سیدرضا منتظری/  جشنواره فیلم فجر مهمترین رویداد سینمایی کشور است که در آن سرنوشت یک سال سینما مشخص می شود؛ جشنواره ای که اینک در آستانه ۳۶ سالگی اش قرار دارد و کمتر کسی می توانست در سال ۱۳۶۱ پیش بینی کند رویدادی که احتمالاً بیشتر به شکل مناسبتی و برای پربارتر شدن جشن های دهه فجر، یا دست بالا برنامه ای برای جایگزین کردن جشنواره ای به جای جشنواره فیلم «سپاس»، یا «جشنواره جهانی فیلم تهران» تدارک دیده شد، نه تنها چند دهه دوام بیاورد، بلکه به مهمترین رویداد سالانه سینمای ایران بدل شود! اما واقعیت این است که جشنواره فیلم فجر در طول تمام این سال ها علیرغم مشکلات متعددی که بر سر راه خود داشته به حیات خود ادامه داده و همواره برای سینماگران حائز اهمیت بوده است؛ در مجموعه مقالات پیش رو سعی شده تا نگاهی اجمالی به ۳۵ دوره برگزاری این رویداد سینمایی داشته باشیم.

جشنواره فیلم فجر در دورانی متولد شد که تولیدات سالانه سینمای کشور از نظر کمی در سطح پایینی بود. اما در طول سال های بعد با گسترده تر شدن ابعاد تولید در سینمای ایران، بیشتر اهمیت آن مورد توجه قرار گرفت؛ البته همانطور که پیش تر هم اشاره شد جشنواره فیلم فجر در طول این سال ها با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده و هر سال با نگاه دبیران و مدیران به صورتی تغییر شکل داده است به نحوی که با یک بررسی ساده و اجمالی از زمان برگزاری نخستین دوره این رویداد تاکنون می‌توان دریافت که از سیمرغ‌ های جشنواره گرفته تا دبیر، جوایز، محل برگزاری، تعداد فیلم‌ های بخش مسابقه و... همواره و در ادوار مختلف دستخوش تغییر شده است.

از سوی دیگر جشنواره فیلم فجر در طول ۳۵ سال برگزاری همواره یک جشنواره سلیقه ای بوده و متأسفانه این رویداد مهم سینمایی هرگز به کشف قابلیت ها و استعدادهای مهم در سینمای کشور نپرداخته است که شاید بتوان دلیل اصلی آن را حضور باندهای مافیایی و پدرخوانده ها و مادرخوانده ها در سینمای ایران دانست که همه سینما را برای خود می خواهند و به دیگران اجازه بروز و ظهور استعدادهای شان را نمی دهند!

همچنین می توان بر این امر صحه گذاشت که تناقض در سیاست گذاری های جشنواره فجر آسیب های جدی به این رویداد وارد ساخته است و به نوعی آن را دچار سرگردانی کرده و همین امر از کیفیت آن به شدت کاسته است. این جشنواره که در ابتدا تنها نمایشگاهی از تولیدات سالانه سینمای ایران بود و بعدها داعیه آن را داشت که به جشنواره ای صاحب سبک در عرصه بین الملل تبدیل شده بعد از گذشت چند دوره مجدداً بازگشتی رو به عقب داشت و باز همانند همان سال های بدو تأسیس اش به نمایشگاهی برای تولیدات سالانه سینمای کشور بدل شد!

فاجعه بارتر از همه اینک که در آستانه سی و ششمین سالگرد تولد این رویداد سینمایی شاهد آن هستیم مسئولان برگزار کننده جشنواره با تدبیری هرچه تمام تر و با کم کردن فیلم های حاضر در جشنواره رونق همیشگی آن را نیز از بین برده اند و به نظر می‌رسد جشنواره فیلم فجر  به سمت کوچک سازی و بی اهمیت شدن گام برمی دارد!

بی توجهی به فیلمسازان اول و حذف بخش نگاه نو از این رویداد یکی از اشتباهات فاحشی است که مسئولان جشنواره با این کار به بخش اعظمی از استعدادهای نهان سینمای کشور اجازه دیده شدن ندادند. این اتفاق در حالی است که به خصوص طی سال های اخیر فیلمسازان اول بسیار حرفه ای تر و جدی تر از فیلمسازان کهنه کار توانسته اند در سینمای کشور بدرخشند و در همین یکی دو سال اخیر فیلمسازانی همچون: منیر قیدی، مرتضی علی عباس میرزایی، کاوه صباغ زاده، محمدحسین مهدویان، محمود غفاری، سیدمحمدرضا خردمندان، سعید روستایی، احسان بیگلری، سهیل بیرقی و... پا به عرصه سینمای حرفه ای گذاشتند و با فیلم های اولشان توانستند تحولی شگرف در صنعت فیلمسازی کشور ایجاد کنند و آثارشان مورد توجه مخاطبان، منتقدان و اهالی رسانه قرار گرفت! اما گویا علیرغم شعار «جوان گرایی در سینما» که همواره ورد زبان مدیران است آن ها رسماً می خواهند این جماعت را از گردونه هنرهفتم دور سازند.

از سوی دیگر حذف برج میلاد به عنوان کاخ جشنواره مکانی که اهالی رسانه طی ۸ سال گذشته در کنار هنرمندان به تماشای فیلم های جشنواره می‌نشستند و رابطه دو سویه میان آن ها در ایام جشنواره مجدداً به‌ روز می‌شد و تعیین پردیس سینمایی ملت به عنوان سینمای رسانه ها که حتی کشش و پتانسیل برگزاری اکران خصوصی یک فیلم را هم ندارد یکی از نکات منفی است که باز هم به دلیل تصمیمات خلق الساعه و لحظه ای مدیران سینمایی آسیبی جدی به این رویداد وارد کرده که تبعات منفی آن قطعاً پس از ایام برگزاری جشنواره فیلم فجر بیش از پیش مشخص خواهد شد!

سرگردانی در جشنواره فیلم فجر سال به سال در حال تشدید شدن است و برنامه ریزی های سلیقه ای و بدون کارشناسی دست اندرکاران آن باعث شده تا این جشنواره اعتبار سابق خود را از دست بدهد. معتقدم یکی از مهمترین دلایل ضعف جشنواره فیلم فجر این است که دبیران آن تعیین کننده نیستند؛ هرچند که هر دبیری بنا به سلیقه خود دست به تغییراتی در روند برگزاری این جشنواره زده است اما هیچ یک از این تغییرات نتوانسته به قوام جشنواره فجر کمک کند.

آنچه بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران سینمای کشور به آن اعتقاد دارند این است که جشنواره فیلم فجر  نیاز به سازماندهی غیردولتی دارد و اگر یک مدیر غیردولتی برای اداره حداقل پریود زمانی ۵ تا ۱۰ساله برای این رویداد در نظر گرفته شود می توان امیدوار بود که جشنواره فجر تاحدودی خود را از آسیب های متعددی که گریبانش را گرفته دور کند و مجدداً بتواند حرفی جدی برای گفتن داشته باشد؛ در واقع فردی که عهده دار مسئولیت اجرای این جشنواره می شود باید در روند برگزاری این جشنواره یک بازنگری کند و یک تعریف یکتا از جشنواره فجر ارائه دهد تا جشنواره فیلم فجر به دلیل تصمیم گیری های خلق الساعه، لحظه ای و سلیقه ای برخی از مدیران سینمایی دچار آسیب نشود.

از جمله تصمیمات خلق الساعه مدیران سینمایی که طی سال های اخیر باعث نزول جشنواره فیلم فجر شد می توان به تفکیک جشنواره فجر که بدون توجه به نظر کارشناسان و متخصصان سینما و رسانه انجام شد و همین امر آسیب های جدی را بر پیکره این رویداد سینمایی وارد ساخت اشاره کرد. مدیران سینمایی پیشین با تصور باطلی که جداسازی جشنواره ها می تواند کمک شایانی در روند کیفی آن ها داشته باشد دست به این کار زدند این اتفاق در حالی بود که تفکیک جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان از یکدیگر موقعیت مضحکی را در سینمای ایران به وجود آورده بود و تفکیک بخش های بین الملل و ملی جشنواره فیلم فجر هم باعث شد تا فقط هزینه ای مضاعف بر سینمای نحیف ایران تحمیل شود!

تفکیک و جداسازی این جشنواره ها از یکدیگر نه تنها باعث قوام و موفقیت هیچ یک از بخش های آن نشد بلکه باعث شد تا توجهات جهانیان نسبت به این جشنواره بسیار کمرنگ تر از گذشته شود چرا که در همه فستیوال های مهم دنیا که بخش های ملی دارند یک وجهه بین الملل هم وجود دارد و همیشه این بخش ها توأمان با یکدیگر برگزار می شوند و این بدعت اشتباه مورد پسند هیچ سینماگری در دنیا نیست.

بگذریم که اصولاً عنوان «بین المللی» هم تنها یک صفت باسمه ای و تبلیغاتی برای جشنواره است و جشنواره ثابت کرده از عنوان «بین المللی» بودن خود تنها طی این سال ها استفاده ابزاری کرده ، به نحوی که اهداف جشنواره فیلم فجر هیچ گونه جنبه بین المللی نداشته و ندارند!

جشنواره فیلم فجر در سی و پنجمین دوره برگزاری اش به قدری دچار افول شد که بسیاری از اهالی سینما که حتی کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین هم شده بودند به دلیل آنچه ناداوری و بی عدالتی در جشنواره خوانند از کاندیداتوری خود انصراف دادند که از جمله آن ها می توان به عوامل فیلم های «خفه گی» به کارگردانی فریدون جیرانی و «ویلایی ها» به کارگردانی منیر قیدی اشاره کرد؛ همچنین بسیاری از اهالی رسانه، منتقدان، کارشناسان و صاحب نظران سینمای کشور نیز اعتراضی جدی نسبت به برگزارکنندگان سی و پنجمین دوره این رویداد سینمایی داشتند و به خصوص بهروز افخمی در برنامه سینمایی «هفت» مرتباً انعکاس دهنده بازخوردهای منفی صاحب نظران سینمای کشور بود و باید دید در جشنواره سی و ششم چه اتفاقی برای این رویداد سینمایی خواهد افتاد؟

به هر حال چه به جشنواره فجر نگاه انتقادی داشته باشیم و چه آن را تحسین کنیم، این نکته غیر قابل کتمان است که این جشنواره پایدارترین و اثرگذارترین جشنواره تاریخ سینمای ایران است. در مجموعه مقالات پیش رو تلاش کرده ایم تا ۳۵ دوره از جشنواره را در دهه های ۶۰، ۷۰، ۸۰ و ۹۰ مورد بررسی اجمالی قرار دهیم.

************************************

نخستین دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۱ - دبیر: حسین وخشوری

(تولد بزرگترین رویداد سینمایی کشور)

اولین دوره جشنواره فیلم فجر درست در دورانی که آتش جنگ تحمیلی در کشور شعله ور شده بود و سیاست گذاران هنوز برنامه ریزی مشخص و دقیقی برای حیات و بقای سینمای کشور نداشتند به دبیری حسین وخشوری شکل گرفت.

جالب ترین نکته در برگزاری اولین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر عدم داوری فیلم های بخش سینمای حرفه ای بود به نحوی که فیلم ها در بخش مسابقه تنها به نمایش در آمدند و در نهایت به دلیل عدم وجود هیأت داوری این جشنواره بدون اهدای هیچ جایزه ای به کار خود پایان داد.

در این دوره تنها ۵ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران به نمایش درآمدند که عبارت بودند از: «حاجی واشنگتن» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی، «خط قرمز» به کارگردانی مسعود کیمیایی، «مرگ یزدگرد» به کارگردانی بهرام بیضایی، «اشباح» به کارگردانی زنده یاد رضا میرلوحی و «سفیر» به کارگردانی زنده یاد فریبرز صالح، که از میان این ۵ فیلم، «سفیر» و «اشباح» بعدها اکران شدند که اولی با ۱۵ میلیون تومان فروش، رکورد فروش فیلم را در سینمای ایران شکست؛ اما «حاجی واشنگتن» حدود ۱۵ سال بعد و زمانی که کارگردان اش فوت کرده بود، از محاق درآمد و اکران شد و «خط قرمز» و «مرگ یزدگرد» هم هرگز امکان اکران عمومی پیدا نکردند. از میان مابقی آثار به نمایش در آمده در این رویداد ۱۵ اثر به خارج از کشور تعلق داشت و در بخش فیلم های کوتاه نیز ۱۷ اثر داخلی و خارجی با هم به رقابت پرداختند.

همانگونه که پیش از این عنوان شد در اولین دوره برگزاری این رویداد سینمایی میان آثار سینمای حرفه ای هیچ گونه رقابتی وجود نداشت و تنها فیلم‌ های آماتوری مورد داوری قرار می گرفتند که با دیپلم افتخار از آن ها تجلیل می شد. «بچه های دیار صفا»، «علمدار»، «خرمشهر ۶۱»، «با هم برای ایثار»، «یا زهرا»، «کدام مکتب است این»، «خرمشهر، شهر خون، شهر عشق»، «آمریکا نابود است» و «بر بال ملائک» از جمله فیلم هایی بودند که در بخش آماتوری این رویداد سینمایی حضور داشتند که دیپلم افتخار بهترین فیلم کوتاه جنگی به فیلم «خرمشهر، شهرخون، شهر عشق» به کارگردانی منوچهر عسگری نسب رسید و جواد شمقدری نیز توانست جایزه بهترین کارگردانی را برای فیلم مستند «یا زهرا» از آن خود نماید.

اما علاوه بر حضور فیلم های آماتوری در این رویداد سینمایی فیلم هایی از سینمای جهان نیز در بخش های مختلف جشنواره به نمایش درآمد؛ بخش های مهم اولین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر شامل: مسابقه سینمای ایران، چشم انداز سینمای کوبا، سینمای ایتالیا از نئورئالیسم تا امروز، سرخ پوستان و سیاه پوستان در سینما، سینمای کودکان و نوجوانان، سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی و نمایش های ویژه بود که زنده یاد احمد جورقانیان آرشیو دار قدیمی سینمای ایران، بزرگترین سهم را جهت نمایش فیلم های سینمای جهان در اولین دوره برگزاری این جشنواره داشت.  

 مهم ترین نکته در اولین دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر این بود که این رویداد در اولین دوره برگزاری اش هیچ نشانی از «بین المللی» بودن نداشت و تنها در ایام دهه فجر انقلاب با نمایش فیلم هایی ایرانی و چند فیلم محدود از سایر کشورهای جهان آغاز به کار کرد؛ هرچند که مسئولین و دست اندرکاران سینمای ایران تمایل داشتند تا جشنواره فیلم فجر سمبل سینمای ایران باشد و در ایام پیروزی انقلاب همه ساله پربارتر از گذشته به بقای خود ادامه دهد اما به دلیل کیفیت پایین برگزاری این جشنواره و عدم کمیت کافی برای فیلم های تولید شده، بیم آن می رفت تا این جشنواره نتواند به راه خود ادامه دهد!

پوستری هم که برای اولین دوره جشنواره فیلم فجر در نظر گرفته شده بود نام «الله» و نمادی از یک نگاتیو داشت. استفاده از نمادهای سینمایی و انقلابی و نام «الله» در ۶ دوره اول طراحی پوستر جشنواره بسیار به چشم می‌خورد. اولین پوستر جشنواره تصویری از راهپیمایی مردم را نشان می دهد که عکسی از امام خمینی (ره) را در دست دارند. این اتفاق قطعاً به دلیل آن بوده که این جشنواره پیروی جشن های پیروزی انقلاب اسلامی طراحی و بنیان گذاشته شده و دست اندرکاران آن می خواستند تا نمادی از انقلاب در پوستر جشنواره دیده شود.

در نهایت اینکه اگرچه اولین دوره جشنواره فیلم فجر آن چنان که باید جشنواره ای پربار نبود اما حداکثر هدف برگزار کنندگان جشنواره که همانا برگزاری فستیوال فیلمی پس از انقلاب اسلامی بود را برآورده ساخت اما به طور کلی بنا به شرایط زمانه و بحران خاصی که نه تنها سینمای ایران بلکه کلیت کشور را در برگرفته بود و تعداد کثیری از فیلم های تولید شده بین سال های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۱ از جمله: «راهی به سوی خدا» به کارگردانی جلال مهربان، «خشم الهی» به کارگردانی عزیز رفیعی، «شجاعان ایستاده می میرند» به کارگردانی عباس کسایی، «آقای هیروگلیف» به کارگردانی غلامعلی عرفان، «مسافر شب» به کارگردانی منصور تهرانی، «آزمایشگاه جهنمی» به کارگردانی احمدرضا جغتایی، «گفت هر سه نفرشان» به کارگردانی غلامعلی عرفان، «مفسدین» به کارگردانی امان منطقی، «تاریخ سازان» به کارگردانی هادی صابر، «قیام» به کارگردانی رضا صفایی، «قدیس» به کارگردانی ناصر محمدی، «بند» به کارگردانی غلامحسین طاهری «دوست، جاده» به کارگردانی محمدعلی سجادی، «تب مرگ» به کارگردانی مشترک امان منطقی و داریوش کوشان، «سیم خاردار» به کارگردانی مهدی معدنیان و ده ها فیلم دیگر هیچگاه به نمایش عمومی درنیامده و بعضاً در توقیف به سر می بردند و یا فیلم هایی مانند «برزخی ها» به کارگردانی زنده یاد ایرج قادری توسط افرادی مانند محسن مخملباف که خود را همه کاره سینمای ایران می دانستند از پرده سینما به زیر کشیده می شدند و احتمال نمی رفت تا سینمای ایران بتواند به درستی به راه خود ادامه دهد!

دومین  دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۲ -  دبیر: گروهی

(ورود فیلمسازان تازه نفس و تثبیت جشنواره)

 دومین دوره جشنواره فیلم فجر در شرایطی برگزار شد که با ورود جوانان تازه نفس به جرگه فیلمسازان، سینمای ایران در حال تولدی دوباره و احیای حیات خویش بود، این مهم در زمانه ای که اغلب فیلمسازان قدیمی یا از کشور خارج شده و یا به شکلی ناگفته فعالیت شان ممنوع شده بود و یا برخی از آنان میلی به کار نداشتند نکته بسیار مهمی بود و باعث شد تا خون خشکیده در رگ های سینمای ایران دوباره جوشان شده و به حرکت درآید. بسیاری از فیلمسازان مطرح و شاخص سینمای ایران از جمله: محسن مخملباف، رسول صدرعاملی، محمدعلی سجادی، محمدرضا اعلامی، حسن هدایت و خسرو سینایی در این دوره به جرگه فیلمسازان حرفه ای سینمای ایران پیوستند.

پوستر دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر از نماد پرنده و نگاتیو که اصلی‌ترین نشانه سینما در آن دوران بود بهره گرفته شده بود.

این دوره از جشنواره باشکوه تر از دوره قبلی برگزار گردید و به علت عدم داوری فیلم ها در دور اول جشنواره فیلم فجر، فیلم های سال قبل هم جواز حضور در این دوره از جشنواره را دریافت کردند که به همین ترتیب ۲۴ فیلم در بخش مسابقه سینمای ایران دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.

مهم ترین نکته در تاریخ برگزاری ۳۶ جشنواره فیلم فجر عدم وجود دبیر مشخص برای برگزاری این دوره از جشنواره بود، به نحوی که از دبیر این دوره جشنواره به عنوان «دبیر گروهی» یاد شد و از این لحاظ دومین جشنواره فیلم فجر متمایزترین دوره در طول سابقه برگزاری این مهم ترین رویداد سینمایی کشور بوده است. البته بعدها حجت الله سیفی کارگردان سینمای کشور در گفتگویی اعلام کرد که دبیری این دوره از جشنواره را وی بر عهده داشته و حتی یکی از بنیان گذاران جشنواره فیلم فجر بوده که بنا به دلایل نامعلومی نام وی هیچ گاه به عنوان دبیر و موسس این رویداد سینمایی در جایی ذکر نشده است!

از جمله فیلم های حرفه ای حاضر در دومین دوره جشنواره می توان به فیلم های «آوای غریب» به کارگردانی سعید حاجی میری،  «دیار عاشقان» به کارگردانی حسن کاربخش، «خانه عنکبوت» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد، «پرونده» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده، «رهایی» به کارگردانی رسول صدرعاملی، «بازجویی» به کارگردانی محمدعلی سجادی، «دادشاه» به کارگردانی حبیب کاوش، «نقطه ضعف» به کارگردانی محمدرضا اعلامی، «جایزه» به کارگردانی علیرضا داوودنژاد، «پیک جنگل» به کارگردانی حسن هدایت و «هیولای درون» به کارگردانی خسرو سینایی اشاره کرد.

دومین دوره جشنواره فیلم فجر شامل ۲ بخش مهم بود؛ اول بخش سینمای حرفه ای که فیلم های فیلمسازان مطرح و باتجربه سینمای ایران در آن به نمایش در می آمد و دوم بخش مسابقه سینمای آماتوری که اغلب فیلمسازان جوان و تازه کار ایران که بعدها از میان آن ها کارگردانانی همچون: زنده یاد تهمینه اردکانی و امیرشهاب رضویان توانستند به جرگه فیلمسازان حرفه ای بپیوندند به چشم می خورد.

همچنین در بخش فیلم های کوتاه این دوره از جشنواره هم نام فیلم هایی همچون: «ما زنده برآنیم» به کارگردانی بزرگمهر رفیعا، «باران» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «همسرایان» به کارگردانی عباس کیارستمی، «نماز جمعه» به کارگردانی مهدی مسعودشاهی، «وارث» به کارگردانی جواد شمقدری و... به چشم می خورد.

دومین جشنواره فیلم فجر شامل بخش هایی همچون: مسابقه سینمای ایران و سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی در بخش حرفه ای، و در بخش آماتوری هم شامل مسابقه سینمای ایران، بهترین ها، یادها و خاطره ها، نگاهی به گذشته و بخش ویژه بود.همچنین برای اولین بار در این دوره از جشنواره هیأت داوری وجود داشت و به افراد برگزیده برای اولین بار «لوح زرین» که از هفتمین دوره جشنواره به بعد به «سیمرغ بلورین» تغییر هویت داده است اهدا شد.

نکته جالب در روند دومین جشنواره فیلم فجر این بود که به دلیل شرایط خاص جامعه و نگاه های غلطی که نسبت به سینما و فرهنگ و هنر وجود داشت هیأت داوری در این دوره از جشنواره هیچ یک از بازیگران زن سینمای ایران را شایسته دریافت جایزه نداستند و این مهم طی سال های بعد به شیوه های گوناگون و توسط افراد مختلفی که اغلب آنان جزو هیأت داوران جشنواره بودند ادامه یافت.

داوران این دوره از جشنواره عبارت بودند از: سیدمحمد بهشتی، مهدی حجت، اکبر عالمی، منوچهر عسگری نسب، مهدی کلهر، محمدعلی نجفی و سینا واحد همچنین در بخش سینمای آماتوری داورانی همچون: مرتضی پوراظهری، حمید دهقان پور و حجت الله سیفی به داوری مشغول بودند.

در دومین جشنواره فیلم فجر جوایزی به شرح زیر به برگزیدگان اهدا شد:

۱-بخش سینمای حرفه ای:

لوح زرین بهترین تدوین به حسین زندباف برای فیلم «مرگ سفید»

لوح زرین بهترین موسیقی متن به عباس دبیر دانش برای فیلم «چشم تنگ دنیا دار»

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به اسماعیل امامی برای فیلم «هیولای درون»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به پرویز پورحسینی برای فیلم «دیار عاشقان»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد به حسین پرورش برای فیلم «نقطه ضعف»

لوح زرین بهترین فیلمنامه به علیرضا داوودنژاد و ابراهیم مکی برای فیلم «جایزه»

لوح زرین بهترین کارگردانی به خسرو سینایی برای فیلم «هیولای درون»

لوح زرین بهترین فیلم کوتاه به عباس کیارستمی برای فیلم «همسرایان»

و جایزه ویژه هیأت داوران به حسن کاربخش برای فیلم «دیار عاشقان»

۲- بخش سینمای آماتوری:

لوح زرین بهترین  بازیگر مرد به مراد ابوالقاسمی برای فیلم «من هم باید بروم» و محمد مرادی برای فیلم «تله»

لوح زرین بهترین  صداگذاری به محمد طلوع برای فیلم «بهترین خانه»

لوح زرین بهترین  فیلمبرداری به علی میرقطبی برای فیلم بر «مزار اسرار»

لوح زرین بهترین  تدوین به علیرضا سلماس برای فیلم «به یاد کربلا»

لوح زرین بهترین  کارگردانی به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای فیلم «این رشته سر دراز دارد»

لوح زرین بهترین  طرح کوتاه به امیرشهاب رضویان برای فیلم «یکی دیگر» و کریم هاتفی نیا برای فیلم «تله»

لوح زرین بهترین  بهترین فیلم نقاشی متحرک (پویانمایی) به محسن صمیمی برای فیلم «درسی برای گنجشک»

لوح زرین بهترین  بهترین فیلم عروسکی به محمدرضا عابدی زمانی برای فیلم «بهترین خانه»

لوح زرین  بهترین مستند داستانی به حسین میوچوئی برای فیلم «زمین»

لوح زرین بهترین  فیلم ۱۶ میلیمتری به تهیمنه اردکانی برای فیلم «بچه های بالاچلی»

جایزه ویژه هیأت داوران به وحید زمانی برای فیلم «دوچرخه»

سومین  دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۳ - دبیر: سیدمحمد بهشتی

(از تمایل بخش خصوصی برای تولید آثار سینمایی تا اهدای اولین جایزه به یک بانوی سینماگر)

 سومین دوره جشنواره فیلم فجر به دبیری سیدمحمد بهشتی در حالی آغاز به کار کرد که سینمای ایران به ثباتی نسبی دست یافته بود و فارغ از کمک های بخش دولتی بخش خصوصی هم تمایل به سرمایه گذاری در ساخت فیلم ها کرد. فیلم های تولید سینمای ایران در این سال برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی به این سمت گرایش پیدا کرده بودند که به سمت جذب مخاطب بروند.

پوستر سومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر هم همانند پوستر جشنواره دوم از نماد پرنده و نگاتیو که اصلی‌ترین نشانه سینما در آن دوران بود بهره گرفته بود و تنها رنگ پس زمینه آن دچار تغییر شده بود.

یکی از نکات مهم این دوره از جشنواره  این بود که همانند دوره دوم تنها آثاری از سینمای ایران به شکل رقابتی به نمایش درآمدند و خبری از فیلم های خارجی در این دوره از جشنواره نبود.

در این دوره از جشنواره فیلم فجر به فیلمسازان تازه وارد و جوان بهای ویژه ای داده شد و فیلم های آنان در بخش مستقلی در جشنواره به نمایش درآمد و دولت از برگزیدگان این بخش ها حمایت هایی را برای تولید آثار بعدی فیلمسازان می نمود. نکته ای که متأسفانه در سینمای امروز ایرانو پس از گذشت سال ها از توجه ویژه به جوانان به فراموشی سپرده شده و فیلمسازان جوان علیرغم تمامی شعارها و وعده هایی که داده می شود برای ورود به عالم سینما باید مدت ها دوندگی نمایند و در نهایت هم هیچیک از ارگان ها و سازمان های مختلفی که هر یک به نحوی داعیه دار سینمای ایران هستند برای این مهم پاسخگو نیستند. اتفاق ناشایستی که اینک در آستانه جشنواره سی و ششم شاهد آن هستیم که تنها ۳ فیلمساز اول توانستند مجوز حضور در جشنواره را کسب کنند و بی دلیل بخش مهم «نگاه نو» در جشنواره حذف شده است! این اتفاق در حالی است که طی سال های اخیر به همگان ثابت شده جوانان بسیار بهتر از فیلمسازان کهنه کار مبادرت به ساخت فیلم می کنند و منتقدان سینما و عموم مردم نیز توجه ویژه تری به فیلم های جوانان دارند.

یکی دیگر از اتفاقات این دوره از جشنواره حضور فیلم گل های داوودی به کارگردانی رسول صدرعاملی بود که این فیلم بعد از گذشت بیش از ۶ سال از پیروزی انقلاب اسلامی برای اولین بار در سینمای ایران از «عشق» سخن به میان آورده بود که این مهم نقطه عطفی در تاریخ سینمای ایران محسوب می شد. البته صدرعاملی در این فیلم دو شخصیت اصلی فیلم اش را افرادی نابینا نشان داده بود تا بتواند از شرایط سخت و ممیزی های دشوار آن زمانه که متأسفانه امروزه نیز گریبان سینمای ایران را گرفته است عبور کند.

در این دوره از جشنواره همچنین برای اولین بار در سینمای ایران پروانه معصومی برای بازی در فیلم گل های داوودی جایزه بهترین بازیگر زن را کسب می کند و به همین جهت معصومی اولین زن سینمای پس از انقلاب اسلامی است که جایزه ای از جشنواره فیلم فجر کسب می کند البته متأسفانه در دوره های بعدی جشنواره به دلیل سیاست گذاری های غلط مجدداً جایزه بهترین بازیگر زن از فهرست جوایز جشنواره فیلم فجر حذف می شود و به نوعی زحمات تمامی زنان سینماگر ایران که طی این سال ها نقش کلیدی و مهمی در سینمای ایران داشته اند نادیده گرفته می شود.

در بخش مسابقه سینمای ایران این دوره از جشنواره ۲۰ فیلم به نمایش درآمدند که که از میان این آثار می‌توان به «پایگاه جهنمی» به کارگردانی اکبر صادقی، «پرچمدار» به کارگردانی شهریار بحرانی، «تاتوره» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «ریشه در خون» به کارگردانی سیروس الوند، «سردارجنگل» به کارگردانی زنده یاد امیرقویدل، «سناتور» به کارگردانی مهدی صباغ‌ زاده، «فرار» به کارگردانی جمشید حیدری، «کمال الملک» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی، «مردی که زیاد می دانست» به کارگردانی یدالله صمدی و... اشاره کرد.

در بخش فیلم های کوتاه هم ۱۹ فیلم حضور داشتند که در این میان نام کارگردان‌هایی چون: ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «تربت» و «صراط»، حمید تمجیدی با فیلم «درخت»، ایرج کریمی با فیلم «زنگ درس، زنگ تفریح»، ابراهیم فروزش با فیلم «نگاه»، نادر طالب‌زده با فیلم «والعصر»، عباس کیارستمی با فیلم «همشهری» و امرالله‌ احمدجو با فیلم «عمو ابراهیم» به چشم می‌خورد.

این جشنواره شامل بخش هایی همچون: مسابقه سینمای ایران، نخستین آثار فیلمسازان و سینمای ایران و جشنواره های جهانی بود و داوران این دوره از جشنواره افرادی همچون: مهدی حجت، محمد خزاعی(سفیر سابق ایران در سازمام ملل)، سیف الله داد، اکبر عالمی و محمدعلی نجفی بودند که اغلب آن ها از جمله محمد خزاعی خود را برای داوری دوره های بعدی جشنواره تا سال ها تثبیت کرده بودند.  

در این دوره از جشنواره جوایزی به این شرح به برگزیدگان اهدا گردید:

لوح زرین بهترین  تدوین به عباس گنجوی برای دو فیلم «تاتوره» و «گل های داوودی»

لوح زرین بهترین  موسیقی متن به کامبیز روشن روان برای دو فیلم «گل های داوودی» و «دوله تو»

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به فیروز ملک زاده برای فیلم  «گل های داوودی»

لوح زرین بهترین بازیگر خردسال به محمدرضا مرسلی برای فیلم  «مترسک»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به جیران شریف برای فیلم  «مترسک»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول زن به پروانه معصومی برای فیلم  «گل های داوودی»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد به جمشید مشایخی برای دو فیلم  «گل های داوودی» و  «کمال الملک»

لوح زرین بهترین کارگردانی به یدالله صمدی برای فیلم  «مردی که زیاد می دانست»

لوح زرین بهترین فیلم به حسن زاهدی برای فیلم «مترسک»

 دیپلم افتخار بهترین فیلم به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم  «صراط»  و مسعود جعفری جوزانی برای فیلم  «و با من حرف بزن»

لوح زرین بهترین فیلم به علی اصغر آگه بنایی برای فیلم «آداب بهاری»

لوح زرین بهترین فیلم آموزشی به ابراهیم فروزش برای فیلم «نگاه»

لوح زرین بهترین فیلم مستند به حمید تمجیدی برای فیلم  «هوردوق»

لوح زرین بهترین فیلم داستانی به امرالله احمدجو برای فیلم «عمو ابراهیم»

همچنین در بخش نخستین آثار فیلمسازان نیز جوایزی به شرح زیر اهدا شد:

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به شاهپور نوری برای فیلم «تلاش»

لوح زرین بهترین فیلمنامه به قدرت الله صالحی برای فیلم «گازر»

لوح زرین بهترین کارگردانی به محمد ترکاکلی برای فیلم «قاصد»

لوح زرین بهترین فیلم جنگی به محمد ترکاکلی برای فیلم  «قاصد»

لوح زرین بهترین فیلم داستانی به قدرت الله کاویانی برای فیلم «تلاش»

لوح زرین بهترین فیلم مستند به هلن حقانی راد برای فیلم «نساجی»

لوح زرین بهترین فیلم نقاشی متحرک (پویانمایی) به حسن خراسانی برای فیلم «باغ وحش کاغذی»

 جایزه ویژه هیأت داوران به ناصر گلی برای فیلم «همراه راهیان» و غلامحسین پیرهادی برای فیلم «گر مرد رهی»

چهارمین  دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۴ - دبیر: سیدمحمد بهشتی

(تولد نخستین جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان در بطن جشنواره فیلم فجر و حرکت به سوی بین المللی کردن این رویداد)

چهارمین جشنواره فیلم فجر به دبیری سید محمد بهشتی در حالی برگزار شد که به یکی از مهم ترین و تاریخ ساز ترین دوائر جشنواره فیلم فجر در تاریخ سینمای ایران بدل گشت.

در این دوره از جشنواره فیلم فجر تغییرات ساختاری زیادی در روند برگزاری جشنواره لحاظ شد از جمله این که برای اولین بار فیلم های کودکان و نوجوانان از سایر فیلم ها متمایز گردید و به شکلی نوین در جشنواره ای  جدید با عنوان «نخستین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان» در دل جشنواره فیلم فجر برگزار شد که البته بعدها فیلم های کودکان و نوجوانان به تمامی از جشنواره فیلم فجر جدا شد و به شکلی مجزا در جشنواره ای تحت عنوان جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان برگزار گردید که تا امروز هم این جشنواره همه ساله برگزار می گردد. (هرچند که در دوران مدیریت حجت الله ایوبی به عنوان رئیس سازمان سینمایی این رویداد یک سال برگزار نشد)

پوستر این دوره از جشنواره هم برخلاف ۳ دوره گذشته از برخی تکنیک های گرافیکی نیز بهره گرفته شده بود و فضای شادتری نسبت به پوسترهای ادوار گذشته جشنواره داشت. همچنین عنوان «بین المللی» بودن جشنواره شکلی جدی تر به خود می گرفت و بر خلاف جشنواره های پیشین فیلم هایی از چندین کشور جهان در این دوره از جشنواره به نمایش درآمد.

اما از سوی دیگر این دوره از جشنواره دچار عقبگرد فکری نیز بود. چرا که هیأت داوران این دوره از جشنواره طی بیانیه ای اعلام کردند که نقش و جایگاه زن در این دوره از جشنواره درخور زنان نبوده و به همین دلیل اعطای جایزه به بازیگران زن امکان پذیر نیست! این امر در حالی بود که سوسن تسلیمی در آن سال در فیلم «مادیان» به شکلی خارق العاده ایفای نقش کرده بود که طی سال های بعد از آن به عنوان یکی از ماندگارترین نقش آفرینی در سینمای ایران نام برده می شد.  از سوی دیگر عدم اعطای جایزه به زنان در این دوره از جشنواره در حالی صورت پذیرفت که قبل از آن در سومین جشنواره فیلم فجر به پروانه معصومی برای فیلم «گل های داوودی» جایزه تعلق گرفته بود. نکته اسفبارتر در مورد این نگاه بی خردانه این که طی آن سال ها شنیده شد یکی از اعضای هیأت داوران این گونه بیانیه صادر کرده که اصلاً مگر زنان اهمیت هم دارند تا از آن ها در مراسمی بین المللی تقدیر و تشکر هم بشود!

علی ژکان، مسعود جعفری جوزانی، کیانوش عیاری و زنده یاد رسول ملاقلی پور از جمله فیلمسازانی بودند که در این دوره از جشنواره رسماً به سینمای حرفه ای کشور پیوستند. چهارمین جشنواره فیلم فجر از بخش هایی همچون: مسابقه سینمای ایران، مرور یک سال سینمای ایران، سینمای ایران و جشنواره های حرفه ای بعد از انقلاب اسلامی، سینمای کودک و نوجوان، چشم انداز سینما در آسیا و نمایش های ویژه بود. در این دوره از جشنواره افرادی همچون: مجید بهمن پور، کمال حاج سیدجوادی، فرید حاج کریم خان، محمد خزاعی، جلال رفیع، مهدی فرید زاده و منوچهر محمدی داوری فیلم ها را بر عهده داشتند.

در بخش سینمای ایران این دوره از جشنواره ۲۲ اثر سینمایی حضور داشتند که از میان آنها می‌توان به «آتش در زمستان» به کارگردانی حسن هدایت، «آن سوی مه» به کارگردانی منوچهر عسگری‌نسب، «آوار» به کارگردانی سیروس الوند، «اتوبوس» به کارگردانی یدالله صمدی، «اولی‌ها» به کارگردانی عباس کیارستمی، «بایکوت» و «بلمی به سوی ساحل» به کارگردانی زنده یاد رسول ملاقلی‌پور، «بهار» به کارگردانی ابوالفضل جلیلی، «تشریفات» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده، «تنوره دیو» به کارگردانی کیانوش عیاری،  «جاده‌های سرد» به کارگردانی مسعود جعفری‌جوزانی و... اشاره کرد.

هم‌چنین ۲۴ فیلم کوتاه در این بخش حضور داشت که نام افرادی چون کیومرث پوراحمد با دو فیلم «تاروپود» و «پلکان»، ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «طوق سرخ»، ابراهیم فروزش با فیلم «خودم من خودم» و محمد آفریده با فیلم «قهرمان کیه؟» به چشم می‌خورد.

در این دوره از جشنواره جوایزی به شرح زیر به برگزیدگان اهدا شد:

دیپلم افتخار بهترین بازیگر خردسال به مهدی اسدی برای فیلم «بهار»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به مهری مهرنیا برای فیلم  «تنوره دیو»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به اسماعیل محمدی برای فیلم  «تنوره دیو»

لوح زرین بهترین تدوین به حسین زندباف برای فیلم «اتوبوس»

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به تورج منصوری برای فیلم «جاده های سرد»

لوح زرین بهترین موسیقی به شریف لطفی برای فیلم  «مادیان»

لوح زرین بهترین فیلمنامه به مجید قاری زاده برای فیلم «پدربزرگ»

لوح زرین بهترین کارگردانی به کیانوش عیاری برای فیلم «تنوره دیو»

و جایزه ویژه هیأت داوران به عباس کیارستمی برای فیلم  «اولی ها»، ابوالفضل جلیلی برای  فیلم «بهار»، مسعود جعفری جوزانی برای فیلم «جاده های سرد»، مجید قاری زاده برای فیلم «پدربزرگ» و محمدعلی طالبی برای فیلم «خط پایان»

همچنین در بخش مسابقه فیلم های کوتاه نیز جوایزی بدین شرح اهدا گردید:

دیپلم افتخار بهترین بازیگر خردسال به نجمه مشروطه برای فیلم «تار و پود»

دیپلم افتخار بهترین فیلم به کار گروهی برای فیلم «خرمشهر خانه توست» و فرشید مثقالی برای فیلم  «چرا و چطور؟»

لوح زرین بهترین فیلم به کیومرث پوراحمد برای فیلم  «تار و پود»

پنجمین  دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۵ - دبیر: سیدمحمد بهشتی

(از رویارویی ۲ نسل سینمای ایران تا بی توجهی به فیلم اولی ها و بانوان سینماگر)

این دوره از جشنواره نیز که دبیری آن را سید محمد بهشتی بر عهده داشت با افت و خیزهای فراوانی روبرو بود. هرچند که در این دوره از جشنواره شمار فیلم های خارجی نسبت به دوره های قبل بسیار افزایش یافته بود اما به دلیل سیاست گذاری های غلط مسئولین سینمای ایران جشنواره فیلم فجر هنوز شکل بین المللی به خود نگرفته بود و از سوی دیگر دومین جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان نیز به شکل غیر رقابتی در دل جشنواره فجر برگزار می شد.

در طراحی پوستر پنجمین دوره جشنواره هم همچنان نگاتیو و پرنده حضوری چشمگیر داشت و هنوز امیدی برای تغییر در روند طراحی پوستر جشنواره به ذهن نمی رسید.

از سوی دیگر پنجمین جشنواره فیلم فجر به نحوی باعث رویارویی دو نسل پیشین و جدید سینمای ایران شده بود از یک سو فیلمسازان شاخصی همچون: ناصر تقوایی و داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی و عباس کیارستمی برای این دوره از جشنواره فیلم داشتند و از سوی دیگر فیلمسازان جدیدی همچون محسن مخملباف و کیومرث پوراحمد و داریوش فرهنگ و مهدی صباغ زاده و ابراهیم حاتمی کیا و پوران درخشنده نیز در بخش سینمای حرفه ای وارد شده بودند. پنجمین جشنواره فیلم فجر اما به نحوی با یک عقبگرد روبرو شده بود، هیأت داوران این دوره از جشنواره دوباره جایزه بهترین بازیگری زن را از جشنواره حذف کردند که این مهم رفتار ناخوشایندی با نیمی از بدنه اصلی سینمای ایران بود.

نکته جالب در مورد این دوره از جشنواره این بود که حمایت از فیلمسازان فیلم اولی از دستور کار خارج شده بود اما با حضور فیلم های درخشانی همچون: «اجاره نشین ها»، «خانه دوست کجاست؟»، «ناخدا خورشید» و «تیغ و ابریشم» در کنار هم این دوره از جشنواره به یکی از ماندگارترین ادوار جشنواره فیلم فجر در ایران تبدیل شد.

از طرف دیگر در این دوره از جشنواره بخش مسابقه پوسترهای سینمایی نیز به سایر بخش های جشنواره افزوده شد.

در این دوره از جشنواره فیلم فجر ۲۰ فیلم با هم به رقابت پرداختن که در میان آنها نام فیلم‌هایی چون «دزد و نویسنده» به کارگردانی کاظم معصومی، «بی‌بی‌ چلچله» به کارگردانی کیومرث پوراحمد، «طلسم» به کارگردانی داریوش فرهنگ، «مهمانی خصوصی» به کارگردانی حسن هدایت، «ترنج» به کارگردانی محمدرضا اعلامی، «کلید» به کارگردانی ابراهیم فروزش، «رابطه» به کارگردانی پوران درخشنده و ... به چشم می خورد.

پنجمین جشنواره فیلم فجر شامل بخش هایی همچون: مسابقه سینمای ایران، مرور یک سال سینمای ایران، نمایشگاه پوسترهای سینمایی، سینمای کودکان و نوجوانان، منظر سینمای سه قاره و نمایش های ویژه بود.

هیأت داوران این دوره از جشنواره را افرادی همچون: محمد خزاعی، منوچهر عسگری نسب، محمد باقر کریمیان، منوچهر محمدی و عطا الله مهاجرانی تشکیل می دادند.

در این دوره از جشنواره جوایزی به شرح زیر به برگزیدگان اهدا شد:

لوح زرین بهترین صداگذاری به اسحاق خانزادی برای فیلم «شیرسنگی»

لوح زرین بهترین جلوه های ویژه به علی رستگار برای فیلم «پرواز در شب»

لوح زرین بهترین صدابرداری به جهانگیر میرشکاری، اصغر شاهوردی و بهروز معاونیان برای دو فیلم «خانه دوست کجاست؟» و «اجاره نشین ها»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به سعید پورصمیمی برای فیلم «ناخدا خورشید»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد به داریوش ارجمند برای فیلم  «ناخدا خورشید»

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به محمد آلادپوش برای فیلم «گزارش یک قتل»

لوح زرین بهترین تدوین به مهرزاد مینویی برای فیلم  «دست نوشته ها»

لوح زرین بهترین موسیقی به فرهاد فخرالدینی برای فیلم «گزارش یک قتل»

لوح زرین بهترین فیلمنامه به مسعود جعفری جوزانی برای فیلم «شیرسنگی»

لوح زرین بهترین کارگردانی به عباس کیارستمی برای فیلم «خانه دوست کجاست؟»

لوح زرین بهترین فیلم به رسول ملاقلی پور برای فیلم «پرواز در شب»

جایزه ویژه هیأت داوران به عباس کیارستمی برای فیلم  «خانه دوست کجاست؟»

لوح زرین بهترین فیلم کوتاه مستند به عزیز الله حمید نژاد برای فیلم  «زندگی در ارتفاعات»

لوح زرین بهترین فیلم نقاشی متحرک (پویانمایی) به کارگروهی برای فیلم «بازگشت»

ششمین  دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۶- دبیر: سیدمحمد بهشتی

(افت کیفی فیلم ها، هیأت داوران تکراری و پوستری بدون تحول دستاورد جشنواره ششم)

ششمین دوره جشنواره فیلم فجر که مجدداً دبیری آن را سید محمد بهشتی بر عهده داشت به نسبت دوره های گذشته از افت کیفی زیادی برخوردار بود. حضور هیأت داورانی تکراری که در راس آن ها محمد خزاعی قرار داشت و بی توجهی به رشد و ارتقا و درجا زدن جشنواره کمی برای سینماگران جای سوأل داشت.

طراحی پوستر جشنواره ششم هم همچنان از نگاتیو و نوار فیلم به عنوان اصلی ترین نماد سینما صورت گرفته بود.

یکی از نکات حیرت انگیز در این دوره از جشنواره حضور محمدعلی نجفی در تیم هیأت داوران بود که خود با فیلم «پرستار شب» در جشنواره حضور داشت و اتفاقاً فیلم اش در ۴ رشته هم کاندیدای دریافت جایزه شد! نکته ای که در هیچ از جشنواره های حتی پیش پا افتاده دنیا هم به چشم نمی خورد و همیشه رعایت می شود!

همانطور که پیش از این اشاره شد این دوره از جشنواره از لحاظ کیفی نسبت به جشنواره های قبلی به ویژه جشنواره پنجم از افت کیفی بیش از حدی در فیلم ها برخوردار بود و شاهد حضور فیلم های شاخصی مانند دوره گذشته نبودیم (به جز ۲-۳ مورد خاص)  اما در این دوره از جشنواره برای اولین بار مسابقه بهترین آنونس سینمایی نیز برگزار شد.

این دوره از جشنوراه شامل بخش هایی همچون: مسابقه سینمای ایران، مرور یک سال سینمای ایران، چشم انداز نمونه (آنونس) فیلم های بعد از انقلاب اسلامی، نمایشگاه پوسترهای سینمایی، سینمای کودکان و نوجوانان، نمایش های ویژه، سینمای غیرمتعهدها و سینمای آندری تارکوفسکی بود.

در این دوره از جشنواره که اشخاصی همچون: سید محمد بهشتی، محمد خزاعی، کریم زرگر، محمد باقر کریمیان و محمدعلی نجفی داوری فیلم ها را بر عهده داشتند جوایزی به شرح زیر به برگزیدگان اهدا شد:

لوح زرین بهترین طراحی صحنه به محسن شاه ابراهیمی و سعید جلالی برای فیلم «پرستار شب»

لوح زرین بهترین جلوه های ویژه به محمدرضا شرف الدین برای فیلم «کانی مانگا»

لوح زرین بهترین صدابرداری به پرویز آبنار و مسعود بهنام برای فیلم «آن سوی آتش»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به آنیک شفرازیان برای فیلم «سرزمین آرزوها»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به سعید پورصمیمی برای فیلم «تحفه ها»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول زن به پروانه معصومی برای دو فیلم «شکوه زندگی» و «جهیزیه ای برای رباب»

لوح زرین بهترین بازیگر نقش اول مرد به فرامرز قریبیان برای فیلم «ترن»

لوح زرین بهترین تدوین به روح الله امامی برای فیلم «کانی مانگا»

لوح زرین بهترین موسیقی متن به فرهاد فخرالدینی برای فیلم «پرستار شب»

لوح زرین بهترین فیلمبرداری به اصغر رفیعی جم برای فیلم «شاید وقتی دیگر»

لوح زرین بهترین کارگردانی به کیانوش عیاری برای فیلم «آن سوی آتش»

جایزه ویژه هیأت داوران بهترین بازیگر نوجوان به عطیه معصومی برای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی»

جایزه ویژه هیأت داوران و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نوجوان به مهدی اسدی برای فیلم «شیرک»

جایزه ویژه هیأت داوران برای بهترین فیلم به پوران درخشنده برای فیلم «پرنده کوچک خوشبختی» و سیف الله داد برای فیلم «کانی مانگا»

دیپلم افتخار بهترین فیلم داستانی کوتاه به سیدرضا میرکریمی برای فیلم داستانی برای «او»

جایزه ویژه هیأت داوران بهترین فیلم مستند به جواد شمقدری برای فیلم «کربلای پنج»

جایزه ویژه هیأت داوران بهترین فیلم به کارگروهی برای فیلم «از طهران تا تهران»

لوح زرین و دیپلم افتخار بهترین پوستر به حسین خسروجردی برای فیلم «دستفروش» و مرتضی ممیز برای فیلم  «شیرسنگی» و پرویز محلاتی برای فیلم «بی بی چلچله»

لوح زرین و دیپلم افتخار بهترین نمونه فیلم به ابراهیم حقیقی برای فیلم «جاده های سرد» و صمد تواضعی برای فیلم  «بازجویی یک جنایت» و «آن سوی مه» و محمدحسین محتشمی برای فیلم «مادیان»

هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۷ - دبیر: سیدمحمد بهشتی

(از خداحافظی با لوح زرین و طراحی سیمرغ بلورین به عنوان نماد جشنواره تا رقابتی شدن فیلم های کودکان و نوجوانان با داورانی مستقل و توجه به بانوان بازیگر)

شاید مهم ترین نکته در این دوره از جشنواره فیلم فجر که دبیری آن را سید محمد بهشتی بر عهده داشت رقابتی شدن بخش فیلم های کودکان و نوجوانان بود که با هیأت داورانی مستقل برگزار گردید.

همچنین یکی دیگر از نکات بسیار مهم این دوره از جشنواره حذف «لوح زرین» بود و «سیمرغ بلورین» به عنوان نماد اصلی جشنواره پای در عرصه حیات نهاد که تا امروز نیز به عنوان نماد اصلی جشنواره فیلم فجر شناخته می شود. البته طی دوره های برگزاری بیست و هشتمین و بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر که دبیری آن را مهدی مسعودشاهی بر عهده داشت سعی شد که نمادی جدید با عنوان «سیمرغ زرین» جایگزین «سیمرغ بلورین» شود که این امر با مخالفت جدی تعداد کثیری از صاحب نظران و هنرمندان روبرو گشت و ملغی شد اما در سی و یکمین دوره جشنواره که دبیری آن را محمدرضا عباسیان بر عهده داشت مجدداً طراحی سیمرغ بلورین دچار تغییر شد و برای اولین بار از سیمرغ حجمی بلورین رونمایی شد که این سیمرغ حجمی هم با مخالفت بسیاری از اهالی سینما و رسانه روبرو گشت و مجدداً از جشنواره سی و دوم همان سیمرغ بلورین غیرحجمی به عنوان نماد این رویداد سینمایی به برگزیدگان اهدا گردید.

پوستر این دوره از جشنواره تاحدودی از نمادهای پرکاربرد فاصله گرفت و طراحی و نمادهای اسلیمی نیز در آن دیده می شد.

بسیاری از بزرگان امروز سینمای کشور نیز در این دوره از جشنواره به آثارشان به خوبی دیده شدند و برای اولین بار ۲ سیمرغ بلورین و یک دیپلم افتخار به ۳ بازیگر زن سینمای کشور تعلق گرفت.

همچنین در این دوره از جشنواره به دلیل اتمام دوران جنگ سینمای ایران با آغوش بازتری به استقبال فیلم های سینمای جهان رفت و به همین جهت عنوان «بین المللی» بودن جشنواره برای اولین بار رسمیت پیدا کرد. اما مهم ترین نکته در مورد این دوره از جشنواره عدم راهیبای فیلمسازان شاخصی همچون: بهرام بیضایی، داریوش مهرجویی، امیر نادری و غیره به بخش مسابقه سینمای ایران بود.

بخش های این دوره از جشنواره شامل مسابقه سینمای ایران، مرور یک سال سینمای ایران، نمایشگاه و مسابقه اعلان دیواری، عکس و عناوین و نمونه فیلم، سینمای کودکان و نوجوانان، سینمای ایران و جشنواره های جهانی، نمایش های ویژه، چشم حقیقت، دوران خنده و نگاهی بر آثار روبر برسون، سرگئی پاراجانف، یاسوجیرو اوزو و آندره وایدا بود.

در این دوره از جشنواره فیلم فجر ۲۱ فیلم از فیلمسازانی مانند کمال تبریزی با فیلم «عبور»، حسن هدایت «گراند سینما»، زنده یاد رسول ملاقلی‌پور با فیلم «افق»، مسعود کیمیایی با فیلم «سرب»، محمدعلی طالبی با فیلم «برهوت»، بهروز افخمی با فیلم «تفنگ‌های سحرگاه»، مسعود جعفری‌جوزانی با فیلم «در مسیر تندباد»، ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «دیده‌ بان»، محمدرضا بزرگ‌ نیا با فیلم «کشتی آنجلیکا»، سعید ابراهیمی‌فر با فیلم «نار و نی»، رخشان بنی‌اعتماد با فیلم «زرد قناری»، منوچهر عسگری‌ نسب با فیلم «هی‌جو»، جمال شورجه‌ با فیلم «روزنه»، کیانوش عیاری با فیلم  «روز باشکوه» و «شهر کوچک»، مجتبی راعی با فیلم «انسان و اسلحه» و امرالله احمدجو  با فیلم «شاخه‌های بید» در این جشنواره حضور داشتند.

همچنین ۷ فیلم میان‌ مدت و ۱۵ فیلم کوتاه نیز با هم به رقابت پرداختند که در میان آن‌ها، نام کارگردانانی مانند امیر سمواتی با فیلم «ماجرای جاده»، خسرو سینایی با فیلم «سفر به تاریخ» و تورج منصوری با فیلم «صبح پرماجرا» به چشم می خورد.

هیأت داوران این دوره از جشنواره را افرادی همچون محمدرضا بهزادیان، سیف الله داد، فرهاد فخرالدینی، ابراهیم فروزش و محمدباقر کریمیان تشکیل می دادند.

هیأت داوران هفتمین جشنواره‌ بین‌المللی فیلم فجر شامل محمدرضا بهزادیان، سیف‌الله داد، فرهاد فخرالدینی، ابراهیم فروزش و محمدباقر کریمیان سیمرغ بلورین بهترین فیلم را به «در مسیر تندباد» اهدا کردند.

جوایز این دوره از جشنواره به شرح زیر اهدا شد:

سیمرغ بلورین بهترین  صحنه آرایی به محسن مخملباف برای فیلم «بای سیکل ران»

سیمرغ بلورین بهترین  جلوه های ویژه به محمدرضا شرف الدین و مهدی شعرای نجاتی برای فلیم «انسان و اسلحه»

سیمرغ بلورین بهترین  صداگذاری به اسحاق خانزادی برای فیلم «در مسیر تندباد»

سیمرغ بلورین بهترین  صدابرداری به بهروز معاونیان و اصغر شاهوردی برای فیلم «نار و نی»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش مکمل زن به فاطمه معتمدآریا برای فیلم «برهوت»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش مکمل مرد به محمود جعفری برای فیلم های «زرد قناری»  و «شاخه های بید»

دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن به فریماه فرجامی برای فیلم «سرب»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش اول زن به رویا نونهالی برای فیلم عروسی «خوبان»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش اول مرد به عزت الله انتظامی برای فیلم «گراند سینما»

سیمرغ بلورین بهترین  تدوین به ژیلا ایپکچی برای فیلم «نار و نی»

سیمرغ بلورین بهترین  موسیقی متن به مجید انتظامی برای فیلم «بای سیکل ران»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلمبرداری به محمود کلاری برای فیلم  «سرب»

دیپلم افتخار بهترین  فیلمنامه به امرالله احمدجو برای فیلم «شاخه های بید»

سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه به محسن مخملباف برای فیلم «بای سیکل ران»

سیمرغ بلورین بهترین  کارگردانی به محسن مخملباف برای فیلم «بای سیکل ران»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلم به مسعود جعفری جوزانی برای فیلم «در مسیر تند باد»

جایزه ویژه هیأت داوران به سعید ابراهیمی فر برای فیلم «نار و نی» و ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «دیده بان»

دیپلم افتخار بهترین فیلم کوتاه به حسین قاسمی جامی برای فیلم «حرکت در ایستگاه» و سعید اکبریان برای فیلم  «وهم مثل مادر مثل معلم»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلم کوتاه به محمدرضا مقدسیان برای فیلم «کاریز تداوم حیات»

سیمرغ بلورین بهترین  عنوان بندی به مسعود دشتی برای فیلم «جاده های سرد»

سیمرغ بلورین بهترین  عکس به عزیز ساعتی برای فیلم «دستفروش»

سیمرغ بلورین بهترین  نمونه فیلم به ابراهیم وحیدزاده برای فیلم «تحفه ها»

هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر- ۱۲ تا ۲۲ بهمن ماه ۱۳۶۸ - دبیر: سیدمحمد بهشتی

(استقلال جشنواره فیلم های کودک و نوجوان و پربارتر شدن جشنواره فیلم فجر)

دبیری این دوره از جشنواره را هم سید محمد بهشتی بر عهده داشت. جشنواره فیلم فجر در این دوره پربار تر از سایر دوره های پیشین اش عمل می کند و بر شاخ و برگ هایش می افزاید. جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان که در دل جشنواره فیلم فجر برگزار می شود در این دوره به بلوغ نسبی دست می یابد و آنچنان وسعت پیدا می کند که دست اندرکاران و متولیان سینمای ایران به فکر آن می افتند تا این جشنواره را به شکلی کاملاً مستقل از جشنواره فیلم فجر برگزار کنند که البته تولیدات سینمای ایران در زمینه فیلم های کودک در آن سال ها نیز تأثیر زیادی بر این تصمیم مهم داشت.

طراحی پوستر هشتمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر سینمای ایران نیز دوباره از طرح اسلیمی بهره برده و نگاتیو نیز به رنگ‌های مختلف عرض صفحه را دربرگرفته بود.

بخش های این دوره از جشنواره شامل: مسابقه سینمای ایران، مسابقه فیلم های اول و دوم، مرور یک سال سینمای ایران، نمایشگاه و مسابقه اعلان دیواری، عکس و نمونه فیلم، جشنواره جشنواره ها، نمایش های ویژه، گنجینه های فیلمخانه ای (سده بزرگان)، سینما و ادبیات و سینمای کودکان و نوجوانان بود.

در بخش مسابقه‌ این جشنواره ۱۹ فیلم حضور داشتند که در میان آن‌ها اسامی مطرحی چون داریوش مهرجویی با  فیلم «هامون»، پوران درخشنده با فیلم «عبور از غبار»، زنده یاد عباس کیارستمی با فیلم «کلوزآپ، نمای نزدیک»، احمدرضا درویش با فیلم «آخرین پرواز»، ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «مهاجر»، یدالله صمدی با فیلم «ساوالان»، زنده یاد امیر قویدل با فیلم «دل‌ نمک»، محمد متوسلانی با فیلم «جستجوگر»، مسعود کیمیایی با فیلم «دندان مار»، علیرضا رئیسیان با فیلم «ریحانه»، رخشان بنی‌اعتماد با فیلم «پول خارجی»، زنده یاد حمید سمندریان با فیلم «تمام وسوسه‌های زمین»، ناصر تقوایی با فیلم «ای ایران»، زنده یاد علی حاتمی با فیلم «مادر» و تهمینه میلانی با فیلم «بچه‌های طلاق» به چشم می خورد. ضمن این‌که عباس کیارستمی فیلم «مشق شب» را نیز در بخش خارج از مسابقه جشنواره داشت.

هیأت داوران بخش مسابقه سینمای ایران این دوره از جشنواره را افرادی همچون: سیف الله داد، فرهاد صبا، منوچهر عسگری نسب، هوشنگ کامکار و محمدباقر کریمیان تشکیل می دادند.

همچنین داوران مسابقه فیلم های اول و دوم این دوره از جشنواره عبارت بودند از: عزت الله انتظامی، ناصر تقوایی، ابراهیم حاتمی کیا، محمدحسین حقیقی و تورج منصوری.

داوران بخش نمایشگاه و مسابقه اعلان دیواری را هم افرادی همچون ایرج تقی پور، حسین خسروجردی و حبیب صادقی تشکیل می دادند.

در این دوره از جشنواره جوایزی به شرح زیر به برگزیدگان اهدا گردید:

سیمرغ بلورین بهترین  طراحی صحنه به مجید میرفخرایی برای فیلم «آخرین پرواز»

سیمرغ بلورین بهترین  جلوه های ویژه به اصغر پورهاجریان برای فیلم «مهاجر»

سیمرغ بلورین بهترین  صداگذاری به محسن روشن برای فیلم «مهاجر»

سیمرغ بلورین بهترین  صدابرداری به جهانگیر میرشکاری و حسن زاهدی برای فیلم «زیر بام های شهر»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش مکمل زن به افسر اسدی برای فیلم «عبور از غبار»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش مکمل مرد به اکبر عبدی برای فیلم «مادر»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش اول زن به زنده یاد رقیه چهره آزاد برای فیلم «مادر»

سیمرغ بلورین بهترین  بازیگر نقش اول مرد به زنده یاد خسرو شکیبایی برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین  تدوین به حسن حسندوست برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین  موسیقی متن به کریم گوگردچی برای فیلم «مهاجر»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلمبرداری به تورج منصوری برای فیلم «هامون»

دیپلم افتخار بهترین فیلمنامه به اسماعیل خلج، محمد متوسلانی و میهن بهرامی برای فیلم «جستجوگر» و ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «مهاجر»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلمنامه به داریوش مهرجویی برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین  کارگردانی به داریوش مهرجویی برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین  فیلم به ابراهیم حاتمی کیا برای فیلم «مهاجر»

جایزه ویژه هیأت داوران به عباس کیارستمی برای فیلم «کلوزآپ، نمای نزدیک» و داریوش مهرجویی برای فیلم «هامون»

سیمرغ بلورین بهترین فیلم اول و دوم به احمدرضا درویش برای فیلم «آخرین پرواز» و تهمینه میلانی برای فیلم «بچه های طلاق»

سیمرغ بلورین بهترین پوستر به حمید ترابلی برای فیلم «کارآگاه ۲»

سیمرغ بلورین بهترین نمونه فیلم به حسن آقاکریمی برای فیلم «خانه دوست کجاست؟»

سیمرغ بلورین بهترین عکس به عزیز ساعتی برای فیلم «بای سیکل ران»

به طور کلی ۸ دوره ابتدایی جشنواره فیلم فجر را می توان سال هایی از تولد و تردید تا غنی شدن و امیدواری به این رویداد سینمایی نامید.؛ سال هایی که با فراز و فرودهای چندان زیادی همراه نبودند و مسئولان وقت سینمای کشور توانستند در نهایت این جشنواره را غنی کرده و سینماگران را ترغیب و تشویق به حضور در این رویداد کنند.

ادامه دارد...