علی ناصری/ استنلی کوبریک ۲۶ ژوئیه ۱۹۲۸ در نیویورک به دنیا آمد؛ به جرأت می توان کوبریک را از تأثیرگذارترین کارگردان های تاریخ سینما دانست. شاید هیچ فیلمسازی به اندازه او نسبت به تصاویرش وسواس نداشته و نظم، ریزبینی و جزئیاتی که در تصاویر خلق شده این فیلمساز وجود دارد را در اثر کمتر فیلمسازی می توان دید.

از طرفی کارنامه فیلمسازی استنلی کوبریک با وجود تعداد آثار کمدی که دارد بسیار متنوع است، او در ژانر سینمای «جنگ»، «کمدی»، «ملودرام»، «اجتماعی»، «ترسناک»، «تاریخی» و... فیلم ساخته و تقریباً همه آثارش جزو آثار تحسین شده تاریخ سینما هستند که چنین اتفاقی در کارنامه یک فیلمساز بسیار نادر است.

بیشتر فیلم های کوبریک اقتباسات ادبی هستند. فیلم های کوبریک معمولاً جنجالی و همینطور مورد ستایش منتقدان واقع شده اند. کوبریک به دقیق بودن و به نمایش درآوردن همه جزئیات دقیق در فیلم هایش معروف بود. به همین علت روش او در فیلمسازی کند و طولانی بوده، تا آنجا که گاهی میان ۲ فیلم او سال ها وقفه میافتاده است. او در طول ۴۸ سال فعالیت در حیطه کارگردانی تنها ۱۳ فیلم بلند ساخت.

از مهمترین آثار سینمایی استنلی کوبریک میتوان به فیلم های «درخشش»، «پرتقال کوکی»، «۲۰۰۱، یک ادیسه فضایی»، «غلاف تمام فلزی»، «چشمان کاملاً بسته» و «دکتر استرنج لاو» اشاره کرد.

به بهانه عید نوروز و آشنایی با نظرات سینماگران ایرانی در رابطه با بزرگان سینمای جهان با کاوه سجادی حسینی فیلمساز جوان سینمای کشور به گفتگو نشستیم که در ادامه می توانید این گفتگو را مطالعه کنید.

*****************

کاوه سجادی حسینی کارگردان سینما در گفتوگو با خبرنگار سینماپرس اظهار داشت: استنلی کوبریک با وجود فیلم های کمی که دارد جزو فیلمسازان صاحب اندیشه و بزرگ است که آثارش به چند دوره تقسیم میشود که در هر دوره فلسفه خود را کامل تر میکند.

سجادی حسینی خاطرنشان کرد: مهمترین خصیصه آثار کوبریک فضا، اتمسفر و معماری است. کوبریک توجه ویژه ای به تأثیر مکان بر انسان دارد. در مرحله اول فیلمسازی اش اگر توجه کنیم به پررنگ بودن داستان و قصه پی می بریم و داستان محور بودن آثار ابتدایی کوبریک مثل «لولیا» و «دکتر استرنج لاو» بسیار پر رنگ است.

وی در ادامه این بحث گفت: آثار کوبریک در دوره دومش آرام آرام شخصیت محور می شوند و ما در فیلم هایی مثل «درخشش» و «پرتقال کوکی» روابط انسانی و فضا را می بینیم که اهمیت بیشتری پیدا می کنند و در آثار آخر کوبریک مثل فیلم های «۲۰۰۱، یک ادیسه فضایی» و «چشمان کاملاً بسته» می بینیم که آنچه در فیلم های قبلی اش مطرح کرده را حتی نقض می کند اما نمی توان گفت که کوبریک در جهانبینی اش دچار تغییر می شود بلکه او جهانبینی خود را تکمیل تر می کند.

این کارگردان در ادامه گفت: کوبریک بیشترین تأثیرش را در دکوپاژ، کارگردانی و سکانس های معروفش با پلان ها و کات های ۱۸۰ درجه اش گذاشته که در همه این موارد رویکردش به مکان را نشان می دهد. کارگردانی کوبریک در بطن درونمایه و زیرمتن هایش تنیده شده است و دکوپاژ، قاب بندی ها، رفتار بازیگران، میزانسن ها و چیدمان تصاویر به نوعی هستند که در خدمت درونمایه اثر قرار دارند.

کارگردان فیلم سینمایی «بوفالو» اظهار داشت: در آثار کوبریک می توان به رویکرد روانکاوانه فرویدی وی نیز پی برد. جنس نگاه کوبریک کاملاً فرویدی است و نگاه ویژه ای به ناخودآگاه دارد و برای من بیشترین و مهمترین تأثیری که داشت توجه عجیبش به جزئیات است. جزئیاتی که گویا از برسون تأثیر گرفته و نگاهش را تکامل بخشیده است. کوبریک به قدری در بازی گرفتن از بازیگرانش تبحر دارد که بازیگران از آن شخصیتی که دارند جدا شده و به کاراکتر داخل فیلم تبدیل می شوند.

وی افزود: کوبریک همانند هر فیلسوفی دغدغه انسان زمان خود را دارد. او حتی نگاه ویژه ای به فلسفه و عرفان شرق داشته و حتی مولانا و خیام را خوانده و در آثارش نیز چنین رویکردی دیده می شود. به طور کل می توان گفت که کوبریک فیلمسازی است که با معماری حرفش را به مخاطب می زند و از نظر من استنلی کوبریک معمار سینما است.

سجادی حسینی خاطرنشان کرد: کوبریک فیلمسازی جسور و قاطع است که از همان ابتدا این نگاه قاطع و جسورانه اش را می توان دید. در فیلم «لولیتا» او قصه عشقی ممنوعه را تعریف میکند و این عشق تعریف شده در «لولیتا» به گونه ای است که در سینمای کلاسیک آن زمان چندان رایج نبوده و از طرفی می بینیم که این جسارت را ادامه داده و در دیگر آثارش مثل «غلاف تمام فلزی» و «پرتقال کوکی» نیز نشان می دهد.

وی افزود: فیلم های کوبریک به طور کلی در یک ژانر و دسته قرار نمی گیرند و به نظر می رسد که همه آن ها را چند کارگردان ساخته اند و متعلق به یک کارگردان نیست اما در لایه های دیگر فیلم های او مواردی وجود دارد که می توان به یک اشتراک عمیق رسید و فهمید که این فیلم ها متعلق به یک تفکر و یک فرد است.

این کارگردان در پایان گفت: وقتی به آثار کوبریک نگاه می کنید به راحتی متوجه می شوید که با یک فیلمساز مسأله دار و دغدغه مند مواجه هستید و با شناخت و سلیقه می توانید به عمق مسائل مطرح شده در آثارش پی ببرید. کوبریک فیلمسازی است که تماشاگرانش را به بیشتر دانستن دعوت می کند و در بین علاقه مندان سینمای او می توان افرادی را دید که معماری و نقاشی می دانند.