هرچند تعداد فیلم‌هایی که شخصیت محوری آن را مادر شکل داده در سینمای ما به اندازه‌ای زیاد است که حتی اشاره به نام آنها بسیار طولانی می‌شود اما در این مقاله سعی شده تا نگاهی به مادران ماندگار سینمای ایران داشته باشیم؛ مادرانی که بسیاری از آن ها امروز رخ در نقاب خاک کشیده اند اما در اذهان مردم ایران همچنان زنده و ماندگارند.

زنده یاد رقیه چهره آزاد در فیلم سینمایی «مادر» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی، در سینمای ایران شاید تنها نمونه کاملی باشد که از شخصیت یک مادر ایرانی تاکنون به تصویر کشیده شده است. مادری که در واپسین روزهای عمرش تمامی فرزندانش را که مدتی است از یکدیگر دور افتاده اند در حریم امن خانه و خانواده دور یکدیگر جمع می کند و به آن خصلت های نیک زندگی را می آموزد. نگاه نوستالژیک زنده یاد حاتمی در این فیلم باشکوه شاید یکی از دلایل عمده ای باشد که هر مخاطبی را با این اثر شگفتی ساز همراه می کند. مادر این فیلم شخصیتی مانند یک فرشته دارد که با آرامشی که در رفتار و حرکاتش دیده می شود از زمینی ها جدا شده و در نهایت به آسمانی ها می پیوندند...

زنده یاد رقیه چهره آزاد در این فیلم نقشی را بازی کرد که از خاطر کسی پاک نخواهد شد. نقش مادر در فیلم «مادر» علی حاتمی از آن قبیل نقش ها بود که به هیچ وجه از خاطره ها محو نخواهد شد، این بازیگر با آن صورت مهربان گزینه مناسبی برای این نقش بوده و مسلماً اولین کسی است که در اذهان هر عاشق سینمایی به عنوان مادر تداعی می شود.

زنده یاد حمیده خیرآبادی بازیگری که شاید در در صدها فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی در نقش مادران مهربان، اصیل و فداکار ایرانی ایفای نقش کرده است و همواره نقش هایش با اینکه شبیه به یکدیگر بوده اند هیچ گاه مخاطب را از خود خسته و آزرده خاطر نساخته اند چرا که بازی دلنشین وی قطعاً احساس نوستالژیک را در تمامی مخاطبان آثار این بانوی هنرمند پدید آورده و باعث می شود که رنگی از کلیشه در بازی هایش دیده نشود. صورت مهربان و لبخندهای مادرانه‌اش از او سیمایی ساخته که تصویر ذهنی همه ما از مادر ایرانی را کامل می‌کند، مادری احساساتی، زودرنج و مهربان که سعی می‌کند اختلاف‌های فرزندانش را حل کند. چادر نمازی که خیرآبادی همیشه بر سر دارد به یکی از ویژگی‌های کاراکتر او تبدیل شده، با این چادر او شمایل یک مادر سنتی و ایرانی به خود گرفته است.

انتخاب یک اثر سینمایی از میان صدها فیلمی که زنده یاد خیرآبادی در آن ها ایفای نقش کرده است به هیچ عنوان کار آسانی نیست. به ویژه آنکه بازی های درخشان وی در بسیاری از سریال های تلویزیونی مانند مجموعه ماندگار «پدر سالار» نمی تواند در این مقال انتخاب شود! اما در این میان قطعاً «اجاره نشین ها» به کارگردانی داریوش مهرجویی یکی از فیلم های این بانوی هنرمند است که در آن به خوبی هرچه تمام تر در نقش یک مادر مهربان، فداکار و اصیل ایرانی ایفای نقش کرده است. مادری که مانند همه مادران ایرانی در پی آن است که همه را با یکدیگر آشتی دهد و با کدبانو گری اش تمامی همسایگان اش را مانند یک فرزند زیر پر و بال خود بگیرد.

زنده یاد پروین دخت یزدانیان نیز یکی دیگر از مادران آشنای سینمای ایران است. نقشی که پرویندخت یزدانیان در نقش «بی بی» در سریال «قصه های مجید» به کارگردانی کیومرث پوراحمد  ایفاکرد از خاطر بچه هایی که در دهه شصت به دنیا آمدند و در دهه هفتاد کودکی شان را سپری کردند پاک نشده است و هنوز این نقش در ذهن دهه شصتی ها جاودانه است. این بازیگر توانا جدا از این اثر ماندگار تلویزیونی در بسیاری از فیلم های سینمایی از جمله: «مهریه بی بی»، «خواهران غریب»، «شرم» و «صبح روز بعد» نیز در نقش مادران مهربان، اصیل و فداکار ایرانی ایفای نقش کرده است که قطعاً هیچ یک از آن ها تا ابد از اذهان مخاطبان جدی سینما پاک نخواهند شد.

اما در این میان بازی این بازیگر توانا در فیلم «صبح روز بعد» به کارگردانی کیومرث پوراحمد تصویری دلنشین تر از سایر آثارش است تا آنجا که وی برای بازی در این فیلم سینمایی برنده دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش دوم زن از یازدهمین جشنواره بین المللی فیلم فجر نیز شد.

گلاب آدینه دیگر بازیگر توانمند سینمای ایران است که در فیلم های بسیاری در نقش مادر حضور داشته است اما بازی وی در ۳ فیلم سینمایی «مهمان مامان» به کارگردانی داریوش مهرجویی، «زیر پوست شهر» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد و «وقتی همه خواب بودند» به کارگردانی فریدون حسن پور بلاشک از تأثیرگذارترین و به یادماندنی ترین نقش هایی است که از شخصیت مادر در سینمای ایران به یادگار مانده است.

گلاب آدینه در «زیر پوست شهر» به خوبی توانسته بود از عهده ایفای نقش یک مادر زحمتکش برآمده و یکی از ماندگارترین نقش‌های تاریخ سینمای ایران را خلق کند. او مادری‌ است با دست‌های پینه‌ بسته و دلسوز که به هیچ عنوان حاضر نیست فرزندان خود را برای لحظه‌ ای هم که شده آشفته ببیند. «مهمان مامان» اما ورقی دیگر از بازی این هنرمند در نقش یک مادر است. مادری از طبقه فرودست جامعه که مانند تمامی مادران اصیل ایرانی برای خانواده اش حرمت، احترام و شخصیت قائل است و مانند تمامی بانوان ایرانی می خواهد بهترین مهمان نوازی را از مهمانان خود داشته باشد. تصویری حقیقی از یک کاراکتر آشنا که قطعاً هر ایرانی اصیلی در کنار خود چنین شخصیت هایی را به وفور دیده و آن ها را درک کرده است. این بانوی هنرمند در «وقتی همه خواب بودند» نیز نقش پیرزن مهربانی را ایفا می کند که شاید تنها آرزویش دیدار خانه خداست و در نهایت به صورت تلویحی به زیارت کعبه نائل می شود.

 فاطمه معتمدآریا دیگر بازیگری است که در بسیاری از فیلم های سینمایی در نقش مادر ایفای نقش کرده است. اما در این میان مسلماً ۳ نقش اش در فیلم «مهر مادری» به کارگردانی کمال تبریزی و «گیلانه» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد و «اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی بسیار تأثیر گذار تر و باورپذیر تر از سایر نقش هایش بوده است.

در «مهر مادری» اگرچه قهرمان فیلم نوجوانی است که مددکار اجتماعی کانون اصلاح و تربیت را با مادرش اشتباه می‌گیرد اما جادو و جاذبه مادر، در تمام ری اکشن های نوجوان، غیرقابل انکار است به گونه ای که مادر، علت العلل تمام وقایعی می شود که در فیلم رخ می دهد اما با تمامی این تفاسیر معتمدآریا وقتی این نوجوان را مانند فرزند خود می پذیرد مانند مادری کامل او را پذیرفته و برایش مهربانی می کند.

اما «گیلانه» شاید مادرانه ای متفاوت نه تنها برای این بانوی هنرمند که برای تاریخ سینمای ایران باشد. فیلم «گیلانه»، تأثیر جنگ را بر خانواده ای که مادری نگران و درد کشیده، بار تمام زندگی را بر دوش دارد و بعد از فلج شدن پسرش در جنگ و رفتن دامادش به دلیل بروز جنگ، باید تلاشی مستمر، ولی نه چندان مفید برای حفظ و بقای خانواده ای ناامید نماید، نشان می دهد. تصویری دردناک اما حقیقی از یک مادر ایرانی که تمامی فشارهای زندگی را یک تنه به جان می خرد و حاضر است برای فرزندان خود هر جان فشانی که می تواند را انجام دهد...

این بانوی بازیگر در فیلم سینمایی «اینجا بدون من» نیز نقش مادری زحمتکش و دردکشیده را ایفا می کند که حاضر است تمامی سختی های زندگی را به جان بخرد تا فرزندانش در رفاه و آسایش زندگی کنند.

 بیتا فرهی دیگر هنرمندی است که با بازی در ۲ فیلم سینمایی «خون بازی» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد و «کیمیا» به کارگردانی احمدرضا درویش، ۲ نقش متفاوت و ماندگار از مادران این مرز و بوم را ایفا کرده است.

فرهی در «کیمیا» نوزادی را نجات می دهد و به او احساس مادرانه ای پیدا می کند و با این احساس مادرانه خود و آن کودک را به آرامشی حقیقی می رساند. محبت و عاطفه ای که این زن نسبت به کودک دارد باعث می شود پدر دختر با طیب خاطر فرزندش را به وی بسپارد... اما فرهی در «خون بازی» به مراتب نقشی ماندگارتر از یک مادر دردمند ایرانی را از خود به جای می گذارد. او در این فیلم یک مادر تحصیل کرده و مرفه ایرانی است و شباهتی با مادرهای اصیل ایرانی ندارد اما دغدغه هایی که به دلیل اعتیاد دخترش در زندگانی او بحران جدی به وجود می آورند و تلاش های بی دریغ وی برای بازگشت فرزندش از دام اعتیاد و استیصال و پریشان حالی وی بسیار مهم و تأثیرگذار است.

هنگامه قاضیانی با بازی در ۳ فیلم سینمایی «من مادر هستم» به کارگردانی فریدون جیرانی و «به همین سادگی» به کارگردانی سید رضا میرکریمی و «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» به کارگردانی دکتر محمدهادی کریمی دیگر بازیگری است که تاکنون توانسته در نقش مادر بدرخشد و تصویری حقیقی و در جایی شاید کمی متفاوت از مادران واقعی و دلسوز ایرانی  از خود به یادگار بگذارد.

یک روز زندگی طاهره در «به همین سادگی» نزدیک به روزهای همیشگی مادران ایرانی است. روزهایی که شاید در ظاهر خسته کننده، کسالت بار و تکراری به نظر برسند اما برای مادران ایرانی که دل در گروه مهر همسر و فرزندان شان دارند هیچ چیز به تکرار نمی رسد و آن ها عاشقانه به زندگی خانوادگی شان عشق می ورزند و با تمام قدرت و توان مانند تمامی مادران اصیل و مسلمان ایرانی در کنار فرزندان شان هستند.

از سوی دیگر در «من مادر هستم» نیز تصویری دلنشین از یک مادر دلسوز از این بازیگر به جای مانده است. مادری که نگران آینده فرزند خود است و به هر راهی می زند تا فرزندش در جامعه آسیب نبیند. قاضیانی در این فیلم مانند تمامی مادران ایرانی فداکار است و حتی به جای فرزندش خود را مجرم معرفی کرده و به زندان نیز می افتد... او در این فیلم مادری را در حق فرزندان خود تمام می کند.

این بازیگر در فیلم سینمایی «بشارت به یک شهروند هزاره سوم» نیز نقش مادری را دارد که پس از سال ها که در انتظار تولد فرزندش است اما به دلیل آنکه در پیرامون خود زندگی بسیار بد جوانان را به دلیل گمراهی از مسائل دینی و اعتقادی مشاهده می کند در تصمیم خود دچار تشکیک می شود.

 فاطمه گودرزی نیز دیگر بازیگری است که با بازی در چندین تله فیلم و فیلم سینمایی بارها در نقش مادر ایفای نقش کرده است. این بازیگر به ویژه در فیلم سینمایی «دست های خالی» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی و «می خواهم زنده بمانم» به کارگردانی زنده یاد ایرج قادری ۲ نقش متفاوت از مادر را ایفا کرده است.

زنده یاد جمیله شیخی در فیلم سینمایی «مسافران» به کارگردانی بهرام بیضایی قش مرحومه جملیه شیخی در فیلم «مسافران» بهرام بیضایی نقشی بود که به خاطر ویژگی هایی که این نقش داشت، این کاراکتر مادر در انحصار مرحومه جمیله شیخی قرار گرفت. بازی بی نظیر و دلنشین این بانوی هنرمند قطعاً تا سالیان دراز در یاد تمامی عاشقان سینمای ایران باقی خواهد ماند.

 مریلا زارعی در فیلم سینمایی «شیار۱۴۳» به کارگردانی نرگس آبیار نیز بلاشک یکی از تأثیرگذارترین بازیگرانی است که اگرچه خود هنوز در سن کهنسالی قرار نگرفته ولی در نقش یک مادر شهید ایفای نقش کرده است. بازی روان، یکدست و بی غش این بازیگر توانمند در برانگیخته شدن احساسات تمامی مخاطبان این اثر سینمایی تأثیر شگفتی می گذارد. زارعی در این فیلم نقش مادری را ایفا می کند که تنها فرزندش را به جبهه می فرستد و بیش از ۳ دهه انتظار می کشد تا فرزندش باز گردد اما در نهایت با پیکر فرزندش مواجه شده و با صبر جمیل با این مصیبت کنار می آید. «شیار ۱۴۳» بلاشک بعد از «مادر» دومین مادرانه مهم سینمای ایران است، مادرانه ای از نوعی دیگر با بازی درخشان بازیگر توانا مریلا زارعی...

البته در این میان نمی توان نقش های بسیاری از بازیگران پر توان سینمای ایران که در فیلم های متعدد سینمایی نقش مادران را ایفا کرده اند از یاد برد. بازیگرانی مانند «ملیحه نیکجومند» که در دهه ۶۰ در بسیاری از فیلم های تلویزیونی در نقش مادر مهربان ظاهر می شد و چند سال قبل در فیلم سینمایی «گهواره ای برای مادر» به کارگردانی پناه بر خدا رضایی نقشی ماندگار از خود به یاد گذاشت. اما این بار این مادر نه به تنهایی که با کمک بازی دخترش یعنی الهام حمیدی دست به خلق یک احساس مادرانه می زنند. «گهواره ای برای مادر» صحنه های احساسی خوبی دارد که می تواند ضمن برانگیختن حس خوشایند برای مخاطب، در تاریخ سینمای مادر ایران ثبت شود.

همچنین ترانه علیدوستی در فیلم «من ترانه پانزده سال دارم» به کارگردانی رسول صدرعاملی شاید نقشی متفاوت از سایر مادران را ایفا کرد به نحوی که وی برای بازی در این فیلم سینمایی لقب جوان ترین مادر سینمای ایران را از آن خود نمود. «من ترانه پانزده سال دارم» فیلمی اجتماعی است که در آن شخصیت مادر در محوریت قرار داشت. ترانه دختری  ۱۵ ساله است که با پسر مورد علاقه اش ازدواج می کند و باردار می شود اما در نهایت ناباوری همسرش اورا تنها می گذارد می رود و ترانه تمامی تلاشش را می کند تا فرزندش را حفظ کند که در نهایت هم موفق می شود. هر چند که بد از آن گلشیفته فراهانی در «میم مثل مادر» به کارگردانی زنده یاد رسول ملاقلی پور نیز تصویری ماندگار از یک مادر جوان را خلق کرد.

شیرین یزدانبخش با بازی در فیلم سینمایی «بوسیدن روی ماه» به کارگردانی همایون اسعدیان تصویری دلنشین از یک مادر دردمند ایرانی را به همگان نشان داد. مادری که پس از سال ها گذر جنگ تحمیلی همچنان چشم انتظار بازگشت پسر رزمنده اش است اما در نهایت پیکر بی جان فرزند شهیدش به وطن باز می گردد... یزدانبخش در این فیلم تصویری دلنشین و واقعی از یک مادر ایرانی را نشان می دهد و بی شک احساسات همه مخاطبان را بر می انگیزد. البته بازی های دیگر یزدانبخش در فیلم های دیگری همچون: «ابد و یک روز» و «جاده قدیم» هم گواهی بر استعداد وافر او برای به تصویرکشیدن مادران ایرانی است.

همچنین نمی توان از نقش آفرینی بازیگرانی چون پروانه معصومی با بازی در فیلم های بسیاری از جمله فیلم سینمایی «گل های داودی» ، فریبا کوثری با بازی در فیلم سینمایی «سوپر استار» ، گوهر خیراندیش با بازی در فیلم سینمایی «ارتفاع پست» ، افسر اسدی با بازی در فیلم سینمایی «تا آمدن احمد» و... که همگی از جمله مادران سینمای ایران هستند که نقش هایی به یاد ماندنی را از خود به جای گذاشته اند یاد نکرد!

همزمان با روز مادر در همین رابطه گفتگویی با ۵ تن از بازیگران و کارشناسان سینما و تلویزیون ایران داشتیم و آن ها ضمن اشاره به جایگاه مادر در سینمای ایران بهترین «مادر سینمای ایران» را از نظر خود معرفی کرده اند.

«مادر» کالا نیست و نباید در آثار سینمایی و تلویزیونی به عنوان «کالا» به شخصیت و جایگاه مادر نگاه شود

فریده سپاه منصور بازیگر پیشکسوت سینما، تلویزیون و تئاتر کشور همزمان با انتقاد شدید از آنچه به عنوان تصویر مادر و زنان ایرانی در آثار سینمایی و تلویزیونی نشان داده می شود اظهار داشت: اهمیت و مسأله «مادر بودن» آنقدر گسترده و پیچیده است که هر کسی نمی تواند آن را به درستی به تصویر درآورد. این جایگاه آنقدر بالا است که حدی نمی توان برای آن قائل شد.

وی تأکید کرد: متأسفانه ما در بسیاری مواقع شاهد آن هستیم که به این شخصیت و این جایگاه بزرگ و رفیع به چشم کالا نگاه می شود در صورتی که «مادر» کالا نیست و نباید در آثار سینمایی و تلویزیونی به عنوان «کالا» به شخصیت و جایگاه مادر نگاه شود.

این سینماگر خاطرنشان کرد: اینکه یک روز به عنوان روز مادر به صورت نمادین وجود دارد بسیار ارزشمند است اما ما باید به این فرهنگ سازی در جامعه مان برسیم که همه روزها روز مادر است؛ مسئولان فرهنگی کشور موظف هستند تا این دیدگاه را به خصوص در میان نسل جوان جامعه ترویج دهند که همیشه به یاد مادران شان باشند و همیشه قدردان محبت های آن ها بوده و به دیدارشان بروند. صرف اینکه تنها در یک روز خاص همه به فروشگاه ها هجوم ببرند و برای مادران شان کالا خریداری کنند تنها سود را به جیب مغازه ها می برد و برای مادران که شاید فرزندان شان در طول یک سال هیچ کاری با آن ها نداشته باشند سودی ندارد.

بازیگر فیلم سینمایی «مهمان مامان» تصریح کرد: امیدوارم روزی برسد که ما در سطح عمومی جامعه بتوانیم شاهد احترام به مادران باشیم؛ این اتفاقی است که تنها مسئولان فرهنگی می توانند از پس احیای آن برآیند و باید این امر را در اولویت کارهای خود قرار دهند.

متأسفم که سینماگران ایرانی در آثارشان به جای نشان دادن شیفتگی، سازگاری، عاشق بودن و فداکاری زنان و مادران ایرانی، فقر و طلاق و اعتیاد و معضلات را به تصویر می کشند!

مهوش صبرکن بازیگر سینما و تلویزیون نیز همزمان با روز مادر با تأکید بر اینکه شخصیت مادر در فیلم «مادر» زنده یاد علی حاتمی به زیبایی و درستی به تصویر کشیده شده و زنده یاد رقیه چهره آزاد به عنوان بهترین و ماندگارترین مادر سینمای ایران در اذهان بسیاری از افراد ثبت شده است اظهار داشت: زنده یاد علی حاتمی آنچنان یک مادر ایرانی را با ظرافت و لطافت و نگاه تیزبینانه اش به تصویر کشیده که هنوز بعد از گذشت سال ها هیچ فیلمسازی نتوانسته شخصیت قدرتمندتری نسبت به آن مادر مهربان را به تصویر بکشد.

وی تأکید کرد: مادر در فیلم زنده یاد حاتمی نمونه کاملی از زنان اصیل ایرانی است؛ زنانی که علیرغم تمامی معضلات و مشکلات با روزگار کنار می آمدند و سعی داشتند تا همواره فرزندان شان را در کنار یکدیگر ببینند؛ مادرانی که مسبب آشتی کنان ها و شادی ها و دلخوشی ها بودند.

این بانوی هنرمند در بخش دیگری از اظهارات خود با انتقاد شدید از فیلمسازان و مسئولان سینمای کشور اظهار داشت: متأسفانه به جز یکی دو مورد بسیار معدود شخصیت مادر به درستی در سینما و تلویزیون ما نشان داده نشده و آنچنان که شایسته است به جایگاه و شخصیت مادران و زنان کارآفرین و نمونه کشور در آثار سینمایی و تلویزیونی ما به تصویر درنیامده است. متأسفانه ما همواره شاهد آن هستیم که مادران ایرانی در یک گوشه قرار دارند و همیشه به عنوان مکمل شخصیت های دیگر نشان داده می شوند این در حالی است که زنان و مادران ایرانی همیشه و همواره محرک خانواده ها بوده و هستند و نباید آن ها را چنین فرتوت و بی اثر به تصویر کشید.

صبرکن خاطرنشان کرد: شخصیت یک مادر ایرانی بسیار جای پرداخت و جای کار دارد و بنده معتقدم می توان تعداد بی شماری فیلم و سریال در رابطه با آن ها ساخت و تولید کرد. مادران ایرانی مادرانی نمونه و بی نظیر در تمامی سطح جهان هستند؛ مادرانی که هرگز اگر گوشه گوشه کره زمین را بگردید نمونه آن ها را نخواهید یافت. مادرانی که مهرشان را هیچ مادر دیگری در هیچ یک از کشورهای دنیا و به خصوص کشورهای غربی ندارد. مادر ایرانی مادری است که حتی تا لحظه جان دادنش به یاد فرزندان و خانواده و زندگی اش است و ما نیازمند آن هستیم به جای نشان دادن تصویری مدرن و غرب زده از زنان و مادران ایرانی تصویری نوستالژیک و شایسته و واقعی از مادران ایرانی با اصالت و دغدغه مند را به مخاطبان عرضه کنیم.

بازیگر سریال تلویزیونی «یوسف پیامبر (ع)» تصریح کرد: متأسفم که سینماگران ایرانی در آثارشان به جای نشان دادن شیفتگی، سازگاری، عاشق بودن و فداکاری زنان و مادران ایرانی، فقر و طلاق و اعتیاد و معضلات را به تصویر می کشند! مادر ایرانی مادری است که هرگز همسر، خانواده و فرزندان خود را رها نمی کند، مادر ایرانی مادری است که عشق به خانواده درونش موج می زند اما متأسفانه سینمای ما جای نشان دادن مادرانی شده که مانند غربی ها فرزندان خود را در ۱۸ سالگی و یا حتی زودتر به حال خود رها می کنند و هیچ دغدغه ای نسبت به آینده و زندگی آن ها ندارند.

زنده یاد علی حاتمی در فیلم «مادر» با نگاه ظریف و شاعرانه اش حجت را تمام کرد و به بهترین شکل تصویر یک مادر اصیل ایرانی را در سینما ماندگار نمود

ستاره اسکندری بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر با تأکید بر اینکه وقتی واژه مادر را می شنونم طبعاً و ناخودآگاه تصویر زنده یاد رقیه چهره آزاد در فیلم «مادر» در ذهنم تداعی می شود اظهار داشت: زنده یاد علی حاتمی در فیلم «مادر» با نگاه ظریف و شاعرانه اش حجت را تمام کرد و به بهترین شکل تصویر یک مادر اصیل ایرانی را در سینما ماندگار نمود؛ مفهوم مادر یعنی ستون، یعنی عشق به خانواده و فرزندان، یعنی گردآورنده و بلاشک ما تمامی این مفاهیم را به بهترین شکل در فیلم «مادر» زنده یاد علی حاتمی می بینیم. زنده یاد حاتمی در این فیلم کاری کرد تا شخصیت یک زن اصیل و یک مادر نمونه را جاودان کند و به همین دلیل است که تلاش هایی که بعد از آن انجام شد تا تصویری از مادران ایرانی در سینما نشان داده شود به گرد پای آن فیلم هم نرسید!

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این باید تأکید کنم زنده یاد «نادره» (حمیده خیرآبادی) نیز یکی دیگر از مادران ماندگار سینمای کشور است؛ مادری که همیشه مهر و عشق داشت. چشم های همگی ما سالیان سال به بازی های وی در سینما و تلویزیون و در نقش مادر عادت کرده و او را به عنوان یک مادر پرمهر و دغدغه مند و فداکار پذیرفته بودیم و قطعاً ایشان هم برای بازی در مجموعه فیلم ها و سریال های شان نمونه کاملی از یک مادر ماندگار ایرانی هستند که همه ما دوست شان داریم.

ضعف در قصه، پرداخت، کارگردانی و حتی بازی بازیگران باعث عدم ماندگاری شخصیت مادر در آثار سینمایی و تلویزیونی شده است

فاطمه گودرزی دیگر بازیگر سینما و تلویزیون و مدیر نخستین جشنواره ملی فیلم و عکس مادر نیز همزمان با روز مادر گفت: ما در سینما و تلویزیون ایران مادران بی نظیری داشته ایم که قطعاً در اذهان مخاطبان و سینماگران همیشه زنده و جاودانه هستند اما در این میان نقش زنده یاد رقیه چهره آزاد در فیلم زنده یاد علی حاتیم به دلیل پرداخت درست و ریزبینانه فیلمساز بیش از سایر مادرها در ذهن ها باقی مانده است. زنده یاد حاتمی با ظرافت و تبحر خاص خود در این فیلم انسجام خانواده حول محور شخصیت «مادر» را به تصویر کشیده اند. انسجام خانواده مهمترین رکنی است که در این فیلم نمود عینی پیدا کرده و به همین جهت «مادر» فیلمی بی نظیر است.

همچنین زنده یاد حمیده خیرآبادی که از همان نسل هنر بازیگری است برای بازی در اغلب آثار خود به دلیل آنکه دیدگاهی درست به مادران ایرانی داشت هرچند که بسیاری از افراد معتقدند نقش های ایشان کلیشه ای بود اما در اذهان جاودان شده است.

وی تأکید کرد: متأسفانه ضعف در قصه، پرداخت، کارگردانی و حتی بازی بازیگران باعث عدم ماندگاری شخصیت مادر در آثار سینمایی و تلویزیونی شده است؛ بنده معتقدم اصولاً در سینمای ما به شخصیت و جایگاه مادر و حتی زن به درستی پرداخت نشده و نمی شود و اغلب فیلم ها و سریال های ما فیلمنامه هایی «مردانه» دارند که شخصیت زن و مادر در حاشیه قرار گرفته و کسی به آن ها توجهی نمی کند.

گودرزی در خاتمه متذکر شد: کسی که قرار است نقش یک مادر را بنویسند، کارگردانی کند و یا حتی آن را به تصویر بکشد در ابتدا باید درک درستی از جایگاه یک زن و یک مادر در جامعه داشته باشد. باید تعریف درستی از اصالت، خانواده، مهر و عاطفه داشته باشد و اگر هریک از این تعریف ها در افراد وجود نداشته باشد قطعاً نمی توانند نقشی ماندگار از یک مادر ایرانی را خلق کرده و به تصویر بکشند. در نهایت بنده آرزو می کنم همه مادران ایران زمین سالم، سرزنده، پرنشاط و پاینده باشند و روز میلاد حضرت زهرا (س) و روز مادر و بزرگداشت مقام زن را به یکایک بانوان ایرانی صمیمانه تبریک و تهنیت عرض می کنم.

سینمای امروز ما نیازمند تصویر کردن زنان بزرگ و قدرتمندی همچون حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت زینب (س) است

چیستا یثربی مدرس دانشگاه، کارشناس سینما، منتقد و فیلمنامه نویس سینما و کارگردان و نمایشنامه نویس تئاتر همزمان با میلاد حضرت فاطمه زهرا (س) و روز مادر گفت: متأسفانه ما در سینما و تلویزیون ایران در اغلب موارد شاهد آثاری ضد زن هستیم!؛ متأسفانه اغلب تصاویری که از چهره زنان و مادران مسلمان ایرانی در این آثار به تصویر کشیده می شوند افرادی بیکار، ترسو، غیبت کن، حسود، دچار توهم، دچار مشکلات فکری و شخصیت، ذلیل و... هستند این در حالی است که نه در ملیت و آیین و نه در دین ما چنین دیدگاهی نسبت به زنان وجود ندارد و ما زنان را افرادی مقاوم، قدرتمند و همراه و همیار و همپای مردان می شناسیم.

وی تصریح کرد: سینمای امروز ما نیازمند تصویر کردن زنان بزرگ و قدرتمندی همچون حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت زینب (س) است؛ ای کاش مدیران فرهنگی ما و یا فیلمسازان و فیلمنامه نویسان کتابی مانند «لهوف» نوشته ابوالقاسم رضی الدین علی بن موسی معروف به سید ابن طاووس را مطالعه کنند تا ببیند زنان در صدر اسلام چگونه شخصیتی داشته اند. ما باید برای به تصویر کشیدن چهره یک زن مسلمان در آثار سینمایی و تلویزیونی مان از مراجع دینی، منابع معتبر و... مبادرت به تحقیق کنیم تا بتوانیم تصویری واقعی از زنان را نشان دهیم.

این مدرس سینما خاطرنشان کرد: نشان دادن چهره ای ذلیل از زن ایرانی در آثار سینمایی و تلویزیونی اصلاً شایسته نیست و حتی به نوعی توهین به مقام زن محسوب می شود. واقعاً برای بنده جای سوأل است که چرا ما به جای فیلم هایی نظیر «زندان زنان»، «دربند»، «رخ دیوانه» و امثالهم که اینقدر زن را حقیر نشان داده اند به این مسأله فکر نکرده ایم که باید تصویری دلنشین از زن و مادر ایرانی نشان دهیم؟ آیا نشان دادن فلاکت زن ایرانی در آثار فرهنگی و پخش شدن آن ها در سطح جهان برای کشور و فرهنگ ما شایسته است؟

وی در خاتمه افزود: امیدوارم با تدبیر و درایت مدیران فرهنگی و سینمایی کشور شاهد تغییری فوری و جدی در رویکردهای دست اندرکاران تولید آثار سینمایی و تلویزیونی با محوریت مادران و زنان باشیم و دست از تحقیر وحقارت زن ایرانی در آثار فرهنگی برداریم.