به گزارش خبرنگار تلویزیون سینماپرس، برنامه سازی در صدا و سیما همواره در چهارچوب شبکه هایی صورت می گیرد که در کنار تولید برنامه، پخش آن را نیز به عهده دارند اما در صدا و سیما چند گروه برنامه سازی نیز خارج از شبکه ها اقدام به تولید برنامه می کنند. «مرکز سیما فیلم» یکی از قدیمی ترین این مراکز است که پیش از انقلاب و با نام «تِل فیلم» به راه افتاد تا زمینه ای برای ورود سینماگران به تلویزیون و ساخت آثار خاص و با کیفیت را فراهم کند. سریال های تنهاترین سردار، ولایت عشق، یوسف پیامبر، آشیانه سیمرغ و مختارنامه مهم ترین محصولات این مجموعه بودند و سریال کم مخاطب «همه خانواده من» که نوروز 92 از شبکه سه پخش شد نیز تولید این مرکز بود. مرکز صبا نیز گروه برنامه سازی مستقل دیگری در صدا و سیما است که طی سال های گذشته اقدام به تولید انیمیشن می کند. سال ها قبل قرار بود «مرکز مستندسازی سیما» نیز به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت و برای شبکه های گوناگون اقدام به تولید مستند کند اما این مرکز پس از گذشت مدت کوتاهی از فعالیت هایش تعطیل شد. نکته حائز اهمیت این است که مراکز اینچنینی، همیشه با این نیت به راه افتاده اند که با صرف از دغدغه آنتن و پخش، آثار خاص و با کیفیت تولید کنند و فرصتی برای جذب هنرمندان نخبه به بدنه صدا و سیما را فراهم کنند.

گروه تلویزیونی بسیج، از کلیپ سازی تا سریال سازی

«گروه تلویزیونی بسیج» یکی از مراکز انچنینی است که در طول سال های گذشته در سازمان صدا و سیما مشغول به فعالیت بوده است. «محمود عاطفی» که از آبان سال 90  به عنوان «مدیر کل مجلس» صدا و سیما فعالیت خود را در مجلس شورای اسلامی آغاز کرده، برای دوره ای طولانی مدیر گروه بسیج صدا و سیما بوده است. مرکز بسیج صدا و سیما تشکلی بود که هم در زیر مجموعه صدا و سیما تعریف می شد و هم به سپاه پاسداران وابستگی تشکیلاتی داشت. عاطفی در دوره مدیریت خود با بهره برداری مناسب از چنین امکانی توانست این گروه را توسعه داده و با فراهم آوردن امکانات مناسب فنی، چهره های مختلفی همچون: ابراهیم حاتمی کیا، مجید مجیدی، پرویز شیخ طادی و... را به این مرکز جذب و از آنها برای برنامه سازی استفاده کند. او حتی موفق شد با راه اندازی ساختمانی جدید، مقدمات راه اندازی یک واحد «نودال» مستقل را در آن ساختمان ایجاد کند. نودال یکی از ارکان فنی مهم پخش برنامه های تلویزیونی است و با برخورداری از آن می توان برنامه های تلویزیونی را از آنتنی مستقل پخش کرد.

یکی از مهم ترین و مشهورترین تولیدات گروه بسیج در این دوره، کلیپ ویژه ماه محرم بود که با حضور مداح کویتی معروف «نزار القطری» ساخته و بارها از تلویزیون پخش شد. در همین دوره پرویز شیخ طادی تله فیلم «سومین روز پس از مرگ» را برای مرکز بسیج ساخت. همچنین پوشش خبری برنامه های عتبات در این دوره به عهده بسیج بود که بعدها این اختیار از بسیج گرفته و به امور حج و زیارت صدا و سیما واگذار شد. در این دوره، در ایام شب های قدر کاروان هایی از سینماگران به مشهد مقدس برده می شدند که این حرکت با استقبال مواجه شد.

برگزاری یک جشنواره فیلم های کوتاه نیز از دیگر فعالیت های گروه بسیج در این دوره بود.

مدیر شبکه یک و سرپرستی موقت بسیج

پس از محمود عاطفی، «مهدی فرجی» مدیر شبکه یک سیما برای مدتی مسوولیت گروه بسیج را به عهده گرفت. طبیعی است مدیر یک شبکه مستقل بیش از آنکه دغدغه یک گروه برنامه سازی را داشته باشد، دغدغه شبکه خودش را دارد و به همین دلیل در این دوره فعالیت خاصی در بسیج صورت نگرفت. در دی ماه 1389، علی اصغر جعفری، مدیر کل حوزه ریاست صدا و سیما به عنوان مدیر گروه بسیج منصوب شد. جعفری علاوه بر تجربه مدیریت یکی از مراکز صدا و سیما، حدود یک سال نیز مدیر مسوولی روزنامه جام جم را به عهده داشت. در دوره علی اصغر جعفری، فعالیت های این مرکز گسترش یافت. وی در مصاحبه های مختلف از ساخت سریال های متعدد خبر داد و در مصاحبه ای که اردیبهشت ماه سال گذشته با وی انجام شد اعلام کرد «قرارداد ساخت 10 سریال الف در مرکز بسیج منعقد شده و حتی تصویربرداری چند سریال نیز به پایان رسیده است». چند ماه بعد و در آبان سال 91، «علیرضا شیروی» مدیر گروه تلویزیونی بسیج صدا و سیما در مصاحبه دیگری اعلام کرد «ساخت 21 سریال الف در دستور کار گروه بسیج است». افراد آشنا به سریال سازی می دانند که 21 سریال الف عدد بسیار بزرگی برای ساخت آثار تلویزیونی با کیفیت است و تحقق این حجم از آثار نمایشی، امکانات عظیم و از همه مهم تر نیروی انسانی متخصصی را می طلبد که تعداد آنها در صدا و سیما همیشه محدود است و گاه شبکه ها برای دستیبابی به آنها به گفته خودشان جا رزرو می کنند!

انتقاد از «بیدار باش»، سکوت در برابر «بال های خیس»

شهریور ماه سال 1391 با نمایش سریال «بیدار باش» در هفته دفاع مقدس، فضای متناقضی برای این گروه برنامه سازی پیش آمد. بیدار باش اولین سریال تلویزیونی این مرکز بود. مخاطبان سریال های تلویزیونی از تماشای این سریال که محصول گروه بسیج بود، استقبال کردند. داستان طنز، روابط عاطفی میان شخصیت ها، حضور دختری جوان در جبهه و دلبستگی شخصیت رزمنده فیلم به وی،در کنار مزه پرانی های مجید صالحی که دیگر به یک کمدین محبوب سینمایی و تلویزیونی تبدیل شده، نکاتی بود که مورد توجه مخاطب عام قرار گرفت و باعث شد این سریال به اثری نسبتا پُربیننده تبدیل شود اما در نقطه مقابل، سریال با انتقادهایی جدی از سوی مسوولان بسیج مواجه شد و نتوانست در نزد مسوولان بسیج نمره قبولی کسب کند؛ به گونه ای که «معاون فرهنگی اجتماعی بسیج مستضعفین» در مصاحبه ای با انتقاد شدید از سریال بیدار باش گفت: «سریال بیدار باش به هیچ عنوان مورد تایید معاونت فرهنگی بسیج نیست چرا که تعریف ما از جبهه، شهید، رزمنده چیزی که در این سریال نمایش داده می‌شود، نیست...در این سریال به آرمان‌هایی که ما اعتقاد و نمادهایی که به آنها باور داریم و همچنین به نمادهای دفاع مقدس بسیار کم توجه شده است».

در آن روزها شنیده شد سردار محمد رضا نقدی به عنوان رییس سازمان بسیج نیز به این سریال انتقادهایی جدی داشت و آن را تایید نکرد. علت مساله هم کاملا مشخص بود. این گروه شکل نگرفته بود که صرفا آثار پُربیننده تلویزیونی تولید کند بلکه قرار بود محصولات آن به لحاظ محتوایی مروج فرهنگ بسیج باشد و از نظر کیفی نیز در درجه بالایی قرار داشته باشد حال آنکه بیدار باش سریالی بود که محتوای آن حداقل انتظارهای مسوولان بسیج را هم برآورده نمی کرد و شاخصه خاصی برای تولید در این گروه هم نداشت و می توانست در هر بخش دیگری از صدا و سیما تولید شود.

بال های خیس گشوده می شود

سریال «بال های خیس» که این روزها از شبکه یک سیما نمایش داده می شود، به تهیه کنندگی «جواد نوروز بیگی» که همان تهیه کننده بیدار باش است ساخته شده است. سریالی که طرح اولیه آن نیز توسط «علی اصغر جعفری» مدیر گروه بسیج صدا و سیما نوشته شده و برخلاف رویه معمول ـ که نام مدیران سازمان صدا و سیما در فهرست عوامل سازنده یک سریال نمی آید ـ نام وی به عنوان نویسنده طرح در عنوان بندی پایانی ذکر شده است.

پخش این سریال هرچند این روزها انتقادهایی به اندازه «بیدار باش» را در مسوولان بسیج در پی نداشته اما ضعف های ساختاری و نحوه پرداختن آن به سوژه با واکنش منفی مخاطبان تلویزیون مواجه شده است.

به نظر می رسد یکی از مهم ترین مشکلات آثار تولید شده در مجموعه بسیج، عدم تبدیل محتوای موجود در آثار به تولیدات نمایشی با کیفیت است. مشخص است که مسوولان این گروه دغدغه های جدی محتوایی درخصوص آثار خود دارند و تلاش می کنند تا با نگاهی متفاوت به سراغ انتخاب سوژه برای ساخت سریال بروند. جعفری چندی پیش در مصاحبه ای درباره سریال بال های خیس گفت: «در این مجموعه سعي شده با بهره‌گيري از نيروهاي توانمند، رعايت اصول درام و قصه، گره‌هاي داستاني، مبانی هنری و فنی كاري ارزشمند برای انتقال پيام صحیح، هوشمندانه و متناسب باذائقه مخاطب، تولید و روانه آنتن گردد».

مدیر گروه تلویزیونی بسیج نیز در توصیف حال و هوای این مجموعه در مصاحبه ای گفته بود: «تحكيم مباني خانواده و ارائه سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی، توجه به خودکفایی و تولید ملی که از طرف مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در سال گذشته به عنوان شعار سال تعیین شده بود، توجه به تولید علم و دانش و نقش نسل دوم و جوانان متعهد و تاثیرگذاری فرهنگ والای بسیجی در جامعه از مهمترین محورهای این مجموعه تلویزیونی است» اما در مرحله عمل به دلیل انتخاب عوامل نامناسب و نیز مشکلات تولیدی، این محتواهای ارزشمند در اثر منعکس نشده است. «حبیب دهقان نسب» یکی از بازیگران سریال ششم اردیبهشت در گفت و گو با ایسنا می گوید: «این سریال مثل هر کار دیگری دارای یکسری نقاط قوت وضعف است که من فکر می‌کنم نقاط ضعفش به خاطر مسائل حاکم بر تولید بیشتر است.این مجموعه باید در عرض شش ماه تولید می‌شد اما به خاطر یکسری مسائل از جمله وضعیت‌ مالی تلویزیون، حدود 9 الی 10 ماه تولیدش زمان برد؛ ضمن اینکه ابتدا قرار بود «بال‌های خیس» 32 قسمت باشد، اما بعدها به 26 قسمت کاهش پیدا کرد. سریال‌ «بال‌های خیس» مثل هر کار تلویزیون دیگری شاهکار نیست؛ هم لحظه‌های خوب و هم لحظه‌های منفی دارد‌. برخی از صحنه‌های جذاب کار به خاطر یکسری مشکلات گرفته نشد و همین اتفاق به کلیت کار لطمه می‌زند».

تماشای سریال «بال های خیس» نشان می دهد این سریال به شدت با مشکل «مستقیم گویی و بیان شعاری» مواجه است. فضای سریال به شدت یادآور فیلم ها و سریال های سال های اولیه پس از دفاع مقدس است و متاسفانه این مشکلی بزرگ است که سازندگان آثار ارزشی، دچار مستقیم گویی و شعار زدگی می شوند و با استفاده افراطی از نمادها و نشانه ها تلاش می کنند تا اثری مفهومی را به مخاطب عرضه کنند. اوج چنین مسائلی در قسمت های اخیر سریال و با حضور شخصیت های داستان در تفحص شهدا شکل می گیرد.

سریال بال های خیس از حیث تعدد مضامین و سوژه هایی که به آن می پردازد هم بیشتر یادآور رمان است تا فیلم نامه! در فیلم نامه ـ چه سینمایی و چه تلویزیونی ـ نویسنده با تمرکز بر یک سوژه و موضوع خاص، آن را بسط و گسترش می دهد اما در بال های خیس حجم عظیمی از سوژه ها و موضوع ها به کار گرفته شده و بعضا پرداختی نامناسب و ناهمگون داشته است. چنین ویژگی هایی این اثر را به اثری متوسط تبدیل کرده است.

به نظر می رسد هدف از فعالیت گروه بسیج، نه تولید حجیم و پُرتعداد سریال و فیلم، بلکه تمرکز بر سوژه های خاص و ساخت آثاری است که در شبکه های دیگر امکان و شرایط تولید آنها وجود ندارد اما با توجه به تولیدات اخیر این گروه، به نظر می رسد این گروه کم کم به یک واحد برنامه سازی عادی و معمولی تبدیل می شود که آثار خود را با استفاده از عوامل درجه دو و سه سینما و تلویزیون تولید می کند. عواملی که حتی سال های طولانی در شبکه های دیگر امکان فعالیت نداشته اند و آنقدر از مخاطب دور افتاده اند که زبان تصویر را فراموش کرده اند.

این مساله لزوم تجدید نظر در فعالیت های این گروه را بیش از پیش ضروری می کند.

انتهای پیام/ف/ب/ن.ف