به گزارش سینماپرس، آیین گرامیداشت زنده‌یاد جمشید عندلیبی نوازنده نی شامگاه شنبه ۱۱ اسفندماه به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و با مشارکت بنیاد رودکی و اجرای سیدعباس سجادی مدیر امور موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در تالار رودکی برگزار شد.

در این مراسم که با حضور ابوالفضل صادقی‌نژاد نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان، محمدعلی مرآتی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران، هوشنگ کامکار موسیقیدان و آهنگساز، میلاد کیایی، محمدجلیل عندلیبی آهنگساز و نوازنده سنتور، رامین کاکاوند آهنگساز و نوازنده سه‌تار و تنبور، مرتضی اعیان نوازنده تنبک، صدیق تعریف خواننده، یدالله کابلی خوشنویس و سهیل محمودی برگزار شد، هنرمندان و دوستان عندلیبی به ذکر خاطراتی از این هنرمند پرداختند.

از کودکی با صدای ساز جمشید عندلیبی بزرگ شدم

زمان خیری نوازنده نی در این آیین اظهارداشت: فقدان این استاد برای ما که از اهالی هنر و نی‌نواز هستیم، همیشه احساس می‌شود و داغش برای ما تازه است. وی گفت: از کودکی با صدای ساز جمشید عندلیبی بزرگ شدم، در نوار کاست‌هایی که آن زمان منتشر می‌شد، صدای نی او را از آثاری که برادرش ساخته بود و شهرام ناظری خوانده بود و دیگر اساتید می‌شنیدم، بدون اینکه با ردیف و دستگاه‌های موسیقی آشنایی داشته باشم، از ساز زنده‌یاد عندلیبی لذت می‌بردم و بعدها شیفته ساز نی این هنرمند شدم اما شرایط و امکان آن وجود نداشت که برای آموزش موسیقی نزد زنده‌یاد عندلیبی بروم.

این هنرمند ادامه داد: جایگاه زنده‌یاد عندلیبی در نی‌نوازی کشور برجسته است، شکی در آن نیست و بر کسی پوشیده نیست، ساز او مختص خودش بود. عندلیبی به محضر خیلی از بزرگان موسیقی راه یافت، خدمت آقای کسائی، محمدرضا لطفی و دیگران هم رسید اما خودش بود، صدای سازش مشخص است که خودش است و همیشه هم در تاریخ می‌ماند. این نوازنده نی به بیان خاطره‌ای از استاد عندلیبی پرداخت و گفت: روزی در دانشکده، آثار استاد مشکاتیان را می‌نواختیم، سعید ثابت سرپرست گروه ما بود، سعی کردیم که مثل گروه «عارف» بنوازیم، دانشجو بودیم و این اساتید الگوهای ما بودند و همه تلاشمان را کرده بودیم که بتوانیم صدای ساز آن‌ها را ایجاد کنیم. یک روز نشسته بودم و ساز نی می‌نواختم و زنده یاد منصور سینکی گفت که این‌طور صدای نی‌ای که جمشید درآورده است، ایجاد نمی‌شود، باید بایستی و راه بروی، تا این صدای کشیده را درست کنی و دیافراگمت درست شود، من هم بلند شدم، ایستادم و در محیط دانشگاه راه رفتم و سعی کردم گفته آقای سینکی را اجرا کنم و به آن صدا برسم. مدت‌ها راه رفتم اما عملی نشد، ناراحت بودم اما در یک تلاشم این صدا ایجاد شد و جمشید عندلیبی را در تمام قدم‌هایم برای این صدا، احساس کردم.

خیری گفت: زنده یاد عندلیبی استاد مستقیم من نبود اما بی‌نهایت استادم بود و در چندین دیداری که باهم داشتیم، انسان فروتنی بود و جایش همیشه در عرصه نی‌نوازی کشور هم حفظ می‌شود و نبود و فقدانشم هم برای همیشه هست.

جمشید عندلیبی زود از میان ما رفت

در ادامه مراسم، حسام الدین سراج نیز به جایگاه جمشید عندلیبی اشاره کرد و افزود: ما گروهی به نام «بیدل» داشتیم که سال ۱۳۷۳ به سرپرستی جلال ذوالفنون تاسیس شد. جمشید عندلیبی نوازنده نی، محمد فیروزی نوازنده عود، آرش فرهنگ‌فر نوازنده تنبک، مسعود حبیبی نوازنده دف و هادی منتظری نوازنده کمانچه بود. امروز بسیار متاثرم چون روز گذشته با آقای حبیبی تماس گرفتم، حالش خوب نبود، سه روز گذشته با هادی منتظری تماس گرفتم و گفت جراحی قلب باز داشته است و جمشید عندلیبی عزیز را خیلی زود از دست دادیم، استاد ذوالفنون هم در قید حیات نیست. اما امیدوارم با این چند نفری که در قید حیات هستند، بتوانیم اثر مثبتی در موسیقی داشته باشیم و ادای دینی نسبت به بزرگان موسیقی کنیم.

وی گفت: در اثر «آینه رو» که نوازندگی نی آن برعهده جمشید عندلیبی بود، او شیوه خاص خودش را که در سبک راست پنجگاه مرکب نواخته شده است دارد. این شیوه مخصوص او بود که متاسفانه زود از دستش دادیم. سراج سپس قطعه «دل مجنون» را با همراهی شاهو عندلیبی (نی)، فرهاد عندلیبی (دف)، حسن علی نژاد (سه‌تار)، پارسا علی نژاد (سه‌تار باس)، وحید خسروی (تنبک) را برای حاضران خواند.

هنر عندلیبی از چند جنبه قابل تامل است

قطب الدین صادقی نویسنده و کارگردان تئاتر نیز در ادامه این آیین به همکاری با بزرگان هنر کردستان اشاره کرد و ادامه داد: کار من نویسندگی و کارگردانی است اما این بخت را داشتم که با بسیاری از بزرگان هنر ایران که از خطه کهنسال کردستان برخاستند، از نزدیک آشنایی داشته باشم. شوربختم که ناظر درگذشت آنان هستم.

وی به آشنایی خود با جمشید عندلیبی از دوران کودکی اشاره کرد و افزود: برآمدن هنرمندی همچون جمشید عدلیبی از چندجنبه قابل تامل است؛ مهمترین این موارد، آن‌که او یک ذخیره تاریخی دارد که این ویژگی ناظر به فرهنگ کهنسال و هزاران‌ساله کردستان است، در این خطه، ضمن حفظ آیین‌ها، سنن و ارزش‌های دیگر، موسیقی یکی از مهمترین هنرهاست و انواع موسیقی در این خطه همچنان پابرجاست و یکی از درخشان‌ترین و مردمی‌ترین جلوه‌های آن مراسم نوروز است که به آن «فرهنگ مهری» می‌گویم، فرهنگ زمین، طبیعت و شادمانی است.

این هنرمند ادامه داد: کردها علی‌رغم این همه رنج و جنگ، با موسیقی و هیجانی که در تمام جلوه‌های فرهنگیشان وجود دارد، هنوز شادترین ملت‌ها هستند، این ذخیره تاریخی است و در ناخودآگاه قومی جمشید عندلیبی وجود داشته که یادگار و تجربه نیاکان است. آن شور و شیدایی، هیجان و ترنمی که جمشید در نی می‌نواخت، ریشه اولش در اینجاست. وی اضافه کرد: او میراث خانوادگی غنی داشته است. پدربزگش، خلیفه عبدالصمد نوازنده برجسته دف بود که چندین سرود مذهبی سروده است که «جانان ما محمد» و «باز وطنم آرزوست» از جمله آن‌هاست. حکمت نوبری دایی جمشید، یکی از بهترین خواننده‌های زمان ما بود، برادران و خواهرانش در یک جوی از فرهنگ و سنت پرورش یافتند بود که اینها در پشتوانه هنر و خلاقیت جمشید بی‌تاثیر نیست.

صادقی به تاثیر آموزش آکادمیک در پرورش استعداد اشاره کرد و ادامه داد: آموزش دانشگاهی درست زیرنظر استادان بزرگ نیز در رشد و شکوفایی جمشید عندلیبی تاثیرگذار بوده است. او با استادان برجسته همچون حسین علیزاده، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری و مجید درخشانی همکاری داشته است و به یک تکنیک برتر و یک تعریف درست در نوازندگی نی دست یافت، عندلیبی در کنار استاد حسن کسائی و دیگران، یگانه است.

وی با اشاره به چهار عملکرد موسیقی گفت: اولین عملکرد این هنر، حدیث نفس است، هیچ هنری مثل موسیقی به صورت مستقیم از ناخودآگاه برنمی‌آید و بر ناخودآگاه نمی‌نشیند. براساس این ویژگی موسیقی، عندلیبی در هر قطعه که می‌نواخت این حدیث نفس و آتش درون وجود داشت. او روحی از آتش داشت و آن را در دمیدن نی‌اش متوجه می‌شدید و می‌شنیدید.

صادقی افزود: براساس عملکرد دوم موسیقی، هیچ هنری مثل موسیقی در تلطیف عواطف انسان کوشا نیست. مهمترین عملکرد موسیقی بیان زیبایی‌های انسانی و عواطف است و اگر این تضعیف شود، مطمئن باشید، خشونت جامعه بیشتر می‌شود، بزرگترین عملکرد موسیقی، از بین بردن خشونت است و چه نوایی زیباتر از نی جمشید که می‌تواند در جای خودش، این تلطیف عواطف را انجام دهد. عملکرد سوم موسیقی چیرگی بر این اضطراب بشر فقط فرهنگ و هنر است که می‌تواند به عنوان یک انگیزه بزرگ در ما وصل بودن به جهان و اعماق به جفا رفتن را بیاموزد، باید کمک کند بر بیهودگی جهان و زندگانی چیره شویم، زیبایی‌های آن را ببینیم و به عنوان یک مامن به آن پناه ببریم.

وی بیان کرد: عملکرد چهارمی هم با تاثیر از موسیقی سنتی و دهه ۵۰ به بعد به خصوص بعد از انقلاب برای موسیقی پیدا کردم که مرحوم محمدرضا لطفی و حسین علیزاده در آن نقش داشتند و با زخمه‌های کوبنده‌شان یک تپش انقلابی وارد موسیقی ایرانی کرده و آن را از آن حالت مجلسی و محفلی خارج و از آه و ناله‌ها دور کردند و یک شوری به پا کردند. بار اول که اثر «نی‌نوا» را شنیدم، به وجد آمدم، باورم نمی‌شد و فکر می‌کردم که چگونه می‌شود از دل این نی که می‌تواند انسانی‌ترین، عاطفی‌ترین و درونی‌ترین ساز ایرانی باشد، این تپش انقلابی ایجاد شود. به علیزاده و عندلیبی درودها فرستادم.

جمشید عندلیبی خیلی سهل و آسان روی صحنه حضور پیدا می‌کرد

علی جهاندار خواننده موسیقی سنتی ایرانی نیز در ادامه این آیین با بیان خاطره‌ای از همکاری با زنده‌یاد جمشید عندلیبی گفت: می‌گویند که انسان‌ها را باید در سفر شناخت، با همراهی جمشید عندلیبی، سفری به اروپا داشیم، تا این سفر تمام شد، دو ماه طول کشید، حدود ۱۷ شب برنامه داشتیم و آثار ارزشمندی را اجرا کردیم. این هنرمند ادامه داد: جمشید عندلیبی بی‌نیاز و پربار بود و حریف کار خودش بود و خیلی سهل و آسان روی صحنه حضور پیدا می‌کرد. در رفاقت هم خیلی گذشت داشت، در زمان اجرا، او یک ریتم کردی و خاصی داشت و خیلی ساده و راحت بود. این خواننده سپس قطعه‌ای را با همراهی نوازندگی نی شاهو عندلیبی اجرا کرد.

هنرمند در جامعه نباید تنها باشد

در ادامه این مراسم، محمدجلیل عندلیبی آهنگساز و برادر زنده‌یاد جمشید عندلیبی گفت: خیلی خوشحال شدم اساتید بزرگی در این آیین حضور دارند که همه از دوستان من هستند و عرض ادب دارم در مقابل این عزیزان که هر کدام در موسیقی ریشه‌ها دارند و زحمات زیادی کشیدند.

عندلیبی افزود: خدا را شکر می‌کنم که موسیقی را به ما یاد داد که باهم دوست باشیم. خداوند طبیعت و از جمله موسیقی را برای بشر خلق کرد که استفاده کنیم. موسیقی از خلقت بشر با ما بوده برای شادی و دوستی‌های ما و این گفته بیراه نیست که موسیقی هنر اول است.

این آهنگساز خاطرنشان کرد: هنرمند در جامعه نباید تنها باشد. هنرمند واقعی عزلت‌گزیده است، این است که جامعه باید هوشیار باشد. عندلیبی گفت: متولیان هنر باید مواظب نگین‌هایی مثل جمشید عندلیبی، پرویز مشکاتیان و محمدرضا لطفی باشند. هنرمند باید ریاضت‌کشیده باشد و هر جایی پا نگذارد. این جامعه است که تخریب می‌کند. مولانا می‌گوید که «بیا تا قدر یکدیگر بدانیم/ که تا ناگه ز یکدیگر نمانیم» من مصرع را به یکدیگر مرتبط کردم؛ «بیا تا قدر یکدیگر بدانیم/ چرا مرده‌پرست و خصم جانیم»، جشمید جان جایت خالی، یادت زنده باد.

در پایان این آیین، کتاب‌های «به یاد گذشته» آثار استاد ابوالحسن صبا، با گردآوری و تنظیم برای نی جمشید عندلیبی و نت‌نویسی احمد اصغری و «پاییز نی‌زار» با آهنگسازی و نوازندگی نی جمشید عندلیبی، آوانگاری و نت‌نویسی احمد اصغری رونمایی شدند.

پخش ویدیویی از زندگی جمشید عندلیبی و نوازنگی نی این هنرمند فقید، تک‌نوازی نی فردین لاهورپور، اجرای گروه موسیقی «پاییز نی‌زار»، اجرای قطعه «پیام جانان» به آهنگسازی جمشید عندلیبی توسط گروه فرزاد عندلیبی، اجرای فرزاد عندلیبی (نوازنده دف)، عطاالله ایمانی (نوازنده سه‌تار) و احمد محمدی (نوازنده نی و از شاگردان جمشید عندلیبی) از دیگر بخش‌های این مراسم بود.