فیلم سینمایی «عصر جمعه» نمودی بازر از نفوذ فرهنگی در عمق جان مدیریت فرهنگی و سینمایی کشور است. اثری قباحت زدا و به شدت فمینیستی و در تعارض کامل با سبک زندگی ایرانی و اسلامی است. اثری به شدت سخیف که تنها افتخار انتشار آن را می توان در رزومه مدیریت حال حاضر سینمایی کشور نوشت. اثری که سرانجام پس از گذشت پانزده سال از تولید خود توانست با استفاده از غفلت متولیان سینمایی و در شرایط حاکمیت گسترده ولنگاری بر پیکره فرهنگ و هنر، به اکران عمومی دست یافته و در شرایط کرونایی کشور به موقعیت اکران آنلاین برسد و در معرض دید عموم گذاشته شود.

فیلم سینمایی «عصر جمعه» اگر چه محصول تدبیر مستقیم دولتمردان بنفش نمی باشد، اما اثری است که با حمایت یکی از ژنرال های سایه نشین ساخته و در روزگار خود مطرح گردید. مدیر در سایه ای که اگر چه امروزه در پس پرده، گویی سکاندار سینمای کشور است؛ اما در آن مقطع زمانی به عنوان مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و در کسوت دبیر جشنواره فیلم فجر، به حمایت همه جانبه از این اثر مجعول پرداخت و حتی سبب شد تا سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول را در بیست و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر به چنین اثر هنجارشکنی اعطا شود و ...

فیلم سینمایی «عصر جمعه» که به تهیه‌کنندگی جهانگیر کوثری و با مشاوره رخشان بنی اعتماد ساخته ‌شده؛ محصولی سینمایی است که در موعد خود به عنوان اثری پیشگام در فرایند رونمایی از نسل فیلم‌ساز جوانی قلمداد می شد که با حمایت مادی و معنوی جریانی معلوم الحال و البته ذی نفوذ در بدنه سینمای کشور، می توانستند اقدام به ساخت ملتهب‌ترین موضوعات اجتماعی و به تبع آن حضور گسترده در جشنواره های خارجی و داخلی نمایند. جوانانی که از تهور و اشیاق ایشان برای مطرح شدن در صنعت سینما سوء استفاده می شود و از این جهت به خوبی می توانند تا فرمانبرداران اوامر پیشکسوتان معلوم الحالی گردند که همچون سرکار خانم رخشان بنی اعتماد با وجود سبقه فمینیستی خود اساسا جرئت کارگردانی چنین اثر مجعولی را نداشته و ندارند. اثری به شدت چرک و سراسر سیاه که «حرام‌زادگی» و «زنای با محارم» را به عنوان امری رایج تصویرگری نموده و پذیرش اجتماعی آن را به عنوان یک امر عادی در جامعه اسلامی ایران پیگیری می نماید.

البته لازم است تا در فرایند تولید آثار مجعولی همچون فیلم سینمایی «عصر جمعه» به جهالت و یا ساده لوحی متولیان فرهنگی و سینمایی در دولت نهم نیز اشاره نمود. مدیرانی که با وجود ادعای جریان شناسی، مع الاسف نتوانستند در محیط پیرامونی خود پالایش لازم را مبذول داشته و عناصر نفوذی را از مجموعه های مدیریتی بزُدایند. از این جهت که عناصر تعیین کننده در ساختارهای فرهنگی کشور طی حاکمیت دولت نهم تقریبا دست نخورده باقی ماند و به تیع آن انبوهی از تولیدات هنجارشکن بر پرده نقره ای سینماهای کشور به نمایش درآمد. این در حالی بود که از منظر کلان می توان چنین انگاشت که جریانی در حال تِست عرصه فرهنگی کشور برای عرضه تولیدات مغرضانه و فیلم‌های معارض با نظام جمهوری اسلامی بودند. تستی که با موفقیت به فرجام رسید و نقش موثری در ولنگاری فرهنگی حال حاضر کشور ایفا نمود.

از این جهت است که به عنوان نمونه؛ حضور قدرتمند عناصر نفوذی بر بدنه سینمایی کشور سبب شد تا سیگنال مخدوش در فرایند توقیف آثار داده شود و به رسمی مبدل گردد که اکثر کسانی که فیلم آنان توقیف می‌شود بلافاصله امتیازی از مسئولان دریافت نمایند. امتیازاتی شِبه باج و به نوعی حق السکوت که از جمله متداول ترین آن ها می توان به حمایت مادی و ایجاد فرصت ساخت فیلم بعدی برایشان اشاره نمود. به عنوان مثال وقتی فیلم سینمایی «تسویه‌حساب» توقیف شد، یک‌صد میلیون تومان با دستور وزیر وقت ارشاد به‌عنوان امانت به کارگردان داده می‌شود و پانصدمیلیونی تومان هم از صندوق هنرمندان به وی وام می‌دهند و سپس با بودجه حمایتی ویژه، امکان ساخت فیلم بعدی این کارگردان، یعنی فیلم سینمایی «سوپراستار» مهیا شد و با حمایت ویژه به نمایش درآمد. درحالی‌که به اعتقاد برخی منتقدان، «سوپراستار» اثری به مراتب قابل تامل تر از «تسویه‌حساب» می باشد.

فیلم سینمایی «عصر جمعه» داستان زندگی شخصیتی با نام «شقایق کوهزادی» است به سبب جرمی در پانزده‌سالگی محکوم به زندان می‌شود و در زندان کودکی به نام «امیر» را دنیا می‌آورد. البته «شقایق» پس از مدتی از زندان آزاد می شود اما پس از آزادی، پدرش او را نمی‌پذیرد و «شقایق» بعد از سال‌ها دربه‌دری، بی‌پناهی و تنهایی، حالا در شهری دیگر و بانام «سوگند» آرایشگاهی دارد و زندگی ساده‌ای را می‌گذراند. اما در این میان تقابل و تضاد «شقایق» با پسر پانزده‌ساله‌اش که به سبب بزه در حال رفت ئو آمد به «کانون اصلاح و تربیت» است به یکباره بالا می گیرد و این در حالی است که جامعه و محیط پیرامونی او را به نوجوانی عصیانگر و سرکش تبدیل کرده است. البته «شقایق» تمام تلاش خود را برای بهبود رفتار «امیر» بکار بسته و از این جهت با تبرج در نزد جناب مدیر سعی می کند تا پسرش را که از مدرسه اخراج شده را به مدرسه بازگرداند و یا تلاش می کند تا با جلب نظر شاگرد مکانیکی به به نام «هادی» وی را راغب به وساطت جهت بازگشت «امیر» به محیط کار نماید.

در این میان شخصیتی با نام «بنفشه» که خواهر «شقایق» می باشد به یکباره و پس از سال ها به جستجوی او بر می آید. البته مشخص می شود که این جستجو به درخواست پدر است. پدری که سخت بیمار شده و اکنون «بنفشه» به تقاضای پدر سعی می‌کند تا خواهرش که دیگر در جامعه «سوگند» خوانده می شود را یافته و به دیدار او ببرد. البته «شقایق» پس از پیدا شدن با خشونت، خواهرش را از خود می‌راند و این در حالی است که در آن سوی داستان، شخصیت «امیر» باوجود اختلاف سنی با هادی» دوست می‌شود و رازهایش را در میان می‌گذارد و از نبود پدر در زندگی خود گلایه ویژه می کند. پدری که تصور می شود در خارج به سر می برد!

البته داستان فمینیستی فیلم سینمایی «عصر جمعه» به همینجا ختم نمی شود و در انتهای اثر مخاطب پس از گذشت یک ساعت از همراهی و پذیرش کاراکترهای اثر؛ به یکباره با داستان «زنازادگی» شخصیت «امیر»  مواجه می شود. از این جهت است که «عصر جمعه» با تعریف ماجرای حاملگی «شقایق» از محارم و پی بردن «امیر» به ماهیت نامشروع بودن خود به پایان می رسد و در نهایت «شقایق» مظلوم را پس از صحبت و دلجویی از فرزند رنجیده‌خاطر خود در کانون، راهی ملاقات با پدرش در شهرستان می‌سازد و البته اصلاح نگاه جامعه در پذیرش و عادی سازی مفهوم «زنازادگی» را عامل اصلی در پناه بردن «امیر» به کانون اصلاح و تربیت معرفی می نماید!

در پوستر نخست فیلم سینمایی «عصر جمعه» ، که رنگ چادر به رنگ پوست بدن در آمده است، سعی می شود تا به صورتی ویژه عریان و بی پناه بودن زن مسلمان ایرانی به نمایش گذاشته شود و با دادن وجاهت اروتیک به ترسیم دستان زن به صورتی مراقب از جنین داخل رحم مبادرت ورزد. جنینی که گویا نمی خواهد آن را از دست بدهد. این حالت، تداعی گر مجسمه های یونانی است و اگر به سفیدی های متعدد روی چادر توجه کنیم، نوعی علامت «فمینیسم» را شاهدیم. این علامت، به عنوان سیمبل ونوس (Venus symbol) است که نماد سپر و شمشیر و خدای جنگ می باشد. نمادی برای عشق، حرص و طمع، تمایلات جنسی زنانگی، تخیل و زیبایی شناسی و... می باشد. تصویری که  به صورتی عُریان و با صدایی کاملا رَسا سعی دارد تا انگاره های فمینیسم اسلامی (Islamic feminism) را فریاد بزند و عجیب آن است که دریافت چنین بدیهیات اولیه ای از منظر متولیان سینمایی کشور مغفول مانده!

فیلم سینمایی «عصر جمعه» با تمرکز بر انگاره های فمینیسم اسلامی (Islamic feminism) به ترسیم  و تصویرسازی از تفاوت‌های میان اندیشه و عمل زنان دو مکتب فمینیسم رمانتیک و فمینیسم اگزیستانسیالیست مبادرت می ورزد و در این راستا با بیان اشکالات فکری و عملی موج نخست فمینیسم، سعی می کند تا «شقایق» را به عنوان زن نماد فمینیسم اگزیستانسیالیست  را در مقابل «بنفشه» قرار دهد و با به تصویر کشیدن شادی‌ها، شیرینی‌ها و موفقیت‌های زن نماد فمینیسم رمانتیک در صورت وضعیت «بنفشه» ؛ به نوعی اندیشه فمینیسم رمانتیک را تبلیغ کرده و با نمایش عاقبت بد زندگی اگزیستانسیالیستی، تلاش می کند تا فمینیسم رمانتیک را پیروز جدال این دو مکتب در فیلم معرفی نماید. ااینگونه است که زن فمینیسم اگزیستانسیالیست در فیلم سینمایی «عصر جمعه» به نحوی تصویر کشیده می شود که باید برای مبارزه با مردان، از طبیعت و «زنانگی» خویش دست کشیده و زندگی را فدای مبارزه کند و درنهایت هم نه به لحاظ روانی تأمین‌شده و نه موفق به نابودی مردان شده است و در مقابل زن نماد فمینیسم رمانتیک با هوشمندی می تواند ضمن رام نمودن مردان در جامعه سنتی و مردسالار پیرامونی، اقدام پیگیری اهداف خود نماید.

البته باید توجه داشت که آموزه های فیلم سینمایی «عصر جمعه» بر بستر انگاره های فمینیسم اسلامی (Islamic feminism) به نحوی است که در در مقابل زن  فمینیسم اگزیستانسیالیست خود به ترسیم زن فمینیسم رمانتیک مبادرت می ورزد و با معرفی شخصیت «بنفشه» اقدام به ترسیم زنی می نماید که با هوشمندی خود ضمن آنکه با «زنانگی» خود مبارزه نکرده است، از یک زندگی عاشقانه نیز بهره‌مند بوده و توانسته است مرد موردنظرش را نیز با خود همراه کند. به این ترتیب، زن فمینیسم رمانتیک هم در زندگی شخصی خود و هم در زندگی صنفی‌اش پیروز می‌شود اما زن فمینیسم اگزیستانسیالیست در صورت وضعیت «شقایق»  هم در زندگی شخصی‌اش شکست می‌خورد و هم در زندگی مبارزاتی‌اش. از این جهت است که «بنفشه» ضمن بیان شیوه مبارزاتی خود در برای فراز از شوهر کردن و ادامه تحصیل و غیره؛ سعی می کند تا خواهر خود را نیز به پذیرش فرمان پدر و ملاقات با او مجاب سازد و از این جهت درواقع به‌صورتی ویژه مخاطبان خود را به اتخاذ راه‌حلی مبتنی بر نظریه فمینیسم اسلامی رهنمون می شود. زاه حلی که توأم با لذت بوده و امکان زندگی مسالمت آمیز زنان را در جامعه مردسالار پیرامونی خود فراهم می‌آورد.

فیلم سینمایی «عصر جمعه» مبتنی بر رویکرد فمینیستی خود سعی می کند تا به ترسیم چند نسل از زنان جامعه مبادرت ورزد زنانی که به عنوان نماینده کلیت زن مسلمان ایرانی، همگی تحت ظلم و یا هوس‌بازی مردان قرار دارند. البته غلظت نگاه فمینیستی در «عصر جمعه» به نحوی است که حتی یک مرد صالح و کنشگر هم نشان داده نمی شود و در این راستا تمام مردان موجود در اثر از صاحب‌کاران قبلی «شقایق» گرفته تا مغازه‌داران، شرکا و حتی مدیر مدرسه پسرش نیز چشم طمع جنسی و مادی به «شقایق» دارند! و اگر چه تنها مرد خوب فیلم، همان شاگرد مغازه مکانیکی به تصویر کشیده می شود که نگاه شهوانی به «شقایق» ندارد و ...؛ اما رویکرد فمینیستی اثر به چنین مردی نیز رحم نکرده و این شخصیت که صرفاً نقش ایستا و خنثی دارد و به هیچ عنوان قهرمان کنشگر نمی باشد را نیز به واسطه دیالوگ، به عنوان شخصیتی ضد زن ترسیم می نماید. شخصیتی که البته مجبور به تعامل با زنان می باشد!

غلظت نگاه فمینیستی در فیلم سینمایی «عصر جمعه» سبب می شود تا این اثر در فرازهایی، منطق در روایت را کنار گذاشته و «بنفشه» با بازی «هانیه توسلی» را در مقام خواهر «شقایق»، به چونان قهرمان کنشگری مبدل سازد که مُصرانه برای رسیدن به هدفش از پای نمی‌نشیند و به صورت زنی پولادین جامعه زنان پیرامون خود را بسیج نموده و مصرانه تلاش می‌کند. البته سیر قهرمان سازی «عصر جمعه» به «شقایق» محدود نشده و این اثر در فراید تصویرگری، سیر قهرمان سازی خود از زنان کُنشگر اجتماعی را حتی به یک زن پیر به نام «بلور خانم» تعمیم دهد. پیرزنی با ژست «مامان های فاحشه خانه های قدیمی تهران» که جای «شقایق» را به «بنفشه» می‌گوید و مراقب اوضاع‌واحوال «شقایق» می باشد.

به این ترتیب فیلم سینمایی «عصر جمعه» سعی میکند تا بر موج دوم و سوم فمینیسم سوار شده و به نفی آموزه های موج اول فمینیسم بپردازد و مخاطبان را با وجهه ای اعتدال گونه از همزیستی با مردان پلید جامعه نایل سازد. این در حالی است که باید توجه داشت، نسخه‌های فمینیسم رمانتیک در این فیلم، نسخه‌هایی هستند که بر بستر انگاره های فمینیسم اسلامی به دنبال «اصلاحات نرم» در جامعه می باشند و در مقابل «برخوردهای سخت» به عنوان آموزه های فمینیسم اگزیستانسیالیست قرار می‌گیرند و از این جهت است که فیلم سینمایی «عصر جمعه» با نشان دادن تفاوت‌های پارادایمی این دو مکتب، در دو نوع برخورد «سخت» و «نرم» با مردان درصدد ترویج برخورد نرم زنان با مردان برای تأثیرگذاری بیشتر بر آنان است. به عبارتی دیگر فیلم سینمایی «عصر جمعه» سعی دارد تا مبتنی بر آموزه های نوین فمینیستی، زنان را به اتخاذ «برخوردی زنانه» در تقابل با جامعه مردسالار پیرامون خود دعوت ‌کند!