یکی از هشتگ‌هایی که این روزها در شمار ترندها قرار گرفته، هشتگ تحریم صداوسیما است. این هشتگ به دلیل تصمیم ترامپ در این رابطه مورد توجه ضدانقلاب قرار گرفت و به وسیله آن سعی می‌شود جریان ضدانقلابی را که تا به حال نتوانسته اجماعی جدی در بین خود درست کند به یکدیگر نزدیک کرده و فشار بر جمهوری اسلامی را افزایش دهند.

روزنامه گاردین در گزارشی در همین زمینه نوشت که دولت ترامپ، روز جمعه که قرار است تصمیم خود در مورد اعلام پایبندی ایران به برجام را اعلام کند، قصد دارد تعلیق تحریم‌های صداوسیما را امضا نکند و این به معنی آن است که تحریم‌ها دوباره علیه صداوسیمای ایران فعال خواهند شد. (۱)

اما از بررسی بیش از ۷۰۰ توئیت اخیر که از هشتگ  IraniansWantIRIBban# (ایرانی‌ها خواهان تحریم صداوسیمای یران هستند) استفاده کرده بودند به راحتی فهمیده می‌شود که این توئیت‌ها فیک و جعلی هستند. اما پیش از آن‌که به دلایل مدنظر برای اثبات مدعای مذکور پرداخته شود، بهتر است به چیستی و اهمیت شناخت حساب‌های کاربری جعلی و ربات‌های توئیتری بپردازیم.

بازی دیده شدن

محققان دانشگاه ایندیانا در آمریکا بر این باورند که تنها با چند ربات توئیتری می‌توان حقیقت‌یابان را دچار سردرگمی و اخبار جعلی را به صورت گسترده منتشر کرد. آنان با مطالعه روی اخبار جعلی و رسانه‌های اجتماعی دریافتند که ۶ درصد از بات‌های توئیتری مسئول ۳۱ درصد از اخبار جعلی یا ناموثق در شبکه‌های اجتماعی هستند. همچنین محققان این مطالعه به این نتیجه رسیده‌اند که «بات‌های توئیتر اخبار ناموثق یا جعلی را در سطحی منتشر می‌کنند که تمیز دادنشان از اخبار موثق بسیار سخت می‌شود.» (۲)

جالب اینجاست که نتایج این تحقیق در حالی منتشر می‌شود که توئیتر اعلام کرده در سال ۲۰۱۸ ده‌ها میلیون حساب جعلی را حذف کرده است. ظرفیت سوءاستفاده از این ربات‌ها به حدی است که حتی مقامات آمریکایی باور دارند روسیه توانسته از طریق بات‌ها و حساب‌های جعلی در فیسبوک و توئیتر روی انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ ایالات متحده تاثیر بگذارد. به عبارت دیگر، ربات‌ها و حساب‌های کاربری جعلی در توئیتر و فضای مجازی، چنین ظرفیتی را دارند که در فضای مجازی روی واقعیت‌های مهم در فضای حقیقی همچون انتخابات ریاست جمهوری یک کشور تاثیر بگذارند.

محققان مذکور، ۱۴ میلیون توئیت را در یک بازه زمانی مورد مطالعه قرار دادند. این ۱۴ میلیون توئیت از ماه مه ۲۰۱۶ تا مارس ۲۰۱۸ بیش از ۴۰۰ هزار محتوا (خبر، مقاله، گزارش، ویدیو و ...) را منتشر کرده‌اند. از این میان ۳۸۹،۵۶۹ آن دارای خبرناموثق بوده که توسط حقیقت‌یابان بارها به عنوان خبر جعلی دسته‌بندی شده است. این نتیجه بدان معناست که تنها حدود یک درصد از اخبار منتشر شده از این طریق، صحیح است.

نتایج این تحقیق از این هم جالب‌تر می‌شود. از بررسی این نمونه ۱۴ میلیون توئیتی، محققان نتیجه گرفته‌اند که بیش از ۱۳.۶ میلیون توئیت دارای لینک به «اخبار جعلی یا ناموثق» بوده و تنها ۱.۱ میلیون توئیت منابع دارای اخبار موثق را منتشر کرده‌اند. بدین ترتیب «اخبار جعلی و ناموثق» در سطح بسیار گسترده‌ای منتشر و دیده می‌شود. (۳)

اما کاربرد ربات‌های توئیتری و حساب‌های جعلی، تنها به انتشار اخبار دروغ ختم نمی‌شود. یکی دیگر از مهم‌ترین کارویژه‌های این ربات‌ها، ترند کردن هشتگ‌های خاص است. اما ربات‌ها چگونه می‌توانند هشتگ‌های مدنظر را ترند کنند؟

برای پاسخ به این سوال اول باید بدانیم چگونه یک هشتگ، ترند می‌شود. برای ترند شدن یک هشتگ، مهم‌ترین امر تعداد توئیت‌ها روی هشتگ‌ است. البته واضح است که صرف تعداد توئیت‌ها کافی نیست و عوامل دیگری همچون بازه زمانی ارسال این تعداد توئیت (سرعت رشد و انتشار)، گسترش هشتگ یا موضوع به سایر پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی و به طور قطع برخی سیاست‌ها و اولویت‌های مالی و تبلیغاتی خود شرکت توئیتر نیز دخالت دارد. براین اساس می‌توان به آسانی پیش‌بینی کرد و با ارسال تنها حدود ۱۰ هزار توئیت در یک بازه زمانی کوتاه روی هشتگ یا موضوعی که با سیاست‌ها و اولویت‌های توئیتر هماهنگ بوده یک هشتگ، ترند جهانی شود. (۴)

با توجه به آنچه گفته شد روشن است که ترند شدن رباتیک یک هشتگ یا موضوع در رسانه اجتماعی توئیتر امری دشوار نیست. به طور مثال تنها کافی است حداقل ۲۰۰ کاربر با ربات‌هایی که هرکدام ۱۰ حساب کاربری را تحت کنترل دارند، به ازای هر حساب کاربری‌شان ۵ توئیت انتشار دهند و محتواهای از پیش آماده شده‌ای را در بازه زمانی کوتاهی روی یک هشتگ خاص ارسال کنند و همزمان نیز توئیت‌های دیگر حساب‌های کاربری همسو با خود را بازنشر (ریتویت) کنند. در چنین شرایطی یک هشتگ در سطح جهانی، ترند می‌شود. حیله‌ای که ضدانقلاب با متوسل شدن به آن، هشتگ  IraniansWantIRIBban#  را ترند کرد.

ربات‌های ضد انقلاب

اکنون که به چیستی و اهمیت ربات‌ها و حساب‌های کاربری جعلی پرداخته شد، بهتر است به بحث اصلی باز گردیم. همانطور که گفته شد از بررسی توئیت‌های اخیر روی هشتگ مدنظر به راحتی فهمیده می‌شود که این توئیت‌ها فیک و جعلی هستند؛ چرا که:

بیش از ۵۱۰ حساب کاربری که از هشتگ مذکور استفاده کرده‌اند در سال ۲۰۱۹ یعنی در طول سه ماه گذشته ایجاد شده و شروع به فعالیت کرده‌اند. این امر بدان معناست که این حساب‌ها، هدفمند و برای ترند کردن هشتگ مذکور و فعالیت‌هایی از این قبیل همانند قارچ ایجاد شده و رشد کرده‌اند. برای مثال حساب‌های کاربری amirradfar۱۳، Shellllem۲، MarjanIrani۱، RRigi۲، Iran۴۴۶۷۰۱۸۹  و... همگی در تاریخ ۲۴/۰۱/۲۰۱۹ ایجاد شده‌اند.

 ۲. آمار روزانه توئیت‌ها نشان از سیاه لشکر بودن بسیاری از آنان دارد؛ چرا که ۳۹۵ حساب کاربری از ۷۰۰ حساب کاربری فوق، به طور میانگین روزانه بیش از ۲۰ توئیت نوشته‌اند که از این تعداد، میانگین توئیت روزانه ۲۵۴ حساب کاربری بیش از ۱۰۰ توئیت بوده است. این آمار یعنی این کاربران به طور متوسط، دست‌کم هر ۱۴/۴ دقیقه، یک پیام در توئیتر منتشر کرده‌اند؛ رفتاری که بسیار شبیه به رفتار «ربات»های توئیتری است. از این عجیب‌تر آنکه در میان حساب‌های کاربری مورد بررسی قرار گرفته، مواردی یافت شد که میانگین توئیت روزانه آنها بیش ۵۰۰ و حتی بیش از ۱۲۰۰ توئیت بوده است. برای مثال حساب کاربری RestartForIran به طور میانگین در هر روز بیش از ۱۲۱۳ توئیت نوشته است؛ همچنین حساب‌های کاربری  serndeipti و nazarzadeh۲۰۴ نیز به طور میانگین در هر روز بیش از ۷۶۰ توئیت نوشته‌اند.

۳. در میان این آمارها و اعداد و ارقام نیز موارد جالب ‌توجهی به چشم می‌خورد. به عنوان نمونه، برخی از این نام‌های کاربری کاملاً تصادفی به نظر می‌آیند که نشان‌دهنده ربات بودن آن‌هاست:

S۷AEk۳AOJanxXIc یا Csrp۲AUQ۲WrPfCB یا۶۹s۷KyIxuxREVsP یا np۴m۴HBhcPrGWHR یا km۲MIoWcP۳iWfBW و یا مواردی مشابه با این‌ها ... .

 ۴. بسیاری از حساب‌های کاربری‌ که این هشتگ را منتشر کرده‌اند، همان حساب‌هایی هستند که از هشتگ WeSupportPolandSummit#) ما از نشست لهستان حمایت می‌کنیم) نیز استفاده می‌کنند. ارتباط میان هشتگ‌های تحریم صداوسیما و حمایت از نشست لهستان، با بررسی برخی واقعیت‌ها به شرح زیر است:

هر دوی این هشتگ‌ها ارتباط مستقیمی با فعالیت‌های «آمدنیوز» دارند. چرا که از طرفی این کانال در یکی از پست‌های خود تحت عنوان «چگونه در برابر رژیم به نافرمانی مدنی دست بزنیم؟» در تاریخ ۱۹ مردادماه ۹۷، علاوه بر دعوت به خشونت و درخواست از مردم برای افزایش فعالیت‌های فردی‌شان، خواهان «تحریم صداوسیما و خودداری از خرید روزنامه‌ها و مجلات» نیز می‌شود.

 از طرفی دیگر آمدنیوز به شکلی جدی از این نشست حمایت کرد. صرف‌نظر از مفاهیمی مانند میهن‌پرستی و وطن‌فروشی، حمایت آمدنیوز از نشست ورشو و دعوت از اعضای کانال تلگرامی‌اش برای انتشار هشتگی با همین مضمون، نشان می‌دهد این رسانه اپوزیسیون نقش مهمی در ایجاد توهم «حمایت مردمی از نشست لهستان» دارد که با همراهی هزاران حساب کاربری جعلی دیگر حمایت می‌شود.

علیزاده در این زمینه در توییتر نوشت:

«جف گلبرگ با تحلیل ۹ هزار توییت نشان می‌دهد هشتگ تحریم صداوسیما و هشتگ حمایت از کنفرانس لهستان را اکانت‌های یکسانی تبلیغ و منتشر کردند: ۱۰ هزار اکانت غیر طبیعی، روبات و ترول. اسامی سرشاخه‌ها و افسران کارخانه ترول سعودی، فرشگرد، مجاهدین، اما جالب‌تر است: شلدون، یار دبستانی، جان لاک، تناسلی.

 از آنچه گفته شد به وضوح می‌توان دریافت که کانال‌های ضدانقلاب و در راس آن‌ها آمدنیوز به دلیل کمبود تعداد طرفدار فعال، برای رسیدن به خواسته‌هایشان ناچار به توسل به حقه و تقلب شده و برای القاء کثرت تعدادشان به افکار عمومی و حمایت از تصمیم ترامپ مجبور به ایجاد حساب کاربری جعلی می‌شوند. بازی با توئیتر برای ساختن فضای افکار عمومی جمعی تبدیل به حربه‌ای مضحک برای دشمنان ایران شده است؛ به ویژه اگر به یاد بیاوریم که قریب به یک چهارم سهام توئیتر در دست عربستان سعودی است.

پی‌نوشت‌ها:

۱ - https://www.isna.ir/news/۹۶۱۰۱۹۰۹۷۷۳/
۲ - https://fa.euronews.com/۲۰۱۸/۱۱/۲۲/researches-say-a-few-bots
۳ - https://fa.euronews.com/۲۰۱۸/۱۱/۲۲/researches-say-a-few-bots
۴ - https://www.mehrnews.com/news/۴۵۲۶۴۶۲/