به گزارش سینماپرس، در هفته گذشته از سوی سیدعباس صالحی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل هنرهای نمایشی بخشنامه ای درباره دستورالعمل صدور پروانه نمایش منتشر شده که البته اما و اگرها و حواشی زیادی را از سوی هنرمندان تئاتر تا هیئت مدیره و اعضای خانه تئاتر و خلاصه همه کسانی که به نوعی با تئاتر این مملکت در ارتباط هستند، برانگیخت.

در ابتدا موجی از انتقادات از سوی خانه تئاتر و هیئت مدیره مرکزی آن درباره این بخشنامه راه افتاد، موجی که نشان از انتقاد به این بخشنامه داشت و اعضای خانه تئاتر تصمیم به ورود قضائی به این عرصه به خاطر صیانت از حقوق هنرمندان گرفتند.

در ادامه این موج انجمن منتقدان خانه تئاتر نیز نامه‌ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر بحران در ورشکستی اقتصادی و فرهنگی تئاتر نوشتند. اعضای انجمن منتقدان در این نامه بر بیکاری و مشکلات هنرمندان اشاره کردند که هشدار ورشکستی آنها را می‌دهد.

پس از آن نیز شهرام گیل آبادی، مدیرعامل خانه تئاتر به این بخشنامه واکنش نشان داد و تأکید کرد که نگاه قیم مآبانه به تئاتر لطمه جدی بدان می زند! وی عنوان کرد که هیچ کس حق ندارد در خلق اثری هنری، انسان را محدود کند و این حق طبیعی هر انسان است که از آزادی‌های مقبول خود استفاده کند.

وی نیز تأکید کرد که با بخشنامه نمیتوان فرهنگ را محدود کرد و نگاه مصلحت اندیشانه به تئاتر داشت.

ماجرای بخشنامه پروانه نمایش چیست؟

و اما داستان بخشنامه صادر شده جدید وزیر فرهنگ که در تاریخ بیست و دوم مهر ماه ۹۸ در ۱۰ بند ابلاغ شده چیست؟ دو بند الف و ب این دستورالعمل بیشتر مورد انتقاد قرار گرفته، جایی که به بیان شرایط کارگردانان اثر جهت تقاضای صدور مجوز اثر نمایشی اشاره می‌کند. این بند مذکور به شرح زیر است:

الف) کارگردانی که برای صدور مجوز اثر نمایشی خود اقدام می‌کند باید فارغ التحصیل رشته هنرهای نمایشی از یکی از دانشگاه‌های مورد تایید وزارت علوم تحقیقات و فناوری و یا آموزشگاه‌های هنری رسمی باشد.

ب) یا کارگردان باید معرفی شده از سوی صنوف رسمی هنرهای نمایشی (خانه تئاتر یا انجمن هنرهای نمایشی، ....) یا تایید صلاحیت هنری توسط سه نفر از اساتید و پیشکسوتان شناخته شده هنرهای نمایشی را با خود داشته باشد.

حال فقط با دقت در همین دو بند نیز مشخص می شود که دلواپسان این ابلاغیه چه کسانی و از چه گروه‌هایی هستند. سالهاست که شاهد به اجرا رفتن نمایش‌هایی روی صحنه هستیم که اصلا مشخص نیست با چه هدف و با چه رویکردی در حال اجرا هستند و چه کسانی پشت پرده  این کارها قرار دارند، از سوی دیگر هم البته شاید به نظر خیلی‌ها این امر زیاده روی و محدود کردن کار هنرمندان به شمار بیاید.

نقطه نظرات مدیرکل هنرهای نمایشی 

و اما شهرام کرمی مدیرکل هنرهای نمایشی در رابطه با این موضوع حاضر به مصاحبه با خبرگزاری فارس نشد و چند روز بعد در برنامه تلویزیونی شبکه چهارم سیما «شب تئاتر» حضور پیدا کرد و در زمینه شفاف سازی این امر نقطه نظرات خود را بیان کرد.

کرمی در میزگردی که دراین زمینه تشکیل شده بود راجع به سیستم‌های نظارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه تئاتر و دستورالعمل جدید صدور پروانه نمایش صحبت کرد و گفت: در راستای دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نگاه ویژه معاونت هنری، از سال گذشته یکی از برنامه هایی که در تمام حوزه های هنر دنبال شد، شفافیت و ارائه شیوه نامه‌های قانونی و چهارچوب و ضوابط برای فعالیت در حوزه های هنری بود.

در همین راستا اداره کل هنرهای نمایشی اقدام به تدوین شیوه نامه های مختلف و برنامه ریزی و تدوین ضوابط قانونی برای فعالیت در عرصه هنرهای نمایشی کرد که سال گذشته ما آیین نامه جشنواره بین المللی تئاتر فجر را منتشر کردیم و بعد از آن در حوزه ها و موضوعات مختلف تئاتر اقدام کردیم تا بتوانیم چهارچوب ها و شیوه نامه های مشخصی را  تنظیم کنیم.

وی ادامه داد:  تدوین یک شیوه نامه ضرورت دارد و این نکته ای است که جامعه هنرمندان بر سر آن اتفاق نظر دارند. حداقل در یک دهه اخیر که شاهد رشد تئاتر کشور هستیم اگر نظرات هنرمندان را بررسی کنید موضوعات مختلف از جشنواره ها گرفته تا فضای آموزش عالی و تولیدات نمایشی همیشه این نظر و این انتقاد وجود داشته که ما نیاز به ضوابط، چهار چوب و مقررات داریم.    

مدیر کل هنرهای نمایشی در ادامه درباره اینکه این شیوه نامه توسط چه کسی تدوین شده اظهار کرد: واقعیت این است که تدوین این شیوه نامه کار تنها یک نفر نیست. اداره کل دفتر نوسازی و تحول اداری در حیطه وظایف خودش که تدوین شیوه نامه هاست با استناد به نظرات کارشناسی اداره کل هنرهای نمایشی جهت تدوین این شیوه نامه اقدام کرد. بخش عمده این شیوه نامه با استناد به یک سند بالادستی یعنی مصوبه ۴۶۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی که به عنوان یک سند و یک ضابطه در حوزه هنرهای نمایشی شناخته می شود تنظیم شده است.

این سندی است که از سال ۱۳۷۷ ابلاغ شده و بیش از بیست سال است که با استناد به همین سند در عرصه تئاتر فعالیت می‌کنیم. در بیست سال پیش تئاتر ما در شرایط دیگری بود و امروز شرایط آن بسیار فرق کرده است.  

کرمی همچنین گفت: این شیوه نامه فقط در حوزه دریافت مجوز کارگردان‌ها برای اجراست و حوزه های دیگر از جمله بازیگری، طراحی صحنه یا تهیه کنندگی ارتباطی با این شیوه نامه ندارد. خیلی از افرادی که در خصوص این شیوه نامه نقد و نظر دارند و کاملاً هم محق هستند. در چند روز گذشته شخصاً به دفعات با هنرمندان گفتگو کرده‌ام و از آن‌ها خواسته‌ام که نظراتشان را انعکاس بدهند و ایرادات این سند را مطرح کنند.

مدیر کل هنرهای نمایشی همچنین در ارتباط با نقد و نظرهای ارائه شده در ارتباط با این شیوه نامه گفت: شخصاً این نظرات را مطالبه درست جامعه هنری می‌بینم. جامعه هنری با نگرانی وضعیت خود را دنبال می کند. اما این شیوه نامه قرار نیست محدودیتی ایجاد کند بلکه ضابطه را مشخص می کند و از همه مهم تر هویت هنری و هویت تخصصی را تعریف می کند. قرار بر این نیست که صلاحیت کسی احراز شود؛ بلکه قرار است در فضای هنرهای نمایشی هویت تخصصی تئاتر به عنوان یک ملاک و یک ارزش مد نظر قرار بگیرد.

تئاتر ژانرهای مختلفی دارد و بسیار متنوع و گسترده است. خواهش من از کسانی که درباره این موضوع نقد و نظر دارند به این نکته توجه داشته باشند که این شیوه نامه تنها مختص به یک گروه از هنرمندان نیست. ما تئاتر آماتور داریم، تئاتر تجربی، تئاتر دانش آموزی و تئاتر حرفه ای و ژانرهای مختلف هنرهای نمایشی داریم. این شیوه نامه بیشتر برای تعیین وضعیت کلی تئاتر است یعنی پروانه ای که برای اجرای عمومی یک نمایش در هر ژانر است که صادر می شود. ما در این شیوه نامه شرایط احراز را برای کارگردانان لحاظ کردیم به معنی هویت تخصصی؛ یعنی اگر کارگردانی بخواهد برای دریافت مجوز اقدام کند باید حائز سه ویژگی باشد و روی این موضوع هم با حضور کارشناسان مختلف ساعت ها بحث تخصصی شده است.

دوم اینکه در این شیوه نامه به اصناف هنری توجه شده؛ ما برای رشد تئاترمان در شرایط فعلی نیاز به تقویت فعالیت های صنفی داریم. نکته سوم هم توجه به حوزه فعالیتی خود هنرمندان عرصه تئاتر است. در هیچ کجای این سند خصوصاً در بند دو که عمده انتقادها متوجه آن است، اصلاً این وظیفه به عهده دولت یا شورای نظارت دیده نشده و همه چیز واگذار شده است. جامعه هنری خودش صلاحیت و قابلیت دارد و این باور در میان هنرمندان هست که خودشان می توانند در خصوص هویت و فعالیت هنری خود و رشد تئاتر برنامه ریزی و مشارکت کنند.

ضمن اینکه در همین سند در بخش سایر موارد بند ۹ به صراحت ذکر شده که هر کسی که بخواهد نمایشی را اجرا کند؛ چنانچه اصول چهارده گانه را رعایت کند می تواند مجوز دریافت کند. ما این شرایط احراز را به عنوان یک هویت هنری و تخصصی مورد توجه قرار داده ایم؛ برای اینکه بسیار حائز اهمیت است

همه این موارد در حالی مطرح می شود که حسینی معاون هنری وزیر ارشاد نیز چند روز پیش در مواجه با سیل انتقادات عنوان کرد که این دستورالعمل وحی منزل و غیرقابل تغییر نیست، تغییر آن نیز در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل انجام است و نیازی به بررسی در نهادهای قانونگذار ندارد اما بی‌تردید در روند اجرا خلاها، ضعف‌ها و قوت‌های دستورالعمل دقیق‌تر مشخص می‌شود و مانند هر آیین نامه و دستورالعملی چنانکه قبلا هم سابقه داشته است، می‌تواند تغییر کند و اصلاح شود.

در نهایت می بایست دید که آیا این بخشنامه با همه اعتراضاتی که دارد به نتیجه مناسب خواهد رسید و به مرحله اجرا می‌رسد یا اینکه این اتفاق در جامعه هنری هیچگاه رقم نخواهد خورد و تنها روی کاغذ خواهد ماند؟

*فارس