محمدرضا مهدوی‌پور/ ۲۹ شهریورماه بود که «امام خامنه‌ای» در دیدار سالانه خود با پیشکسوتان و فعالان دفاع مقدس و عرصه جهاد و مقاومت، بار دیگر بر وظیفه همگان برای تبیین عظمت جهاد مقدّس و دفاع مقدّس تاکید فرموده و این درخواست چندین ‌ساله را مجددا از مسئولان و فعالان فرهنگی کشور مطالبه نمودند؛ درخواستی که البته امسال با یک تذکر مهم و اعلام خطر بسیار هوشمندانه همراه بود. موضوعی که لزوم بازخوانی و مرور چند نکته مهم را ضروری می‌سازد:

۱/ «امام خامنه‌ای» در این دیدار با بیان مجدد این مهم که «عظمت جهاد مقدّس و دفاع مقدّس را بایستی ما روزبه‌روز بیشتر بیان کنیم، بگوییم، تبیین کنیم؛ این جزو وظایف است»؛ به وجود توانمندی و حضور استعدادهای انسانی لازم برای خلق و تولید آثار هنری و فیلم و سریال در این زمینه اشاره فرمودند و البته در همینجا و بلافاصله، لازمه این حضور مستعد را مراقبت و توجه همواره به «هدف» دانسته و به صراحت نسبت به این آفت بزرگ هشدار فرمودند و بیان داشتند: «گاهی اوقات کار هنری انجام می‌گیرد و نیّت، کمک به این راه است، امّا آنچه اتّفاق می‌افتد این نیست؛ این به خاطر آن است که در اثنای راه، تحیّر و اضطراب فکری به وجود می‌آید و هدف فراموش می‌شود، گم می‌شود!»

۲/ پُرواضح است که انذار صریح «امام خامنه‌ای» به عدم فراموشی «هدف» در «تبیین دفاع مقدّس» را می‌توان به عنوان یک سرفصل جدید در عرصه «سینمای دفاع مقدس» قلمداد نمود. مقطعی که پس از آن دیگر هیچ عذر و بهانه‌ای برای تولید سریال‌ها و آثار مجعول سینمایی باقی نمی‌ماند و از این به بعد مصرف از بیت‌المال و صرف بودجه‌های فرهنگی و سینمایی کشور برای تولید آثاری که از ابتدا و یا در اثنای راه، تحیّر و اضطراب فکری پیدا نموده و دچار فراموشی «هدف» می‌شوند و یا «هدف» را گم می‌کنند و ... را می‌توان یک حرام شرعی و قانونی تلقی نمود.

۳/ ادبیات صریح و شفاف «امام خامنه‌ای» در این موضوع به گونه‌ای است که از یک سو دیگر جای هیچ تفسیر و تاویلی را توسط نهادهای متولی تولید فیلم و سریال باقی نمی‌گذارد و از سوی دیگر وظیفه نهادهای نظارتی را چه در شوراهای صدور پروانه تولید و پروانه نمایش در «سازمان سینمایی» و چه در شوراهای اقماری «سازمان صداو سیما» و «سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر» دو چندان می‌سازد؛ وظیفه‌ای که قطعا انجام بهینه و مطلوب آن در وابستگی کامل و نیازمندی مستمر به تغییر نگاه «ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران» به موضوع فرهنگ و تولیدات هنری بوده و تغییر چینش در مدیریت سنتی «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» را طلب می‌نماید و خروج این ارگان مهم از جایگاه ماشین امضا و بازتعریف آن را در جایگاه نظارتی هوشمندانه و مشرف بر تولیدات فیلم و سریال مرتبط با عرصه «دفاع مقدّس» را ضروری می‌سازد.

۴/ تعریف صحیح جایگاه «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» و حضور طیف مدیران فهیم و پیشکسوت دغدغه‌مند فرهنگی در این مجموعه قطعا موجب ایجاد خانه‌تکانی اساسی در مجموعه‌های مهمی همچون «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج» و «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش» شده و به تبع آن سمت و سوی حرکتی «سازمان سینمایی» و «سازمان صدا و سیما» و «سازمان تبلیغات اسلامی» و نگرش مجموع مدیریت‌های فرهنگی در کشور به «ژانر دفاع مقدس» نیز اصلاح می‌گردد.

۵/ سال‌هاست که ایجاد شاخصه و ملاک «بفروشی» و «نفروشی» از برای بررسی و سطح‌بندی تولیدات سینمایی به یکی از ابزارهای «جریان نفوذ فرهنگی» برای جهت‌دهی به ذهن متولیان فرهنگی و سینمایی و سمت و سو دادن به تصمیمات ایشان مبدل گردیده است. شاخصه‌ای که متاسفانه در طی دو دهه گذشته به شدت مورد استقبال ویژه توسط طیف مدیران نابلد فرهنگی حتی در مجموعه‌های دغدغه‌مند نظامی در «ارتش» و «سپاه» واقع و موجب گردید تا تمرکز بر «تولیدات سینمایی فاخر» با بی‌مهری ویژه متولیان امر چه در «صدا و سیما» و چه در «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی» مواجه گردد و تا به آنجا پیش رود که حتی در مقطعی توجه نهادهای فرهنگی به تولید و ساخت آثار در «ژانر سینمای استراتژیک» به عنوان یک ننگ و هزینه‌کرد بی‌فایده تلقی شود. البته امروزه با پالایش تیم مدیریتی کلان در پیکره «صدا و سیما» و همچنین به واسطه حضور «دولت سیزدهم» این «تدبیر جریان نفوذ فرهنگی» دیگر طرفداری ندارد و پیگیری این استراتژی با وجود همراهی ادامه‌دار و حضور گسترده مدیران سینمایی به ارث رسیده از دولت حسن روحانی در به تعطیلی کشاندن «دکّان سینمای استراتژیک» و «مغازه‌ی تولید آثار فاخر در سینمای ایران» حداقل در ظاهر مقرون به شکست و همراه با پشیمانی گردیده است.

۶/ سازهای ناهم‌سوی «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سپاه و بسیج» و «سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش» و بالاخص ماهیت نمایشی و به نوعی تبعیدگاهی «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» یکی از اصلی‌ترین عواملی است که سبب شده تا امروزه هیچ شاخص‌ و معیار قابل اندازه‌گیری «کیفیت» برای تولیدات فیلم و سریال در «ژانر دفاع مقدس» وجود نداشته باشد. مشکلی که عدم توجه ادامه‌دار به آن موجب شده تا امروزه عملا استانداردهای فیلمسازی با توجه‌ به‌ نیازها و انتظارات‌ مشتری‌هایی مشخص‌ گردد که حاضر به پرداخت هیچ هزینه‌ای برای «انقلاب اسلامی» نیستند. استاندارهایی که از یک سو تفکر «گیشه‌محور» و «بازدید مخاطب» جاری و ساری بر مدیریت سینما و تلویزیون را برجسته و پیگیری می‌کند و از سوی دیگر شان و جایگاه «ارتش» و «سپاه» را به سطح یک منبع سرشار مادی و با لجستیک کم‌هزینه و قابل سوء استفاده فروکاست می‌دهد.

۷/ چند دهه عقب‌افتادگی در مقوله‌ی «سینمای استراتژیک» و بویژه «ژانر سینمای دفاع مقدس» سبب شد تا امروزه هدف‌گذاری ویژه‌ای مبنی بر تولید این‌گونه آثار مورد پیگیری واقع شود؛ هدف‌گذاری به ظاهر موجهی که به خوبی می‌تواند بر «کمیت تولیدات به ظاهر ارزشی» افزوده و فهرست بلندبالایی از آثار دفاع مقدسی را به سینما و تلویزیون بیاورد و بیلان‌های مدیریتی را فزونی بخشد؛ اما در عین حال «تنزل کیفیت» آفتی است که در این مسیر به چشم می‌خورد. آفتی که بیش از هر چیز اضمحلال «ژانر دفاع مقدس» و جایگزینی آن با «ژانر جنگی» را پدید آورده و نسل جدیدی از «سینماگران جنگی» را جایگزین «سینماگران انقلاب اسلامی» می‌سازد.

۸/ باید بپذیریم که استقبال گسترده و حمایت‌های بی‌دریغ نهادهای وابسته به نیروهای مسلح از «ژانر دفاع مقدس» سبب شده تا این گونه سینمایی به محفلی مناسب برای شروع فعالیت‌های سینمایی و سریال‌سازی مبدل گردد. محفلی مناسب و شروعی آسان که بسیاری از علاقمندان به کاسبی در سینما و فرهنگ را به خود جلب نموده و عموم ایشان برای تولید رزومه کاری و حضور در سینمای حرفه‌ای به آن نیاز دارند. موضوعی که سبب می‌شود تا بسیاری با هویت مجهول و بدون کمترین علقه‌ای نسبت به «دفاع مقدس» و «آرمان‌های انقلاب اسلامی» به این وادی گام نهاده و خلق اثر نمایند. جماعتی که سوداگرانه به موضوع «انقلاب اسلامی» و «دفاع مقدس» نگریسته و سعی می‌کنند تا «بیگ پروداکشن‌های» رزومه کاری خود را با بودجه‌های سازمانی تجربه نموده و با ساده‌انگاری و حذف مبانی ارزشی و تمرکز بر انجام تحقیقات و گردآوری مستندات و کشیدن زحمات لازم و ... اقدام به ساخت آثاری متوهمانه، مبتنی بر بافته‌های ذهنی خویش نمایند و در این میان ضمن استحاله‌ی مبانی ارزشی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، به مرور زمان، نوعی وهم‌انگاری مطلق را جایگزین واقع‌گرایی و انعکاس واقعیات‌های انقلاب اسلامی و به طور مشخص در پیگیری «ژانر استراتژیک دفاع مقدس» نمایند.

۹/ «ژانر دفاع مقدس» محصول اختصاصی و زاییده «تفکر انقلاب اسلامی» است و از این جهت بیش از هر چیز دچار حضور پُرقدرت «جریان نفوذ فرهنگی» است. حضوری که سبب می‌شود تا بسیاری از استعدادهای هنری و علاقمند به مبانی انقلاب اسلامی، به مرور زمان دچار استحاله و پشیمانی گردند و به سراغ تولید آثار مجعول در سایر ژانرهای سینمایی رفته و یا با ذهنیت پشیمان خود در همین «ژانر دفاع مقدس» آثار خلق نمایند که نه تنها قابل دفاع نیست؛ بلکه به شدت در تعارض با آرمان‌های ادعایی ایشان در گذشته می‌باشد.

۱۰/ حضور پُرقدرت مافیای «آقازاده‌های جوان» در کنار اردوکشی «منقضی‌الخدمتان» و «سرداران بازنشسته» یکی از معضلات جدی در عرصه «سینمای دفاع مقدس» است. معضلی که به شدت بر «کیفیت» تولیدات سینمایی و تلویزیونی این ژانر مهم از «سینمای استراتژیک» تاثیر گذاشته است. حضوری همراه با آزمون و خطا از بودجه بیت‌المال که در کمال تاسف و با اغماض توسط منتقدان موجود از همین طیف نادیده انگاشته و با دید اغماض به آن نگریسته می‌شود. این در حالی است که عموم این حضور و اردوکشی‌ها از وجه دنیوی برخوردار بوده و سبب می‌شود تا این طیف پس از تولید چند اثر سینمایی و یا سریال در این ژانر مقدس به وادی‌های دیگری کشیده شوند و با حفظ روابط ارگانی خود به سراغ گونه‌ای سینمای «بی‌همه چیز» رفته و آنچنان دچار خودفراموشی شوند ایران را «کشتارگاه» ترسیم ساخته و به سراغ تولید «برادران لیلا» و «عنکبوت» روند و تولید «خرس» را در کارنامه خود به ثبت رسانند.

۱۱/ پراکندگی موسسات فرهنگی و هنری مزین به نام شهدا و فرماندهان شاخص عرصه دفاع مقدس یک فرصت مغتنم برای تکثیر و تنوع بخشیدن به محصولات هنری و تولیدات فیلم و سریال در کشور است. موسساتی که عموما با حضور بخشی از خانواده این شهیدان در جایگاه مدیریتی همراه می‌باشد و روحیه صمیمی عموم ایشان و دور بودن آنها از «کسب و کار فرهنگی» سبب می‌شود تا این فرصت بسیار خوب، به عنوان یک طعمه بسیار مناسب برای طیف «سوداگران هنری» مورد شناسایی واقع شوند. طیفی عموما بی‌ربط با خانواده شهدا که بعضا با حداقل علقه نسبت به «آرمان‌های انقلاب اسلامی» و صرفا با «هدف کسب درآمد»، خود را به این موسسات وصل نموده و با گریم شخصیتی خود، سعی می‌کنند تا حداکثر ارتزاق ممکن را با سوء استفاده از نام شهدا داشته باشند و در این میان ثبت «مردم نهاد» گونه این موسسات موجب بروز خلأهای قانونی برای نظارت مجموعه‌های حفاظتی نهادهای نظامی و اشراف مستمر «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» بر این موسسات گردیده است.

۱۲/ یکی از اصلی‌ترین معضلات نهادها و موسسات فرهنگی تاسیس شده توسط «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را می‌توان ویژگی دو وجهی این نهادها و ایجاد وضعیت خاص نظامی- غیرنظامی برای آنها دانست. وضعیتی که به صورت ویژه‌ای هزینه‌کرد در فضای تولیدات فیلم و سریال انقلاب اسلامی را گنگ ساخته و دقت و نظارت کامل و فرا سازمانی بر عملکرد و بالاخص نحوه مصرف صحیح بیت‌المال در این مجموعه‌ها را با خلل مواجه نموده است. این در حالی است که انتشار نوبه‌ای «گزارش عملکرد مالی» و مشخصا در معرض عموم گذاشتن ریز فعالیت‌های اقتصادی دو نهاد معظم و شاخص فرهنگی و رسانه‌ای «موسسه فرهنگی روایت فتح» و «سازمان هنری رسانه‌ای اوج» یکی از ابتدایی‌ترین اقداماتی است که می‌تواند تعادل میان «کیفیت» و «کمیت» تولیدات «ژانر سینمای دفاع مقدس» را فراهم نماید. اقدامی که بخشی از آن می‌تواند در کمترین زمان ممکن و با تصمیم شورای فرماندهی «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» و خروج این دو مجموعه از مدیران دهگی و پیگیری تغییرات مدیریتی کلان پنج‌ساله محقق شود و البته بخش دیگری از آن ناظر به عزم جدی «ستاد کل نیروهای مسلح » در پایش «قرارگاه فرهنگی و اجتماعی حضرت بقیة الله الاعظم ارواحنا فداه» می‌باشد.

ادامه دارد...