تولیدکننده‌ها داشتند، را الان شما می‌بینید که هر سال کمیت فیلم‌های داستانی در زمینه سینمایی بهتر شده. الان آن نسل فیلمسازان داستانی سینمای انقلاب و جشنواره عمار عمدتاً در سطح تولید کارهای نیمه بلند هستند و برخی از این‌ها رفتند وارد سریال‌سازی شدند و برخی به سمت فیلم‌های بلند رفتند، اما این‌ها موردی است. بخواهم جریان غالب را عرض کنم دارند کار نیمه‌بلند می‌کنند و در دو، سه سال آینده امیدوار هستیم موج خوبی از ورود این‌ها به فضای فیلم‌های داستانی را شاهد باشیم.
موضوع محوری امسال جشنواره ایران آینده بود. درباره این موضوع کمی توضیح دهید.
بله. در برنامه اختتامیه برای آن یکی دو آیتم در نظر گرفته شده بود. سینمای آینده در کشورهایی که نگاه استراتژیک و سینمای استراتژیک دارند یکی از ژانرهای مهم سینماست. در واقع سینمای آینده ابزار آینده‌سازی است و اگر بخواهیم افق دید مردم جامعه بلند باشد و اگر بخواهیم این‌ها به آینده روشن فکر کنند و تلاش کنند خودشان را به قله برسانند حتماً باید از سینمای آینده افقی پیش رو داشته باشند و نداشتن سینمای آینده از این جهت می‌تواند خلأ‌های جدی ایجاد کند. اگر مردم امریکا با سیاست‌های جهانی و غاصبانه دولت امریکا همراهی می‌کنند یکی از پایه‌هایش سینمایی است که این زمینه را با فیلم‌ها و سینما در مردم به وجود آورده است. با فیلم‌هایی درباره امریکا و دولت امریکا که آن‌ها را در فیلم‌ها منجی دنیا معرفی می‌کند زمینه را فراهم می‌کند. ما در ایران تقریباً سینمای آینده نداریم. بسیار محدود فیلم‌هایی در این موضوع ساخته شده که برخی از این‌ها خیلی آگاهانه نبود. ما در جشنواره خواستیم در مورد این موضوع حرف بزنیم و سخنرانی‌ها به این موضوع اختصاص داشت و اساتید و سخنرانان آمدند و پنل‌های تخصصی و میزگردها شکل گرفت و غرفه‌ای در سینما فلسطین شکل گرفت که فیلمسازان می‌آمدند و از آن‌ها درباره آینده می‌پرسیدیم که آیا تصمیم دارند فیلمی در مورد آینده بسازند یا نه و خدا را شکر بازخوردهای خوبی دیدیم.
برای افرادی که قصد دارندمیزبان اکران‌های مردمی باشند چه توضیحی دارید؟
اکران مردمی جشنواره در طول سال ادامه دارد و به این ۱۰ روز محدود نمی‌شود. در خیلی از شهرستان‌ها بحث امتحانات و... مطرح است و می‌خواهند از بهمن شروع کنند و اکران مردمی و اکران‌های بلیتی جشنواره امسال احتمالاً رونق خوبی دارد. در اینجا می‌خواهم بگویم اگر کسی می‌خواهد فیلم‌های جشنواره عمار را دریافت کند و در محیط‌های خودش، دانشگاه و پارک و محل کار و... مسجد و مدرسه و هر محیطی که اجتماعی از مردم هستند نمایش بدهد و اکران داشته باشد می‌تواند کلمه ثبت نام را به شماره ۳۰۰۰۴۵۵۰ ارسال کند.
* روزنامه جوان
ارسال نظر