به گزارش سینماپرس، سید محمد بهشتی روز دوشنبه در پیام تصویری به سمینار خراسان تمدنی، مقاصد گردشگری و تحول پایدار افزود: البته زیارت، تفاوت ماهوی با کلمه گردشگری دارد زیرا مقصد زیارت دیدار و ملاقات با بزرگان است و کسی که به محضر صاحب فرد بزرگی شرفیاب می شود، خاضع و خاشع رفتار می کند.

وی اظهار کرد: استان خراسان رضوی نقش بسیار پررنگی در تغییر گفتمان و رویکرد نسبت به گردشگری به سمت زیارت دارد و این نقش ملی خراسانی‌ها، در حوزه گردشگری است.

عضو شورای راهبردی گردشگری ادامه داد: در خراسان رضوی نه تنها حرم مطهر رضوی، بلکه تمام این استان می‌تواند موضوع زیارت محسوب شود و شامل تمام اماکن مربوط به منابع طبیعی، میراث فرهنگی و محل رویدادهای مهم تاریخی ‌شود.

بهشتی با اشاره به تجربه زیسته ایرانیان در شهر مشهد و موضوع زیارت گفت: اگر بخواهیم با هر چیزی ملاقات داشته باشیم، ‌باید از مسیر زیارت با آن ارتباط برقرار کنیم و از این رو اگر گردشگری در سرزمین ما بخواهد معنا یابد تا اثرات مثبت آن در جامعه ارتفا یابد، لازم است که حتما از جنس زیارت باشد.

وی اضافه کرد: بیان مفهوم زیارت، در برخی شرایط دیگر سخت است، به گونه ای که در بازدید از یک شهر اگر مفهوم زیارت اطلاق شود، فهم چندان راحتی ندارد، اما در ذهنیت تمام افرادی که یکبار به شهر مشهد و زیارت امام رضا(ع) رفته اند، مفهوم زیارت قابل درک است.

به گفته وی؛ از این رو استان خراسان رضوی می‌تواند مسئولیت مهمی را بر عهده گیرد و مفهوم گردشگری زیارت را به آگاهی عمومی برساند تا الگویی با کیفیت این نوع گردشگری برای پذیرش دیگران ارائه دهد.

عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی و گردشگری با انتقاد از اینکه توسعه گردشگری به معنای اینکه گردشگر دریافت کننده خدمات است، موجب ضرر بسیار به شهرهایی مختلف از جمله استان مازندران شده است، گفت: رواج این الگو از گردشگری با توجه به برخورد طبیعی جامعه زائر با امام رضا (ع)، آسیب‌های جدی به کل کشور وارد خواهد کرد از این رو باید این نقش مهم بازشناسی شود و در تحلیل‌های مختلف مورد واکاوی قرار گیرد.

بهشتی افزود: اکنون مفهوم گردشگری هم مورد تهاجم قرار گرفته است و متاسفانه در عصر جدید، فهم ما نسبت به گردشگری دچار انحراف شده است و درکی از مفهوم زیارت در نسبت با موضوع گردشگری وجود ندارد.

وی اظهار کرد: در مفهوم زیارت با پدیده‌هایی مانند زائر و خادم رو به رو هستیم و این در حالی است که در مفهوم رایج گردشگری در جهان، با افرادی رو به رو می شویم که به قصد خرید خدمات گردشگری دارند و افراد دیگر آن منطقه نیز به عنوان خدمات‌دهنده، خدمات خود را می‌فروشد و متاسفانه ما نیز اکنون به این مفهوم گردشگری برای یک اقتصاد زودبازده اکتفا کرده‌ایم.

به گفته وی، این در حالی است که بازار زیارت در هر شرایطی مصون از تغییرات باقی می‌ماند و همیشه رونق دارد و از این رو لازم است تا با چنین نگاهی به مفهوم گردشگری توجه شود و بتوانیم گردشگری را در استان خراسان رضوی احیا کنیم.

ساخت سمفونی خراسان

مشاور عالی وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: ما باید از زبان‌های جهانی هنر مانند موسیقی و سینما استفاده کنیم که مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را در می‌نوردند و باعث ارتباط بین ملت‌ها می‌شوند.

حجت‌الله ایوبی افزود: از این رو ساخت سمفونی خراسان می تواند در ایجاد و تثبیت برند گردشگری خراسان نقش ویژه ای داشته باشد و باید از آن بهره برد، همانگونه که بسیاری از هنرمندان موسیقی این خطه توانستند آثار فرهنگی خراسان را به سایر ملل نشان دهند.

وی با بیان اینکه در قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی که به قرن‌های صنعتی معروف شده است، فردگرایی و بهره گیری از منافع شخصی اولویت دارد، اظهار کرد: در قرن حاضر، ارتباطات در اولویت است و از این رو، شاهد تحولی بنیادین در این نگرش‌ها هستیم.

مشاور عالی وزیر ادامه داد: در دنیای جدید ارتباطات، افراد را نمی‌توان به عنوان مشتری یا کالایی برای جذب و منفعت مالی در نظر گرفت و از این رو در دنیای نوین، احترام به دیگران و پذیرش تفاوت‌های آنها پیش‌ شرط ارتباطات انسانی است.

او افزود: ایران با وجود میراث فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند به فرصتی برای جلب توجه جهانیان تبدیل شود و این تفاوت‌ها نباید مورد سرزنش قرار گیرند، بلکه باید به‌ عنوان ویژگی‌ مثبت و قابل احترام از آن نام برد.

ایوبی ادامه داد: اگر بتوانیم به‌ درستی هویت فرهنگی و تاریخی خود را در قالب «برند» معرفی کنیم، می‌توانیم به‌ عنوان کشوری سرشار از فرهنگ، شعر، ادب و تنوع، جایگاه ویژه‌ای در سطح جهانی پیدا کنیم.

وی ادامه داد: به‌ عنوان مثال، خراسان می‌تواند به‌ عنوان یک برند فرهنگی و تاریخی برجسته مطرح شود و از آنجا که خراسان رضوی دارای میراثی غنی برگرفته از امام رضا(ع) است تا شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی همچون خیام و عطار نیشابوری، این منطقه می‌تواند به‌ عنوان یک گنجینه عظیم فرهنگی، جذابیت زیادی برای جهانیان داشته باشد.

وی اظهار کرد: در جهانی که برند سازی و شناساندن هویت‌ها، دارای اهمیت بسیاری است و ایران و به‌ ویژه منطقه خراسان می‌تواند با بهره‌برداری از ثروت فرهنگی و تاریخی خود، جایگاه ویژه‌ای در عرصه جهانی پیدا کنند. مرزهای فرهنگی باید جدا از مرزهای سیاسی و جغرافیایی و به‌ طور مستقل در نظر گرفته شوند تا بر اساس آنها، برندهایی قوی و متمایز ساخته شوند.

مشاور عالی وزیر با اشاره به فعالیت های گذشته خود در کمیسیون ملی یونسکو افزود: آن زمان به مسوولان شهر مشهد پیشنهاد دادم که بزرگ‌ترین موزه هنر کتاب را در این شهر راه‌اندازی کنید، تا این شهر به‌عنوان مرکز هنر کتاب و خوشنویسی شناخته شود.

ایوبی با بیان اینکه هنر سخنوری و زبان‌شناسی در فرهنگ ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ای است، اظهار کرد: در ایران، هنر سخنوری به‌ عنوان نماد تفکر و اندیشه شناخته می‌شود و سخنوری و شعرخوانی جزو مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگی کشور ماست، در حالی‌ که این هنر در اروپا کمتر شناخته شده است.

وی تاکید کرد: در راستای برندسازی خراسان باید به ۲ موضوع مهم استفاده از برندهای فناناپذیر مانند نوروز، که به‌ عنوان یک آیین جهانی شناخته شده است و همچنین توجه به زبان‌های بین‌المللی بهره برد.

این مسوول تصریح کرد: زیرا نوروز فقط یک جشن نیست، بلکه یک آیین با شکوه و عظمت است که در کشورهای مختلف دارای اهمیت است و می‌توان از ظرفیت‌های آن، برای ترویج فرهنگ خراسان استفاده کرد.

وی گفت: این منطقه با توجه به ظرفیت های خود می تواند به عنوان مرکز هنرهای موسیقی و سینما نیز نقش بسزایی در توسعه برند خود ایفا کند تا در نهایت، ایران به عنوان یک کشور با تاریخ غنی و فرهنگی متنوع، بتواند پیشگام در توسعه گردشگری معنوی و زیارتی باشد.

گردشگری مذهبی خراسان را نباید تنها به حرم رضوی محدود کنیم

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این مراسم بیان کرد: ظرفیت مهم و بزرگی در گردشگری مذهبی استان خراسان رضوی وجود دارد و نباید آن را فقط به حرم مطهر رضوی کاهش داد.

سلمان ساکت با بیان اینکه این سرزمین دارای بقاع متبرکه بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخی است، افزود: خراسان زادگاه زبان فارسی است و در طول تاریخ و با روی کارآمدن دولت‌های مختلف، مرزهای سیاسی جابه‌جا شده‌اند و ما امروز در همسایگی هموطنان خود زندگی می‌کنیم اما از نگاهی دیگر دارای اشتراک های عمیقی با افرادی در آن سوی مرزها هستنیم.

وی ادامه داد: نسبت به ظرفیت‌های خراسان تمدنی دچار غفلت شده‌ایم و خراسان فرهنگی امروز تکه‌تکه شده است و بخش‌هایی از آن در قلمرو کشورهای دیگر مانند تاجیکستان، افغانستان، قزاقستان و ترکمنستان قرار گرفته است.

این پژوهشگر ادبیات اظهار کرد: خراسان قلب ایران فرهنگی است و از قبل اسلام تاکنون، هرگاه ایران دچار بحران فرهنگی شده، خراسان پیشگام احیا و بازآفرینی، فرهنگ و تمدن ایرانی شده است.

ساکت گفت: با ورود امام رضا (ع) به این سرزمین رویکرد تازه دیگری به این خطه گشوده شد و رونق فرهنگی و علمی آن افزایش پیدا کرد.

گردشگری فرهنگی

وی افزود: صنعت گردشگری، شاخه‌های مختلفی چون سلامت، ورزشی و فرهنگی دارد و این منطقه می تواند به عنوان گردشگری فرهنگی نقش ویژه ای ایفا کند.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص گردشگری فرهنگی گفت: این نوع گردشگری به معنی کشف، تجربه، یادگیری و بهره‌مندی از جاذبه‌های فرهنگی در یک مقصد است و بر اساس آمارها، ۴۰ درصد گردشگری جهان به این موضوع اختصاص دارد.

ساکت بیان کرد: خراسان رضوی، ظرفیت بسیاری در گردشگری مذهبی دارد ولی متأسفانه مفهوم زیارت در این سال‌ ها به مناسک عبادی محدود شده است و این در حالی است که در گذشته، به امام رضا (ع) تنها به‌عنوان امام شیعیان نگاه نمی شد و ایشان را ظرفیتی برای انسانیت و مدارا می‌دانستند.

وی با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته طرح‌های نوسازی اطراف حرم بر ۲ موضوع اقامت و خرید متمرکز شده است و از پهنه قدسی اطراف حرم مغفول مانده ایم، اظهار کرد: این موضوع موجب شد تا زیارت امام رضا(ع) به جای تجربه‌ معنوی و گسترده، به یک قالب محدود تبدیل شود و باید برای احیای ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی از دوگانه زائر و گردشگر عبور کنیم.

ایجاد موزه بزرگ آستان قدس

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یکی از ظرفیت‌های بزرگ خراسان رضوی وجود گنجینه آستان قدس رضوی است و این گنجینه می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های خاورمیانه تبدیل شود، از سوی دیگر آیین‌های محلی مانند عزاداری‌ها و سنت‌های بومی میتواند به جاذبه گردشگری در شهر مشهد تبدیل شوند.

ساکت با بیان اینکه خراسان بزرگ می‌تواند در کنار گردشگری مذهبی در حوزه گردشگری ادبی نیز نقش پررنگی داشته باشد افزود: این منطقه زادگاه شاعران و نویسندگان بزرگی همچون فردوسی، عطار و خیام بوده است. خراسان دارای ظرفیت‌های میراثی و تاریخی بسیاری است که متاسفانه از آنها به خوبی استفاده نشده است.

کرونا موجب افول گردشگری شد

عضو هیات علمی گروه اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری گفت: صنعت گردشگری در چند دهه اخیر رشد قابل توجه داشته است و کرونا موجب یک شکافی در آن شد.

هادی رفیعی افزود: قبل از همه گیری کرونا گردشگری بعد از صنایع، سوخت و شیمیایی در جایگاه سوم قرار داشت و اکنون نیز بعد از فروکش کردن همه گیری کرونا، در حال رسیدن به جایگاه گذشته خود است.

وی با اشاره به موضوع برند در مقاصد گردشگری اظهار کرد: در بین مناطق مختلف دنیا، خاورمیانه توانسته است جایگاه خود را تثبیت کند و بعد از این منطقه، آفریقا و سپس اروپا قرار دارد.

این پژوهشگر افزود: مفهوم برند در اقتصاد شناخته شده است ولی در گردشگری مجموعه ای از تصورات و احساس هایی است که در ذهن گردشگر ایجاد می‌کند و باعث می‌شود تا علاوه بر بازگشت دوباره گردشگر، آن مقصد را نیز به دیگران معرفی ‌کند و در نهایت می‌تواند به اقتصاد آن مناطق کمک کند.

وی گفت: چرخه عمر برند، الگویی دارد و یک برند بعد از اوج و ثبات به یک افول می‌رسد و باید سیاست گذاران قبل از رسیدن به این مرحله برای آن اندیشه کنند تا درنهایت به مرحله افول و برند سوخته نرسیم.

رفیعی با اشاره به اینکه تصویر مقصد بر رضایت و در نهایت وفاداری به مقصد گردشگری ارتباط دارد، افزود: تصویر از مقصد اگر بهبود پیدا کند و شکل بگیرید در نهایت از افول برند آن منطقه گردشگری، جلوگیری می‌کند.

این پژوهشگر بیان کرد: تصویر از مقصد گردشگری، دارایی های فرهنگی آن منطقه است و نباید اصالت آن محل مورد خدشه قرار گیرد ولی اکنون شاهد هستیم که روستاهای گردشگری، در حال شبیه شدن به شهرها در ساخت و ساز هستند.

وی ادامه داد: کاهش اعتبار و از بین رفتن جذابیت یک مقصد یا خدمات گردشگری موجب از بین رفتن اعتماد دیگر گردشگران می شود و در نهایت افول برند آن مقصد گردشگری را در پی دارد.

این محقق با برشمردن ویژگی های افول برند گردشگری اظهار کرد: با کاهش تعداد گردشگر، ماندگاری اندک، کاهش سرانه هزینه، کاهش تعداد سفر، خساست به قیمت و عدم توصیه سفر به دیگران نشانه های افول گردشگری است.

به گفته وی، برای این موضوع باید به طرح جامع گردشگری توجه ویژه داشت، از سوی دیگر افزایش بیش از حد گردشگران موجب ازدحام جمعیت و شلوغی آن منطقه شده و همچنین، تخریب و از بین رفتن اصالت فرهنگی و تضاد ارزش های میان گردشگران و جامعه میزبان را در پی دارد.

تغییر نگاه در گردشگری

سرپرست پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز در این مراسم گفت: رسالت ما در پژوهشگاه، ایجاد فضای گفتمانی برای فعالان این حوزه، بخش حاکمیت و مردم است.

جواد براتی افزود: خراسان بزرگ به خارج از مرزهای کنونی می‌رسد و فرهنگ و سنت و جاذبه های انسان ساختی از قبیل برج ها، بارو ها و کاروانسرای های ساخته شده توسط انسان ها هر کدام می تواند به عنوان جاذبه ای برای گردشگری و ایجاد مقصد گردشگری معرفی شود.

وی بیان کرد: هر کدام از این مقاصد، امکان ثبت جهانی دارد و باید به نوعی به سمت ثبت جهانی آنان رفت تا اقدامی برای حفظ و بیان دستاوردهای گذشته فرهنگی این منطقه برای نسل آینده انجام شود.

این محقق با اشاره به اینکه به یک تغییر نگاه در این حوزه نیاز داریم، اظهار کرد: پایداری در گردشگری، یعنی استفاده از منابع به گونه ای که برای نسل های آینده هم امکان بهره گیری از آن وجود داشته باشد و اکنون باید این گفتمان ایجاد شود تا جاذبه های خراسان قدیم، حفظ شود و با ثبت جهانی و ملی شدن آنها موجب تحول و یعنی تجدید نظر در رویکردهای گردشگری شد.