سینمای کودک نیاز مبرم هر جامعه ای است که نباید سهل انگارانه از کنار آن عبور کرد. این نوع سینما که همواره دولت ها نگاه و توجه ویژه ای به آن دارند متأسفانه طی سال های اخیر با مشکلات و معضلات زیادی در عرصه تولید و اکران روبرو بوده است. از سویی اغلب فیلمها فاقد انتقال اندیشه و پیام مفید برای نسل نوپا هستند و از سوی دیگر تخيل يا فانتزى کودکانه در اکثر ساخته های این گونه سینمایی به چشم نمی خورد.

اکنون از سینمای کودک فقط نامی باقی مانده است، چرا که در این سال های اخیر کمتر کارگردان و تهیه کننده ای پیدا می شود که بخواهد وقت و سرمایه اش را برای سینمای کودک بگذارد؛ تنها افرادی که از  سال ها قبل دغدغه سینمای کودک را داشته اند هر چند سال یک بار دست به تولید این گونه فیلم ها می زنند که آنهم اغلب هم در گیشه با شکست مواجه می شوند چرا که سطح کیفی فیلم های تولید شده در ژانر کودک همچنان  مشابه سبک فیلم های تولید شده در ۲۰-۱۵ سال پیش است و کودکان نسل امروز نیز با پیشرفت علم و تکنولوژی و آمدن ماهواره ها و دهها دستگاه بازی و سرگرمی و کامپیوتر و انواع کارتون ها و فیلم های با کیفیت و اغوا کننده کننده خارجی و ...  که توقعات و ذهن آن ها را گسترش داده است دیگر مانند کودکان نسل های پیشین خود به داستان های قدیمی علاقه ندارند.

با این حال سال های سال است که سینمای کودک مورد بی مهری قرار گرفته و حمایت لازم چه از سوی مسئولان و چه از جانب تهیه کننده ها از این سینمای رو به زوال صورت نمی گیرد. سینمای کودک بر خلاف این که بسیار پیش پا افتاده و ابتدایی بدان نگاه می شود سینمایی است که باید در آن از افراد متخصص و مجرب در تمامی زمینه ها به ویژه در زمینه های روان شناختی کودکان استفاده شود.

در آستانه برگزاری بیست و نهمین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان با ۵ تن از سینماگران مطرح سینمای کودک در باب آسیب شناسی این نوع سینمای وارد گفتگو شده ایم. به همین منظور از وحید نیکخواه آزاد، ناصر رفایی، نادره ترکمانی، فرزاد اژدری و امیرسحرخیز به عنوان چهره های فعال سینمای کودک دعوت کردیم تا با حضور در خبرگزاری سینماپرس در باب معضلات این گونه مهم سینمایی و همچنین انتظارات و توقعات شان از مدیران بنیاد سینمایی فارابی، اعضای شورای راهبردی سینمای کودک و در نهایت مدیران سازمان سینمایی کشور سخن بگویند. ماحصل این گفتگو در ذیل مطلب نقل شده است:

*فکر می کنم بحث را می شود با دو موضوع آغاز کرد یکی اظهارات اخیر دبیر جشنواره فیلم کودک که اعلام کردند ما امسال اصراری نداریم تا در جشنواره حتما تعدادی فیلم ایرانی داشته باشیم و دیگری عملکرد شورای راهبردی سینمای کودک که اکنون ۴ ماه از تاسیسش می گذرد و به نظر میرسد خروجی چندانی نداشته است، این دو در کنار هم تحلیل های متفاوتی دربردارد که نظرات دوستان میتواند به بسط آن کمک کند.

سحرخیز: به نظرم جشنواره امسال با توجه به این انفعالی که مسئولان مربوطه هم تلویحأ تأیید کردند بیشتر به یک مجلس ختم شبیه است و اثری از جشن و فیلم و سینما در آن نیست. شاید بهتر باشد مسئولان سینمای کشور عنوان جشنواره را از روی آن بردارند.

ترکمانی: ما سال گذشته در نشستی که با برخی از فیلمسازان سینمای کودک داشتیم، همین بحث را مرور و مطرح کردیم. در واقع به نوعی سینمای کودک را آسیب شناسی کردیم و با مشاوره همکارانی همچون آقای غلامرضا رمضانی و وحید نیکخواه آزاد دوران طلایی سینمای کودک را مرور کردیم و به سمت این رفتیم که بهترین راهکار برای برون رفت از رکود حاکم بر سینمای کودک توجه به چه مسایلی است؟ در نتیجه ما به یک سری سرفصل های مشترک دست پیدا کردیم که به عنوان یک راهکار برای حل مشکلات سینمای کودک می توانست پیشنهاد و حتی مبنا قرار بگیرد اما هیچ یک از حرف های ما به مذاق مدیران و افرادی که مسوولیت سینمای کودک را در دست دارند خوش نیامد و به آن توجهی نشان ندادند چرا که هیچ دغدغه ای برای احیائ سینمای کودک در کشور ما وجود ندارد.

بحث سینمای کودک این روزها در زیر شاخه ای قرار گرفته که نوک هرم به یک موضع قدرت قوی در کشور باز می گردد. ما هیچ وقت یک مشاور در زمینه مسائل کودکان و نوجوانان در نهاد ریاست جمهوری و... نداشتیم و وقتی از بالا به پایین نگاه می کنیم متوجه می شویم که کودکان اصولا در هیچ یک از تصمیم گیری کلان کشور جایگاهی ندارند و به همین دلیل است که امکانات در تمام زمینه‌‌ها کلا برای کودکان کم است و به نحوی از انحاء کودکان دیده نمی شوند، شاید به همین دلیل است که سینمای کودک اصلا جایگاهی  برای مدیران ندارد.  حالا تصورش را بکنید اگر همین جشنواره‌ی نیم بند را هم از سینمای کودک بگیرند، مدیران سینمایی خیالشان راحت شده و بکلی سینمای کودک را تخته می‌کنند.

*با توجه به اینکه سینما بودجه ای مستقل دارد و مابقی گونه های سینما فعال هستند چرا امروز سینمای کودک به این آسیب ها دچار شده است؟ شاید بهتر باشد برای ورود به مباحث دیگر، بیشتر به وظیفه شورای راهبردی سینمای کودک بپردازیم.

ترکمانی: شورای راهبردی سینمای کودک مبحث جدیدی نیست. من خودم شخصا حدود ۳ سال گذشته طرح شکل‌گیری «شورای ساماندهی سینمای کودک و نوجوان» را دادم و به دنبالش تاسیس بنیاد سینمایی کودک را دنبال کردم  و با کمک برخی از فیلمسازان دغدغه مند سینمای کودک این بنیاد را تاسیس کردیم اما وقتی دیدم هیچ حمایتی از سوی نهادهای سینمایی برای بنیاد نمی شود فعالیت مان را بر تاسیس بانک اطلاعاتی سینمای کودک ونوجوان متمرکز کردیم.

ما حتی می خواستیم در برگزاری جشنواره فیلم کودک به مسئولان کمک کنیم و با برگزاری نشست های تخصصی سینمای کودک را رشد و اعتلا دهیم و جشنواره را از حالت نمایشی خارج کنیم. در ذهن هر فیلمساز کودکی هزاران ایده و فکر است و جشنواره کودک بهترین محل برای این است که فیلمسازان سینمای کودک بتوانند دور هم جمع شوند و پیشنهادهایشان را با یکدیگر مطرح کنند و به تبادل افکار بپردازند. ما حتی در نظر داشتیم برخی از فیلمسازان مطرح سینمای کودک در جهان را دعوت کنیم تا با استفاده از دانش و تخصص و تجربه‌ی آن ها فضای تازه‌تری را برای سینمای کودک در ایران تعریف کنیم. ما حتی در آن زمان با آقای مهدی مسعودشاهی جلسات بسیار زیادی داشتیم و طرح ما مورد توجه ایشان نیز قرار گرفته بود. ما در آن زمان به آقای مسعودشاهی گفتیم که اگر جشنواره به همین شیوه و سیاق برگزار شود نهایتا تا چند سال آینده مجبور خواهید شد تا قید برگزاری اش را بزنید و امروز متوجه شدیم که پیش بینی ما چندان دور از ذهن نبوده است چرا که با توجه به سخنان دبیر جشنواره مشخص شد که تقریبا فیلم قابل تاملی برای کودکان وجود ندارد.

حالا سوال اساسی که به وجود می آید این است که اصلاً چرا باید جشنواره ای که فیلمی برای کودکان ندارد باز با همان مدل و شیوه‌ی سابق برگزارشود؟ ما در آن زمان پیشنهاد داده بودیم که به جای برگزاری جشنواره‌ایی با فیلمهای فاقد ارزش بهتر است، هم‌اندیشی سینمای کودک و نوجوان و بدنبالش هفته های فیلم کودک، نشست های تخصصی سینمای کودک وحتی پاتوق سینمای کودک... در کشور راه اندازی شود تا جامعه نسبت به سینمای کودک دغدغه مند شود و جریان سینمای کودک را به مردم معرفی کنیم. ما الان ۴ ماه است پیگیری می کنیم تا تنها ۱ جمله از شورای راهبردی سینمای کودک منعکس شود.  تا ما متوجه شویم این شورا چه کاری برای بهبود و جریان‌سازی سینمای کودک انجام می دهد وچه برنامه‌‌هایی را دنبال می‌کند.

*اتفاقاً خیلی جالب است که آقای شجاع نوری در نشست خبری جشنواره فیلم کودک ابراز خوشحالی کردند از اینکه امسال جشنواره با وجود شورای راهبردی سینمای کودک برگزار می شود و این اتفاق را خجسته قلمداد کردند. این در حالی است که سینماگران سینمای کودک هیچ اطلاعی از کارهای انجام شده در این شورا ندارند و از طرف دیگر ظاهرا چندان هم مهم نیست که فیلمی ساخته نشده وفیلمی از ایران نخواهیم داشت.

نیکخواه آزاد: جشنواره فیلم کودک از آن جایی که بین المللی است اشکالی ندارد تولیدات داخلی نداشته باشد.

اژدری: خیر. طبق آیین نامه جشنواره کشور میزبان باید حداقل ۵ فیلم برای شرکت در جشنواره داشته باشد.

ترکمانی: همینطور ۱۲ جایزه هم برای بخش ملی در نظر گرفته شده است.

نیکخواه آزاد: جشنواره فیلم کودک هم اکنون به عنوان یک سرمایه برای سینمای ایران محسوب می شود. ما از تعطیل کردن جشنواره هیچ نفعی نمی بریم و تعطیل شدن آن ضرر بزرگی برای ما دارد چون با برگزار نشدن آن دیگر کمبود تولید فیلم سینمایی کودک در کشور دیده نمی شود. مبحث جشنواره از تولید فیلم سینمایی برای کودکان و نوجوانان مجزا است و اهمیت کمتری دارد. مبحث جشنواره در سینمای کودک درجه سوم است. اول از همه تولید و بعد از آن اکران فیلم های کودک مهم است. واقعیت سینمای کودک، تولید و اکران است. شورای راهبردی هم به این دلیل تشکیل شده تا ابتدا تولید و اکران و سپس برگزاری جشنواره را جزو هدف های اصلی اش بگذارد و همچنین در بحث تصویب فیلمنامه ها هم حرف جدی برای گفتن دارد. شورای راهبردی سینمای کودک در حال حاضر در صدر مسایل سینمای کودک است. این شورا چون سابقه طولانی ندارد نمی شود در مورد عملکردش نظر داد. ما به عنوان سینماگران دغدغه مند سینمای کودک باید پیشنهادهایی برای عملکرد آن ها ارایه کنیم تا سینمای کودک به مقصد مطلوب برسد. تاسیس شورای راهبردی سینمای کودک یک اتفاق بزرگ بالقوه است و ما باید آن را تقویت کنیم.

ترکمانی: حمایت از شورای راهبردی در حالی می تواند انجام شود که آن ها ما را جزو محارم خود بدانند! این در حالی است که متاسفانه آن ها طی این مدت حتی یک جلسه با سینماگران سینمای کودک برگزار نکرده اند و حتی سیاست های خود را رسانه ای نکردند. ما باید یک سری مقدمات اولیه در رابطه با این شورا به دست می آوردیم چرا که سیاست های آنها  به نوعی کار ما فیلمسازان را نیز تعیین می کند.

ما تمامی اعضای شورای راهبردی را قبول داریم اما این شورا بسیار کند حرکت می کند و این از حوصله ما خارج است. اگر دقت کنید، ‌کاملا متوجه می شوید که اکنون دو سال از دوره ریاست آقای ایوبی بر سازمان سینمایی گذشته اما هیچ کاری برای رشد و اعتلای سینمای کودک انجام نشده است. این درحالیست که حضور آقای ایوبی در مسند ریاست سازمان سینمایی با برگزاری جشنواره کودک همراه  بود که اتفاقا، ‌ نوع برگزاری و رویکرد آن جشنواره  مورد تصدیق ایشان هم نبود و همان زمان قول دادند که بسرعت برای تغییرات اساسی در سینمای کودک و جشنواره آستین بالا خواهند زد. ما فیلمسازان سینمای کودک توقع داشتیم  شورای راهبردی سینمای کودک و همچنین مدیران سازمان سازمان سینمایی ما را جزو محارم و نزدیکان خود بدانند و در یک نشست ما را هم در جریان نوع فعالیت‌‌ها قرار داده و نظرات فیلمسازان را جویا شوند. مطمئنم اگر زمان از دست برود دیگر فیلمسازان تمایلی برای برقراری این ارتباط نخواهند داشت.

*شما فکر نمی کنید که شاید اصلاً بحث محرم بودن در کار نباشد و مدیران سازمان سینمایی و اعضای شورای راهبردی به یک سیاست مدونی در رابطه به کلیت سینمای کودک نرسیده باشند؟ همچنین از سوی دیگر همچنان مایلم پاسخ و تحلیل صریح شما را در مورد اینکه چگونه آقای شجاع نوری ابراز می کنند اگر جشنواره فیلم نداشته باشد باز هم آن را برگزار خواهند کرد بدانم.

نیکخواه آزاد: آقای شجاع نوری حرفشان این است که ما برای برگزاری جشنواره به هیچ عنوان مایل نیستیم که دست به یک سری تولیدات شتاب زده بزنیم که حاصل آن انبار شدن فیلم ها در بنیاد سینمایی فارابی باشد. این بسیار خوب است که به دلیل برگزاری جشنواره تولیدات شتاب زده انجام نشود. ایراد سینمای کودک جای دیگری است و به همین دلیل است که من در مقطع فعلی جشنواره را مبحث مهمی در سینمای کودک نمی دانم.

اژدری: قطعاً برخی از فیلم ها برای حضور در جشنواره در دست تولید هستند. ما باید به یک استاندارد بین المللی برای برگزاری جشنواره فیلم کودک برسیم. از سوی دیگر شورای راهبردی سینمای کودک هم مساله ما نیست چرا که این شورا تازه ۴ ماه از تاسیسش می گذرد و ما آگاهیم که اگر یک شورا و انجمنی بخواهد کاری در کشور ما از پیش ببرد می بایست حداقل یک سال روی آن کار سرمایه زمانی و فکری بگذارد. امروزه مهمترین مبحث سینمای کودک تولید فیلم است. ما باید به این نتیجه برسیم که چرا تهیه کنندگان به هیچ عنوان مایل نیستند به سینمای کودک ورود پیدا کنند در حالی که سال گذشته فروش فوق العاده و خیره کننده فیلم «شهر موش ها۲» باعث شد تا نگاه های بدبینانه به سینمای کودک به حداقل ممکن برسد. چرا بعد از این فیلم هیچ یک از تهیه کنندگان راضی نمی شوند فیلم کودک تولید کنند؟

ترکمانی: من معتقدم که این چراها همیشه در سینمای کودک وجود داشته و ما به هیچ نتیجه ای از پرسش این چراها نرسیده ایم! سوالی که برای من شخصا به وجود می آید این است که چرا سازمان سینمایی پای خود را وسط این غائله دراز می کند و شورای راهبردی سینمای کودک را تشکیل می دهد؟ این امر قطعا به این دلیل است که مدیران سازمان سینمایی به خوبی به این مساله واقف هستند که مساله سینمای کودک امروزه به یک بحران در سینمای کشور تبدیل شده است. من برای روشن شدن بهتر موضوع سوالی را به عنوان نمونه مطرح می کنم که اگر گروه «هنر و تجربه» شکل نمی گرفت سینمای هنری و تجربی ایران سرپا می شد؟

اژدری: به هیچ عنوان سینمای کودک شبیه به سینمای هنر و تجربه نیست و این قیاس از اساس اشتباه است.

ترکمانی: خیر، من معتقدم که این دو گونه سینمایی از خیلی  جهات به یکدیگر شبیه هستند، امروزه در سینمای ایران از تولید فیلم های هنر و تجربه حمایت می شود و مسئولان سینمای کشور تمام قد پشت تولید و اکران  و تبلیغات گسترده‌ی این آثار ایستاده اند و به همین دلیل است که در مبحث اکران هم حمایت ویژه ای از این آثار به عمل می آورند. البته قطعاً این گروه حتی با این رویه  و پشتیبانی هم  نمی تواند سرپا بایستد و به حیات خود ادامه دهد چرا که شاهدیم آن ها مجبور شدند با التماس از فیلم های قدیمی مانند «باشو غریبه کوچک» و تعدادی فیلم دیگر، نمایش‌های این گروه را ادامه دهند. جالب اینکه باشو هم به نوعی سینمای کودک است. من می خواهم به این نتیجه برسم که سازمان سینمایی موظف است از سینمای کودک حمایت کند.  

اژدری: آیا به نظر شما ما باید برای تولید فیلم کودک به مدیران دولتی آویزان شویم؟ ما همه از امکانات دولتی استفاده کردیم و شاید دیگر دولت دغدغه ای برای ورود به این گونه سینمایی ندارد. ما باید به این برسیم که چرا خود سینماگران کودک مانند سینماگران سینمای اجتماعی دست به تولید فیلم کودک نمی زنند؟

*اشاره آقای اژدری به فروش خیره کننده «شهر موش ها۲» بسیار به جا بود. ما باید به این پاسخ دست پیدا کنیم که چرا سایر فیلم های کودک که گاها اکران می شوند نمی توانند مخاطب را به سینما بکشانند؟ اینجا وظیفه سینماگران سینمای کودک چیست و چرا فیلم های آن ها نمی تواند مخاطبان را به صورت انبوه به سالن های سینما علاقمند کند؟

اژدری: به دلیل اینکه ما هنوز به این نتیجه نرسیده ایم که اگر یک فیلم بد بسازیم دیگر هیچ مخاطبی برای دفعه بعد به سینماها نمی آید. برای ما عجیب است که چگونه بعد از فروش خیره کننده «شهر موش ها۲» باز هم هیچ تهیه کننده، اسپانسر و سرمایه گذاری حاضر به تولید فیلم کودک نیست. از سال گذشته تاکنون هیچ تهیه کننده ای جرأت ریسک و سرمایه گذاری در سینمای کودک را نداشته و همین امر سینمای کودک را به اضمحلال و نابودی کشانده است.

مشکل اصلی سینمای کودک به عقیده من به خود فیلمسازان کودک باز می گردد. من در ادامه صحبت های آقای نیکخواه آزاد باید به این اشاره کنم اگر از میان تمامی فیلم های کودک که هم اکنون در بنیاد سینمایی فارابی مشغول خاک خوردن هستند همه را در سالن های سینما اکران کنیم شاید تنها ۲ فیلم آن با اقبال عمومی از سوی مخاطبان روبرو شوند و این نشان دهنده آن است که ما در تولید فیلم های خوب و شاخص برای کودکان ضعف داریم. همیشه به فیلمسازان برای تولید عجله ای فشار آمده و همین باعث شده که اگر این امکان برای فیلمسازان وجود داشته که بتوانند فیلم خوبی را بسازند به دلیل فشار جشنواره اثرشان افت کرده و به شدت نازل شده است. ما باید به پاسخ این سوأل دست پیدا کنیم که چه کارهایی را می توانیم برای برون رفت از معضلات و مشکلات حاکم بر تولید فیلم های شاخص سینمای کودک، انجام دهیم. ما باید این را بدانیم که سفارشی سازی همیشه به سینمای کودک لطمه می زند.

*از آنجا که بحث وظایف و عملکرد شورای راهبردی سینمای کودک این روزها پیش از هر زمانی مهم تلقی می شود به نظرتان چه انتظاری از اعضای این شورا که همگی جزو دغدغه مندان سینمای کودک هستند، دارید؟

نیکخواه آزاد: من قبل از هر چیز باید این را عنوان کنم که تشکیل این شورا اتفاق بسیار خجسته ای است. سال ها قبل و در زمان مدیرعاملی آقای رضاداد در بنیاد سینمایی فارابی که من مسئول هسته مرکزی واحد سینمای کودک بودم نیز چنین پیشنهادی مطرح شده بود تا برای سینمای کودک تشکیلاتی به وجود آید مانند مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و یا انجمن سینمای جوانان ایران که هم به امر تولید فیلم های کودک توجه کافی داشته باشد و هم به بحث اکران و و سایر قضایای سینمای کودک بپردازد. اما این اتفاق در آن سال ها محقق نشد و خوشبختانه ما امروز شاهد تشکیل این شورا هستیم. من مایل نیستم راجع به ترکیب اعضای این شورا صحبت کنم و اجمالاً این را می گویم که افراد بدی برای این شورا انتخاب نشده اند.

خوشبختانه برای اولین بار ما شاهد آن هستیم که برخی از سینماگران دغدغه مند در این شورا سمتی دارند. مرضیه برومند، مسعود کرامتی، حمید جبلی و... همگی جزو سینماگران دغدغه مند سینمای کودک هستند و خانم طائرپور نیز مسئولیت سخنگویی این شورا را بر عهده دارند و سایر افراد هم جزو افراد دغدغه مند هستند. اما چند اشکال در این چند ماهه وجود داشته که باید جهت رفع سوء تفاهم ها برطرف شود. اول این است که شأن این شورا تعریف نشده است.

*لطفا کمی بیشتر و با ذکر جزییات بحث را تشریح کنید.

نیکخواه آزاد: اسم این شورا، راهبردی است اما عملکرد آن ها تا این زمان نشان داده که آن ها یک شورای اجرایی هستند و دخالتی در سیاستگذاریهای کلان سینمایی ندارند. البته یک شورای فیلمنامه ای زیر مجموعه شورای راهبردی سینمای کودک تشکیل شده که آقایان کرامتی، ارگانی و... در آنجا مسئولیت دارند و این شورا وارد اجرا شده و چندین هفته است که ساعت های طولانی در بنیاد سینمایی فارابی دعوت می شوند و طرح ها و فیلمنامه های رسیده را مورد ارزیابی قرار می دهند که این یکی از نکات مثبت و بسیار خوب این شورا است. از سوی دیگر فیلم هایی که از قبل تولید شده بود توسط این شورا به صورت هفتگی بازبینی می شود تا برای اکران آن ها تصمیم گیری جدی شود. این شورا اکنون وارد کار اجرایی شده و دبیر جشنواره فیلم کودک از اعضای این شورا است و به انتخاب و پیشنهاد اعضای شورا به این جمع اضافه شده است. اما اشکال از اینجا شروع می شود که اسم این شورا مشورتی است اما عملکرد آن اجرایی است.

* تداخل فضای نظری و عملی در حوزه فرهنگ و هنر همیشه در طول سالهای گذشته تاکنون مشکل ساز بوده، آیا این مشکلات، امروز دامن گیر شورای راهبردی سینمای کودک شده است؟

نیکخواه آزاد: تا حدودی نظرم همین است. من یادم می آید زمانی که قرار بود بنیاد سینمایی فارابی تأسیس شود ماه های متمادی افراد مختلف از ساعت ۶ صبح دور هم جمع می شدند و روی چگونگی شکل اجرایی این بنیاد نظر می دادند اما در این شورا قضیه برعکس شده است آن ها قبل از هر چیز وارد عمل شده اند و هیچ گونه پیش زمینه ای برای تصمیم گیری ها ندارند. این شورا رسماً از برگزاری جشنواره صرف نظر کرده و در بحث تولید هم دخالتی ندارد و در این حال می توانست خیلی راحت ۴-۵ ماه روی جزئیات اجرایی شورا کار کند که عملکرد بهتری داشته باشند. اما اشکال دوم این است که این شورا لزج و بی شکل است. الآن ما نمی دانیم وقتی راجع به سینمای کودک حرف داریم با چه کسی باید حرف مان را مطرح کنیم. این شورا هیچ ماهیت بیرونی از خود بروز نداده و از این رو تکلیف ما مشخص نیست.

این شورا به جای آنکه تکلیف ما سینماگران را مشخص کند بدتر ما را در بلاتکلیفی مطلق گذاشته است چرا که امروزه در بنیاد سینمایی فارابی دیگر کسی به حرف فیلمسازان کودک توجهی نمی کند و همه می گویند که اگر حرفی دارید با اعضای شورای راهبردی سینمای کودک مطرح کنید. این در حالی است که ما نمی دانیم که کدامیک از اعضای این شورا باید پاسخ ما را بدهند. سینماگر کودک در حال حاضر نمی داند که باید به چه شخصی برای تولید فیلمش وارد مذاکره شود. از سوی دیگر اعضای شورای راهبردی سینمای کودک باید بدانند که آنجا هستند تا کار سینماگران کودک را راه بیندازند و حرف ها و دغدغه های آن ها را بشوند. سوأل این است که اگر کمیسیونی زیر مجموعه شورای شما تشکیل شده تا مثلاً فیلم های کودک که سال ها در انبار بنیاد سینمایی فارابی مانده را بازبینی کند چرا از افراد دغدغه مند سینمای کودک خارج از این شورا برای حضور در آن کمیسیون ها دعوت به عمل نیامده است؟ این شورا خیلی وجه پاسخگویی ندارد چون مسئول مشخصی برای آن معلوم نشده است و همین باعث سردرگمی مطلق ما شده است.

سحرخیز: سینمای کودک امروز کاملاً معطل مانده است. رسماً با وجود تأسیس این شورا هم جایی وجود ندارد تا فیلمساز کودک برای ساخت فیلمش بتواند وارد عمل شود. از این شورا هیچ سیاست گذاری و یا آیین نامه ای بیرون نیامده است و این بسیار اشتباه است.

نیکخواه آزاد: یکی از وظیفه های اصلی این شورا این است که به فیلم های خاک خورده سینمای کودک برای اکران کمک کنند. از سوی دیگر بخش خصوصی که به نوعی از قلمرو سینمای جوان طی تمامی این سال ها بیرون رانده شده باید با ایجاد شرایطی بتواند مجدداً به سینمای کودک ورود پیدا کند. ما هیچ گاه نباید از یاد ببریم که در دوران طلایی سینمای کودک که فیلم های درخشانی ساخته می شد بخش خصوصی حضوری جدی و فعال داشت. اگر شورای راهبردی سینمای کودک بخواهد سینمای کودک را نجات دهد می بایست جلسات و نشست های آسیب شناسانه برای روی پا ماندن سینمای کودک برگزار کند و بخش خصوصی را ترغیب کند که به تولید فیلم های کودک ورود پیدا کند. من امیدوارم یکی از عاجل ترین اقدامات این شورا بازگشت بخش خصوصی به مبحث تولید فیلم های سینمای کودک باشد. من اگر یکی از اعضای این شورا بودم اراده ام را بر این می گذاشتم که بخش خصوصی با هر فیلمنامه ای تا سقف ۷۰درصد بودجه را وام بدهیم تا فیلم کودک ساخته شود و اگر از فیلمنامه خوشمان آمد تا سقف ۵۰ درصد در تولید آن مشارکت کنیم. از سوی دیگر باید سیاست های حمایتی از تولید فیلم های کودک بسیار شفاف و روشن باشد و متأسفانه این روشن نبودن سیاست ها در سینمای کودک است که باعث شده بخش خصوصی رغبتی برای حضور در سینمای کودک نداشته باشد. ما پیش از این تجارب بسیار خوبی در این زمینه داشتیم که بازهم باید تکرار شود.

*من بسیار مایل هستم دوستانی که در بحث شورای راهبردی سینمای کودک مشارکت نکرده اند نیز نظرات شان را درباره این شورا مطرح کنند تا ما به یک جمع بندی درباره این شورا برسیم و سپس به مسائل مختلف دیگر بپردازیم.

رفایی: اگر چه همین نبض ضعیف و رو به احتضار سینمای کودک و نوجوان در گرو همت بعضی از مدیران وقت فارابی و تعاملشان با فیلمسازان است و همینطور شورای راهبردی کودک با اعضای تخصصی اش نوید اخبار تازه و خوبی را با خود بهمراه دارد، اما شاید بررسی مشکلات سینمای کودک و نوجوان از گذشته تا امروز نیز نیازی است ضروری برای برون رفت از تکرار اشتباهات گذشته! ما باید از خودمان سوأل بکنیم که چگونه سینمای اجتماعی توانسته طی این سال ها همواره روی پای خود بایستد و فیلم تولید کند اما ما در مبحث سینمای کودک همیشه با مشکلات متعدد همراه بوده ایم.

به عقیده من مدیران سیاست گذار هیچ گاه جبهه مشخصی نداشته اند و همین باعث شده که سینمای کودک طی تمامی سال ها در یک نوع بلاتکلیفی به سر ببرد. البته ذکر این نکته هم ضروری است که فیلمسازان سینمای کودک مانند فیلمسازان سایر گونه های دیگر  سینما مایل به جنگیدن نیستند. فیلمسازان سینمای اجتماعی برای تولید فیلم هایشان به هر شکل ممکن شده می جنگند اما ما به این نتیجه نرسیده ایم که با اتحاد یکدیگر بتوانیم این جنگ را انجام دهیم. چرا که آنقدر درجه اهمیت این گونه از سینما از جانب مسئولان، سیاستگذاران سینمائی و حمایتهای اکران و پخش کنندگان و سالن داران و به تبع آن تماشاچی در طول سالیان نادیده گرفته که ایستادگی مستمر بر فیلم منجر به حذف همین حمایتهای اولیه شده و اصلا ممکن است فیلمی ساخته نشود، چرا که دغدغه ای وجود ندارد سینماگران کودک در این میدان نابرابر در بعضی موارد مجبور به کنار آمدن هستند و این تابع بودن باعث شده تا فیلمنامه هایشان همواره مثله شود و فیلم هایشان عقیم بماند و فضایی نیز برای شکستن این سکوت وجود ندارد!

من شخصاً سینماگری هستم که تنها یک فیلمم را با مشارکت تولید کردم و مابقی فیلم هایم را با هزینه شخصی ساختم و بعد به این نتیجه رسیدم که ای کاش در همان یک فیلم هم با دولت مشارکتی انجام نمی دادم چرا که من معتقدم این بخشهای فرهنگی دولتی است که نیاز به تولیدات فرهنگی دارد و این فیلمساز کودک است که به بنیاد سینمایی فارابی و سایر نهادهای دولتی برای تولید در سینمای فرهنگی کمک می کند. برای من از سوی دیگر سخنان آقای شجاع نوری به عنوان دبیر جشنواره فیلم کودک بسیار جالب است که ایشان می گویند برای ما مهم نیست که جشنواره امسال تولیدی داشته باشد! مشخص نیست آقای شجاع نوری با این حرف به چه کسی دهن کجی کرده اند؟ به فیلمسازان دهن کجی کرده اند؟ یا به کودکان یا به سینمای ایران؟ و یا اینکه به سیاست گذاران پیشین سینمای ایران؟ چرا که لحن ایشان بر اساس سیاست گذاری و نگاه مصلحانه نیست و به نوعی شکایتی در کلامشان نهفته است، از که یا چه، مشخص نیست.

ترکمانی: بله لحن منفی در صحبت های ایشان کاملا حس می‌شود.

رفایی: من یک جمله می توانم به مدیران سینمایی بگویم و آن هم این است که این شما مدیران هستید که می بایست از فیلمساز بخواهید تا برای شما خوراک فرهنگی و هنری تأمین کند. نه اینکه شما خط مشی تولید سینمای کودک را تعریف کنید و به فیلمساز ارائه دهید. من قبلا هم این را به مدیران گفته ام که امثال من هستند کسانی که به جای اینکه از موهبت سینماگر بودن و مرکز توجه بودن در سایر ژانرها حتی ساخت تله های تلویزیونی برخوردار باشیم با اشتیاق از زندگی خود و نگاه سود آور پرهیز کردیم تا بحث سینمای فرهنگی را در کشور پویا نگه داریم. پس با فیلمساز تعامل کنید. متأسفانه در بنیاد سینمایی فارابی شورایی وجود دارد که در بحث تصویب فیلمنامه های سینمای کودک دخالت می کند اما اعضای این شورا همگی قدیمی هستند و با نظرات قدیمی شان روی فیلمنامه های سینمای کودک نظر می دهند. سوأل من از سیاستگذاران و متولیان رسمی سینمای کودک این است که آیا نظر اعضای این شورا تا چه مقدار می تواند در سینمای کودک تأثیرگذار باشد؟ آن ها با سلیقه تکراری خود مانع تولید فیلم های خوب و شاخص در این گونه سینمایی می شوند. من شخصاً بارها برایم اتفاق افتاده که به دلیل خستگی از تلاش زیادی که برای تصویب یک فیلمنامه حاصل شده، روی نظر اعضای شورا کوتاه آمده ام تا حداقل تلاش چندین ماهه بر اساس حذف یا تعدیل صحنه ای، به ساخته نشدن فیلمنامه نیانجامد.

*به عقیده شما شورای راهبردی سینمای کودک چه قدم های موثری می تواند بردارد تا این موانع از سر راه سینماگران برداشته شود؟

رفایی: ما به جای اعضای این شورا نمی توانیم تصمیم گیری کنیم اما به عنوان پیشنهاد به آن ها این را عرض می کنم که می بایست در سینمای کودک دست به یک خانه تکانی جدی و اساسی بزنند. این اعمال سلیقه ها برای تولید فیلم های کودک باعث افت جدی این سینما شده است. زمانی را که از آن به عنوان دوران طلایی سینمای کودک نام برده می شود نگاه به فیلمنامه ها و قصه ها بسیار بازتر از زمان حال بود و همین باعث می شد تا فیلم های نابی در آن زمان ساخته شوند به دلیل آنکه نگاه ممیزی در آن زمان سلیقه ای و از منظر خودشان فنی نبود و فیلمساز با نگاهی باز در امر قصه و تکنیک دست به تولید فیلم ها می زد. اما امروز جالب است به موضوع، قصه، ساختار، کارگردانی و حتی تدوین هم ورود می کنند. متأسفانه تا بحال خیلی نگاه سازنده ای در نظرات اعضای تصویب فیلمنامه کودک وجود نداشته که امیدوارم شورای راهبردی این مسئله را مد نظر داشته باشد. و اینکه واقعا اگر قرار است اتفاق نویی در این گونه سینمائی بیافتد باید با نگاه به پیشینه و تخصص فیلمسازان از آنها تقاضا کنند تا نظر مشورتی بدهند اما گویی هیچ یک از مسئولان و متولیان و سیاستگذاران تا امروز چنان به این امر اعتقادی نداشته اند و به همین دلیل است که هیچگاه دعوتی از فیلمسازان سینمای کودک صورت نگرفته تا نظرات تخصصی خود را برای رشد و اعتلای سینمای کودک اعلام کنند.

آقای سحرخیز شما به عنوان یکی از فعالان شناخته شده حوزه انیمیشن درباره نحوه عملکرد شورای راهبردی سینمای کودک چه نظری دارید؟

سحرخیز: یک چرخه تکرارشونده ای در سینمای کودک وجود دارد که من مایل نیستم به آن مبحث ورود پیدا کنم. از آنجا که تخصص من انیمیشن در سینمای کودک است دو ماه قبل جلسه ای داشتیم در مورد انیمیشن که وضعیت آن رسماً از لحاظ احتضار شبیه به سینمای کودک است. ما با ۱۰ نفر مدیر قرار داشتیم که در جلسه حاضر شوند و ۲ ماه برای حضور آن ها در این جلسه دوندگی کرده بودیم اما نکته جالب این است که هیچ یک از آن ها در موعد مقرر در این جلسه حاضر نشدند و این باعث شد که خود ما برای خودمان و برای صندلی های خالی جلسه مان را برگزار کنیم. مدیران باید از هنرمندی که در زمینه سینمای کودک فعالیت می کنند حمایت کنند و این فیلمسازان نیستند که می بایست از آن ها حمایت به عمل آورند.

به عنوان مثال ما در روسیه یک انیمیشن ساز مطرح به نام الکساندر پترو داریم که شاید هر ۲-۳ سال یک بار فیلم بسازد اما هیچ گاه دغدغه آن را ندارد که زندگی اش چگونه تأمین می شود چون دولت روسیه او را تأمین می کند چون نگاه دولتی آنجا به این هنرمندان مانند یک گنجینه است که برایشان خوراک فرهنگی تولید می کند و به همین دلیل است که فیلم ها و انیمیشن های کودک در سراسر دنیا همیشه جزو محبوب ترین ها و پرفروش ترین ها هستند و کشورها هنگامی که گیشه سینماها در یک رکود و سکون به سر می برد با اکران یک فیلم و یا انیمیشن کودک آن را نجات می دهند. در کشور ما همه چیز مجهول و برعکس است.

* بعبارتی شما خواهان حمایت نهادینه شده دولت از مجموع هنرمندان به ویژه فعالان حرفهخ ای حوزه انیمیشن هستید تا با فراغ بال نسبت به تولید آثار درخشان برای کودکان اقدام کنند؟

دقیقأ. ما در کشورمان همیشه در حال یک نوع کپی برداری هستیم به عنوان مثال همین شبکه نمایش خانگی از شبکه های کابلی آمریکا کپی برداری شده و به همین دلیل نتوانسته آنچنان که باید موفق عمل کند چرا که هیچ نگاه فرهنگی در ورای آن وجود نداشته است. همین مبحث در مضمون فیلم های کودک نیز وجود دارد و همین باعث می شود تا مخاطبان از سینمای کودک پس زده شوند. دولت وظیفه دارد تا از سینمای کودک حمایت کند اما وقتی این اتفاق رخ نمی دهد می بایست خود فیلمسازان دغدغه مند سینمای کودک دنبال بخش خصوصی بروند تا به مبحث تولید فیلم در این گونه سینمایی ورود پیدا کند. من خیلی خوشحالم که جشنواره فیلم کودک امسال بدون حضور هیچ فیلم شاخصی برگزار شود تا نشان دهنده یک ویترین واقعی برای این گونه رو به اضمحلال سینمایی باشد. خوشبختانه ما در سینمای کشورمان از لحاظ ابزاری مخصوصاً در زمینه های تکنیکی و انیمیشن چیزی کم نداریم و باید از ابزار آلات به روز و مدرن سینمای دنیا استفاده کنیم اما متأسفانه دولت هیچ حمایتی از این امر نمی کند. من شخصاً نگاه امیدوارانه ای به فضای شورای راهبردی سینمای کودک ندارم چون از این اتفاقات در کشور ما به کرات به وقوع پیوسته و هیچ نتیجه مطلوبی از آن حاصل نشده است.

ترکمانی:من بسیار خوشحالم که امروز در این جلسه و برای اولین بار با حرف های آقای نیکخواه آزاد ما به ماهیت اصلی شورای راهبردی سینمای کودک دست پیدا کردیم و به یک سری اطلاعات رسیدیم که پیش از این از ما پنهان مانده بود! من به عنوان یک سینماگر کودک حتی نمی دانستم که خانم طائرپور دبیر این شورا هستند. متأسفم از اینکه اعضای این شورا هیچ گاه از فیلمسازان سینمای کودک دعوت نکردند تا در جلسات شان حضور داشته باشند و پیشنهادات و نظراتشان را منعکس کنند.

در مبحث سینمای کودک سخت گیری بسیار بیشتر از سایر گونه های سینمایی است به گونه ای که من بارها اعتراض کرده ام چرا سخت گیری نسبت به این گونه سینمایی اینقدر بالاست و شمشیر مدیران در این گونه‌ی سینمایی همواره تیزتر است! من امیدوارم شورای راهبردی سینمای کودک موانع مختلف از هنگام تصویب یک فیلمنامه برای تولید تا اکران آن را بردارد. از سوی دیگر امیدوارم این شورا کاری انجام دهد تا اعتماد به فیلمسازان سینمای کودک بیشتر شود و آزادی عمل به فیلمسازان کودک داده شود. بنظر من می‌بایست محدودیت ها و باید و نبایدهای دست و پاگیر برداشته شود و نگاه های شخصی و ممیزی های بی‌مورد از میان برود. شورای های متعدد با نظرات گوناگون و متناقض از میان برداشته شود و تنها اعضای این شورا بتوانند روی فیلم ها و فیلمنامه ها نظر بدهند.

* یعنی منظورتان این است که سایر دستگاهها و نهادها در ارتقای سینمای کودک سنگ اندازی می کنند؟

ترکمانی: ما با مشکل بزرگی مانند وزارت آموزش و پرورش روبرو هستیم که درست همانگونه که حوزه هنری با برخی از فیلم های سینمای اجتماعی برخورد کرده و آن ها را مورد تحریم خود قرار می دهد رسماً بسیاری از فیلم های سینمای کودک را نیز تحریم می کند.

وزارت آموزش و پرورش به صورت کاملاً پنهان سَر برخی از فیلم ها را می بُرد. این به نحوی است که آن ها کودکان را برای تماشای فیلم های کودک به سینما نمی برند اما از فیلم هایی مانند «رسوایی»، «معراجی ها»، اخراجی‌ها «نفوذی»، «مجرد چهل ساله» و... حمایت می کنند وکودکان را برای تماشای آن ها می برند وقتی این کار با اعتراض از سوی ما مواجه می شود به ما می گویند چون فیلم های شما برای کودکان است باید با دقت بیشتری به آن ها نگاه کنیم و از این رو ترجیح می دهیم کودکان را برای تماشای فیلم های بزرگسالان ببریم. از این رو شورای راهبردی سینمای کودک در اینجا وظیفه دارد تا یک جریان درست را راه اندازی کند تا این مقابله با سینمای کودک توسط برخی از نهادها برداشته شود.

به عنوان نمونه می توان از شهردای و تمامی فرهنگسراهای زیرمجموعه اش برای اکران سینمای کودک بهره برداری درستی انجام داد که تمامی این ها نیاز به رایزنی های فراوان دارد. از سوی دیگر شورای راهبردی می تواند از پخش کنندگان سینمای کودک نیز حمایت کند و برخی ار دفاترپخش را برای کار تخصصی روی فیلمهای کودک ترغیب کند. این شورا باید در کنار بررسی فیلم ها و فیلمنامه ها، ‌سازو کار جریان سازی سینمای کودک در جامعه را دنبال نماید و حتی تعاملاتی با سازمان صدا و سیما داشته باشد. ما باید در کنار جشنواره فیلم کودک،  هفته های فیلم کودک و یا مرور آثار سینمای کودک و نشست‌های تخصصی سینمای کودک را بصورت پیوسته داشته باشیم و شورای راهبردی باید سینمای کودک را به یک جریان اصلی در بدنه‌ی سینما تبدیل کند. از همه مهم‌تر اینکه باید جلوی موانع سینمای کودک برداشته شود.

ادامه دارد...