شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سینماها از حدود یکسال گذشته، اکران آنلاین را تا حدودی جایگزین اکران در سینماها کرد. این مدل اکران با وجود ایده اولیه جذاب اما به مرور با مشکلات و چالش هایی روبرو شد که صاحبان آثار را کمتر مایل به عرضه فیلم خود در این بستر کرد.

در همین راستا با وحید پناهلو، مدیرعامل موسسه «هنرهای تصویری سوره» به گفتگو نشستیم تا از چالش‌های اکران آنلاین و مشکلاتی که بر سر راه بستر جدید نمایش فیلم ها وجود دارد بحث کنیم:

* چرا ظرفیت‌های اکران آنلاین نتوانست مورد استفاده درست و بهینه قرار بگیرد؟ این امکان جدید چه مشکلاتی را با خود به همراه داشت؟

اکران آنلاین از فروردین ۱۳۹۹ و با نمایش فیلم سینمایی «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا شروع به کار کرد. خب طبیعتاً با توجه به ظرفیت‌هایی که در آن مقطع وجود داشت، اتفاقات خوبی برای این فیلم خاص افتاد. به نظر من پس از قطعیت لغو اکران نوروزی، تصمیم اکران آنلاین برای فیلم «خروج» از چند جنبه هوشمندانه، بجا و قابل قبول بود.

اول اینکه، این تصمیم با توجه به صف شلوغ اکران سینمایی که شامل فیلم‌های تولید شده در سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، فیلم‌های جشنواره فجر ۳۸ و هم‌چنین فیلم‌هایی که در سال ۱۳۹۹ از راه می‌رسند، منطقی و درست به نظر می‌آمد که در کنار کمک به چرخه تولید و توزیع سینمای ایران، فضایی را برای دیده شدن دیگر فیلم‌ها باز می کرد.

بیشتر بخوانید

انگلیس با صندوق‌های مالی «بازیابی فرهنگ» سینمای کشورش را نجات می‌دهد

دوم، این باب تازه که به وسیله فیلم «خروج» برای سینمای ایران باز شد، از منظر مالی نیز می‌توانست سینمای ایران را که به دلیل شرایط ناشی از «کرونا» در بن‌بست مالی قرار گرفته بود، از این وضعیت خارج کند. به ویژه آن که به نظر می‌رسید با توجه به کف تعداد مخاطبان سامانه‌های VOD و قیمت در نظر گرفته شده برای بلیت اکران آنلاین، در نهایت سازندگان به سود متوسطی که احتمالاً قرار بود از اکران سینمایی حاصل‌شان شود، دست پیدا کنند. چرا که پیش از این بخش مهمی از درآمد فروش هر اثر سینمایی به سینماداران و دفاتر پخش فیلم اختصاص پیدا می‌کرد، اما در «اکران آنلاین» عمده سود در اختیار سرمایه‌گذار اثر قرار می‌گرفت.

سوم، در روزهایی که با دعوت ستاد ملی کرونا، مردم به خانه ماندن تشویق می‌شوند، ایجاد یک‌ خوراک نمایشی سالم و جذاب اتفاق قابل توجهی بود.  در این میان مسأله‌ای که نگرانی به حق عده‌ای از اهالی فرهنگ و رسانه را در پی داشت این بود که با این اتفاق و آشنا شدن طیف جدیدی از مخاطبان و خانواده‌ها با پلتفرم‌های نمایش آنلاین که تبلیغ سخاوتمندانه‌ای هم محسوب می‌شد، باید نظارت دقیق‌تر و حساس‌تری نسبت به محتوای منتشر شده در این‌ پلتفرم‌ها به وجود می آمد. البته وظیفه‌ این نظارت و پالایش بر دوش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و نه صاحبان فیلم که قصد دارند با ایجاد چرخه‌ی درست و حیاتی توزیع برای تولیدات بعدی، باری را از روی دوش این وزارت کم کنند.

در نهایت، اکران آنلاین با تمامی ریسک‌هایی که بر آن متصور است، راهی را باز کرد که دیگر مؤسسات و تولیدکنندگان فیلم هم نگاهی به این بازار داشته باشند و آن را جدی تر بگیرند. چرا که با پایین نگه داشتن هزینه‌های‌ تولید و رعایت‌ مختصات و ملزومات این‌ بازار، می‌توان در آن چرخه‌ توزیع را برای تولید بعدی ایجاد کرد.

* با این همه، وضعیت کنونی اکران آنلاین در ایران چگونه است؟

اما با وجود همه این ظرفیت‌ها آرام‌آرام هرچه جلوتر آمدیم وضعیت تغییر کرد. چراکه هم از کیفیت فیلم‌ها کاسته شد و هم آثاری به چرخه اکران آنلاین آمدند که عملاً چند سال پشت صف اکران مانده بودند و دیگر جذابیتی برای مخاطب عام نداشتند. فیلم‌هایی که در حال حاضر در اکران آنلاین است از زمان تولیدشان مدت زیادی گذشته است و باید پذیرفت که مخاطب پیگیری ندارند. شاید بتوان گفت عمدتاً فیلم‌هایی‌اند که در حوزه «هنر و تجربه» دسته‌بندی می‌شوند و در اکران سینمایی نیز اگر می‌رفتند، مخاطبی نداشتند. خب در این شرایط این مخاطب است که از دست می‌رود و از او سلب اعتماد می‌شود.

امروز که صحبت می‌کنیم به طور کلی شرایط اکران آنلاین به گونه‌ای است که اغلب فیلم‌های کم هزینه مناسب این بستر اکران‌اند و عملاً اکران آنلاین برای فیلم‌های پرهزینه مناسب نیست، چراکه با عقب نشینی نسبی مخاطب و در نظر گرفتن کف حداقلی مخاطبان VOD، این بستر در بازگشت هزینه ساخت فیلمهای با پروداکشن متوسط و سنگین ناتوان است.

از سویی یکی از چالشهایی که پس از اجرای این طرح بسیار به چشم آمد، بحث انتشار سریع نسخه قاچاق فیلم در این بستر بود که عدم ساماندهی آن و تداوم این رویه، عملاً روند سودسازی برای سازنده را از بین برد و صاحبان اثر را وارد ضرر کرد.

بیشتر بخوانید

قرچه داغی: دستیاران صحنه از نظر معیشتی بسیار گرفتارند/ بیشترین هزینه را برای بیمه می‌دهیم اما از کمترین امتیاز برخورداریم

* اساساً در مقایسه با اکران سینمایی، اکران آنلاین چقدر پتانسیل جایگزینی دارد؟

خب همانطور که گفتم اکران آنلاین ظرفیت پیش بینی نشده و جدیدی را برای صاحبین فیلم‌ها ایجاد کرد و بازار جدیدی برای نمایش و عرضه فیلم‌ها به وجود آورد. در شرایطی که پروسه اکران سینمایی با تعطیلی مطلق سالن‌ها قفل شده بود، این راه حل راهگشا بود.

این اکران هنوز هم ظرفیت‌هایی دارد. مشکل همیشگی صف طولانی اکران فیلم‌ها در سینماها و هزینه‌ها و زحمتی که‌ پخش یک‌ فیلم در این ناوگان‌ بر تولیدکنندگان وارد می‌کند، جذابیت‌های بازار آنلاین نمایش را برای تهیه‌کنندگان جدی‌تری کرده است. هرچند هنوز هم جذابیت اکران فیلم در سالن‌های سینما بالا است و به سختی تهیه‌کنندگان قید نمایش فیلم روی پرده بزرگ سینما را می‌زنند. اما حالا با از دست رفتن فرصت اکران‌ در مهم‌ترین فصول‌ سینمایی سال بخاطر شیوع بیماری کرونا و طولانی‌تر شدن صف‌ انتظار برای‌ اکران سینمایی حتی پس از رکود فعلی، شکست این صف و ایجاد یک فرصت تازه و عادلانه به فیلم‌هایی که از شانس کمتری در اقبال برای پخش در سینماها از سوی دفاتر پخش و سالن‌داران روبرو می‌شدند، مزیت اکران آنلاین است.

خب این بستر شروع خوبی هم داشت و در ابتدای امر بازخوردهای خوبی هم از طرف مخاطبان گرفته شد، اما کمی که جلوتر رفتیم فیلم‌های جریان اصلی اکران وارد این چرخه نشدند. به عکس فیلم‌هایی وارد اکران آنلاین شدند که فرصتی برای نمایش در سینما پیدا نمی‌کردند و عملاً آثار کوچک و نحیفی بودند. اکران آنلاین برای این فیلم‌ها خیلی اتفاق خوبی بود، اما برای خود اکران آنلاین خیر. مخاطب زیادی برای این بستر جذب نکرد و همین موضوع باعث شد بیننده تجربه منفی از این نوع نمایش پیدا کند و کم کم این پلتفرم با ریزش مخاطب جدی مواجه شود.

* موانع و مشکلات پیش روی اکران آنلاین در ایران چیست؟ مسائل حقوقی که در این رابطه مطرح می‌شود مثل قاچاق فیلم‌ ها آیا قابل حل است؟

به نظر بنده نبود تبلیغات مناسب برای فیلم‌ها یکی از مشکلات اساسی اکران آنلاین در ایران است. وقتی عوامل می‌بینند هزینه‌ای که برای تولید فیلم صرف شده در اکران آنلاین به آن‌ها برنمی‌گردد، لذا چندان رغبتی برای تبلیغات جدی و به مراتب، نمایش آثار در سامانه‌های آنلاین ندارند. اگر به دنبال تقویت این جریانیم، باید تضمینی در روند نمایش وجود داشته باشد که تهیه‌کننده و کارگردان فیلم، مطمئن باشند هزینه تولید به آن‌ها بازمی گردد.

موضوع بعدی قاچاق فیلم‌ها در اکران آنلاین است. این بحث جنبه حقوقی و فنی دارد. باید بدانیم چه در داخل و چه در خارج کشور سامانه‌ای وجود ندارد که جلوی قاچاق فیلم را بگیرد. لذا در بحث حقوقی انتظار است وزارت ارشاد همانطور که در قاچاق فیزیکی ورود پیدا کرده و جلوی فیلمبرداری از پرده سینما را گرفته است، برای اکران آنلاین نیز فکری کند و با همکاری وزارت ارتباطات سازوکاری تعریف شود که به طور جدی با مسئله قاچاق برخورد کند. با سایت‌های نشر دهنده و فضای مجازی داخلی برخورد قاطع شود تا سرمایه‌های تولید فیلم از بین نرود. در کنار این برخورد صنفی نیز لازم است.

* رویکرد شما به عنوان مؤسسه توزیع نمایش خانگی حوزه هنری برای عرضه آثار در نمایش خانگی چگونه است؟ آیا برنامه‌ای برای عرضه اینترنتی آثار حوزه هنری دارید و یا محصول تازه ای در شبکه نمایش خانگی؟ از محصول جدیدتان بگویید.

مؤسسه هنرهای تصویری سوره، بازوی پخش و توزیع نمایش خانگی حوزه هنری است. این مؤسسه از محتواهای خانوادگی و سالم که کیفیت خوبی نیز دارند، حمایت و برای توزیع آن‌ها اقدام می‌کند. ما در حال حاضر فیلم‌های «دیدن این فیلم جرم است»، «آبادان یازده شصت»، «روز بلوا»، «درخت گردو»، انیمیشن های «لوپتو» و «بچه زرنگ» و برخی آثار دیگر را برای عرضه در اختیار داریم. هم اکنون نیز فیلم سینمایی «آبادان یازده شصت» را برای عرضه در شبکه نمایش خانگی و بسترهای آنلاین آماده داریم و بزودی پخش آن آغاز می شود.

همچنین با توجه به تعطیلی‌ها و داغ بودن بازار سریال در پخش نمایش خانگی، حوزه هنری برنامه‌های خوبی برای این بخش دیده است تا تولیدات قابل قبول و خانواده محوری ارائه دهد. لذا با حمایت و سرمایه‌گذاری حوزه هنری برنامه‌هایی برای ساخت سریال نمایش خانگی نیز در دست داریم، که هنرهای تصویری سوره به عنوان مجری طرح و پخش کننده در آن نقش آفرین خواهد بود. اطلاعات و جزئیات بیشتر این پروژه ها پس از قطعیت اعلام خواهد شد.

* حوزه هنری در عین حال از گنجینه بزرگی در تاریخ سینمای پس از انقلاب برخوردار است و بسیاری از آثار ماندگار سینمای ایران در حوزه هنری تولید شده است. چقدر به این ایده فکر می کنید با بازسازی نسخ قدیمی این آثار و تبدیل آنها به دیجیتال و احیای مجدد، آنها را در vod ها عرضه کنید؟

درصد زیادی از فیلم‌های ماندگار و باکیفیت و بخش زیادی از تاریخ سینمای ایران در حوزه هنری تولید شده است و تقریباً امروزه تمامی این فیلم‌ها در فضای مجازی و پلتفرم‌های نمایش وجود دارد. آرشیو محتوایی حوزه هنری برخلاف بقیه ارگان‌ها و نهادها در دسترس مخاطبان و در پلتفرم‌ها عرضه شده است. فیلم‌ها در درجه نخست به نسخه دیجیتال تبدیل شده و منتشر می‌شوند و در مرحله بعدی کیفیت فیلم‌ها را بالا می‌بریم.

* آیا حوزه هنری خود vod رسمی دارد؟ کمی درباره آن توضیح دهید؟

حوزه هنری وی‌اودی دارد و به عنوان سهامدار سامانه پخش «فیلمگردی» است که با سه ارگان دیگر همکاری دارند. سامانه «فیلمگردی» از سال گذشته به صورت رسمی شروع به کار کرد و قرار است در کنار تولید محتوای اختصاصی، به عرضه آثار روز نمایشی نیز بپردازد و در این زمینه ها ورود نیز کرده است. به تازگی اکران آنلاین فیلم سینمایی «آبادان یازده شصت» نیز در همین بستر انجام شده و نخستین بازخوردها درخصوص آن دریافت شده است. این روند قطعاً ادامه خواهد داشت و برنامه‌هایی برای تولید سریال و آثار متنوع نیز برای سال آینده تدوین شده است.

* به عنوان سؤال آخر برای برون رفت از شرایط کنونی و پیدا کردن راه‌هایی برای فروش بهتر آثار خود چه ایده‌هایی دارید و فکر می‌کنید می‌توان از این شرایط تهدید آمیز، بصورت فرصت بهره برد؟

باتوجه به اینکه بازار عرضه DVD در یک سال گذشته افت محسوسی پیدا کرده و باعث شده است تعداد نسخه‌های DVD به پایین ترین حد خود برسد، برای این موضوع فکرهای تازه‌ای کردیم که چه راه جدیدی ایجاد کنیم تا محتوا سریعتر و ارزان‌تر به دست مخاطب برسد.

در حال حاضر امکان عرضه نسخه‌های فیزیکی آثار «هنرهای تصویری سوره» در فروشگاه‌های رسمی اینترنتی معتبر فراهم و ایجاد شده است. یکی از ایده‌های دیگری که در «هنرهای تصویری سوره» مطرح شده است فروش بلیت‌های نمایشی دیجیتالی است که در توزیع فیلم‌ها استفاده می‌شود. ان شاالله توضیحات و نحوه‌ پخش این فیلم‌ها هم بزودی اطلاع‌رسانی خواهد شد.

*تسنیم