فصل چهارم مستند مسابقه «فرمانده» این روزها از شبکه‌های افق و نسیم در حال پخش است و همچون فصل‌های قبلی این مستند مورد توجه مخاطبان جوان تلویزیون قرار گرفته است. به همین بهانه سراغ مهدی جبین‌شناس یکی از کارگردانان جوان این مستند رفتیم. گپ و گفت: با او در مورد مستند «فرمانده» را در ادامه می‌خوانید.

ایده و فکر مستند «فرمانده» از کجا شروع شد؟
حدود سال ۹۰ بود که تهیه‌کننده کار آقای افشار بر حسب علاقه‌ای که داشتند و این که می‌خواستند یک برنامه مهیج تولید کنند استارت کار را با آقایان حامد شکیبا و حسام اسلامی زدند. فصل اول این مستند پروژه جمع و جور و کوچکی بود، اما اولین تجربه و همچنین کار جدیدی در تلویزیون ایران محسوب می‌شد. فصل اول شکل و شمایل نظامی نداشت یعنی تم نظامی‌اش خیلی کم بود و یک جورهایی دستگرمی محسوب می‌شد. بعد از این که سری اول ساخته شد سری دوم و سوم خیلی جدی‌تر شده و تم نظامی هم به آن اضافه شد. همچنین مکان مسابقه عوض شد و به اقلیمی سخت‌تر در جزیره فارو منتقل شد و در فصول بعد نیز همین روند ادامه پیدا کرد.

چه چیزی باعث شد مستند «فرمانده» این‌قدر گسترش پیدا کند؟ دلیل آن استقبال مخاطب بود یا از اول این برنامه را داشتید؟
من به شخصه دوست دارم هر سری که این برنامه ساخته می‌شود نسبت به قبل پیشرفت‌هایی داشته باشد. این پیشرفت می‌تواند در زمینه فیلمنامه، طراحی صحنه و حتی ابزاری که مورد استفاده قرار می‌گیرند، باشد. از طرفی دیگر نظر مخاطبان برای‌مان بسیار مهم بود. وقتی استقبال مخاطبان را دیدیم تشویق شدیم به اصطلاح دایره بازی را بزرگ‌تر کنیم حتی تا آنجا پیش رفتیم که در «فرمانده ۳» از مخاطبان نظرخواهی کردیم و از آن‌ها پرسیدیم به نظرشان «فرمانده» چه چیزی کم دارد و دوست دارند چه آیتم‌هایی به آن اضافه شود؟ یکی از جواب‌ها که بسیاری از مخاطبان به آن اشاره کرده بودند آیتم چتربازی بود که به خواست بینندگان به فصل چهارم «فرمانده» اضافه شد.
خیلی خوب است که تا این حد به نظر مخاطبان‌تان اهمیت می‌دهید.
بله؛ ما یک تیم کامل پژوهشی داریم که هم قبل از پخش و هم بعد از پخش برنامه مخاطبان را رصد می‌کند. یک سری سؤال و پرسشنامه هم داریم که آن‌ها را پر می‌کنند. به این ترتیب مدام با مخاطبان‌مان در ارتباط هستیم که ببینیم تصمیم‌هایی که تا به حال برای برنامه گرفته‌ایم چه تأثیری داشته و بینندگان برای فصل آتی چه آیتم‌هایی را می‌خواهند و کدام بخش‌ها برای‌شان جذاب‌تر بوده است.

ساخت مستند «فرمانده» که همه بخش‌های آن در محیط باز و اقلیم‌های متفاوت می‌گذرد حتماً برای‌تان سخت بوده است. ضمن اینکه طبعاً این مستند از نظر مالی هم هزینه‌بر است. در کل برای ساخت «فرمانده» چه چالش‌هایی پیش رو داشتید؟
بحث مالی چندان به ما مرتبط نیست، اما به هر حال می‌دانم این مستند هزینه‌بر است. غیر از بحث مالی و دستمزدها یک بخش مالی دیگر هم وجود دارد که پیدا نیست و آن اکسسوار یا ابزاری است که نیروهای نظامی به ما می‌دهند. مثلاً ما نمی‌توانیم یک نفربر اجاره کنیم و اگر هم قادر باشیم چنین کاری را انجام دهیم لابد برای هر روز ۲۰ یا ۳۰ میلیون از ما پول اجاره درخواست خواهند کرد. در واقع کمک‌های لجستیکی که به ما می‌شود خیلی مهم‌تر از بحث مالی‌اش است. به خاطر این که هلیکوپتر و هواپیما و... در دسترس مردم نیست، اما ما تا یک حدی به این‌ها دسترسی داریم. آنچه برای‌مان حائز اهمیت است این است که مسابقه در منطقه‌ای برگزار شود که هم جاذبه بصری داشته باشد و هم ما بتوانیم تصویری زیبا از آن منطقه ثبت کنیم و آن مکان را به بهترین شکل به مخاطبان معرفی کنیم. برای مثال جزیره فارو که فصل سوم در آنجا برگزار شد یک جزیره نظامی و غیرمسکونی است و اغلب مردم شاید حتی نام این جزیره را نیز نشنیده باشند، اما به واسطه پخش فصول دو و سه این جزیره کاملاً بین مخاطبان شناخته شد. همین اتفاق در فصل چهارم برای سیستان و بلوچستان افتاده است؛ یعنی ما در سیستان و بلوچستان سعی کردیم هم فضای شهری و هم جاذبه‌های تصویری‌اش را معرفی کنیم. خب این کار واقعاً سخت و چالش‌برانگیز است. ضمن اینکه همان‌طور که شما اشاره کردید کار در فضای باز حقیقتاً سخت است. به هر حال محیط خارجی در کنترل ما نیست؛ گاهی گرم است، گاهی سرد است، ممکن است نور مناسب پیدا نکنیم یا سایه گیر نیاوریم و... بحث دیگر است که ما با ۱۰ شرکت‌کننده طرف هستیم که از نظر بدنی خیلی قوی هستند و لزوماً تصویربرداران و صدابرداران ما به اندازه آن‌ها قوی نیستند، اما باید پا به پای شرکت‌کنندگان حرکت کرده و جنب و جوش داشته باشند. حتی مسابقاتی داریم که در سه مرحله انجام می‌شود و صدابردار باید سه بار یک مسیر را بدود در صورتی که خود شرکت‌کننده یک بار این مسیر را می‌دود. ضمن اینکه شرکت‌کننده در اغلب مواقع دستش خالی است، اما تصویربردار هم باید دوربین دستش باشد و هم باید مراقب تصویرش باشد که درست ضبط کند و هم مراقب از کوه بالا رفتن باشد. تیم فیلمبرداری و صدابرداری و همچنین کارگردانی شب‌ها و پس از فراغت از کار واقعاً بی‌رمق و خسته می‌شوند. خیلی وقت‌ها مدیر تصویربرداری‌مان می‌گوید اگر در «فرمانده» شرکت کنیم اول می‌شویم (می‌خندد).

سؤالی که همیشه در ذهن داشتم این است که شرکت‌کننده‌های این مسابقه با چه متر و معیاری انتخاب می‌شوند؟
در وهله نخست باید قدرت بدنی و آمادگی بالایی داشته باشند. در تست‌هایی که زیر نظر ما و دستیاران‌مان انجام می‌شود قطعاً افرادی انتخاب می‌شوند که آمادگی بدنی‌شان برای‌مان اثبات شود. ضمن اینکه برای‌مان مهم است که فرد چه شخصیتی دارد. کاراکترهای درونگرا معمولاً برای شرکت در مسابقات تلویزیونی مناسب نیستند. در واقع جذابیت رفتاری افراد هم برای‌مان مهم است.
به این معنا که می‌خواهید شرکت‌کنندگان کاریزما داشته باشند.
بله حتماً. مثلاً در فصل‌های قبلی برخی از شرکت‌کنندگانی که انتخاب شدند خیلی درونگرا بودند و هرچند قوای فیزیکی خوبی داشتند، اما در نهایت تصویر خوبی از آن‌ها ثبت نشد، چون با دوربین راحت نبودند. این واقعاً برای ما مهم است، درواقع در مرحله اول امتیازات بدنی و در مرحله دوم کاراکتر فرد شرکت‌کننده برای‌مان دارای اهمیت است.

دلیل انتخاب استان سیستان و بلوچستان برای برگزاری فصل چهارم «فرمانده» چه بود؟
مناطق مختلفی مد نظرمان بود و در خود استان سیستان حدود ۶ یا ۷ هزار کیلومتر راه رفتیم که کجا مسابقه را برگزار کنیم، ولی دلیل اصلی انتخاب سیستان این بود که می‌خواستیم برای ایجاد تنوع از دریا فاصله گرفته و روی زمین کار کنیم. فصول قبل با نیروی دریایی کار کرده بودیم و این بار با نیروی زمینی همکاری کردیم. دلیل دیگرمان این بود که این استان زیبا در رسانه مغفول مانده و دوست داشتیم بینندگان با این استان زیبای کشورمان بیشتر آشنا شوند. ضمن اینکه سیستان و بلوچستان استانی بسیار بزرگ و پر از جاذبه‌های طبیعی است. دلیل دیگر هم این بود که در این استان پهناور به اصطلاح زمین بازی بزرگی در اختیار داشتیم که کارمان را راحت می‌کرد. ما دوست داشتیم در این سری حتماً مسابقه زرهی داشته باشیم و جایی که دشت‌های خیلی باز و بزرگ پیدا کردیم سیستان و بلوچستان بود. مجموع این امکانات ما را ترغیب کرد که فصل چهارم مسابقه را در سیستان برگزار کنیم که درواقع سرزمین اعجاب‌انگیزی است. وقتی وارد این استان زیبا و دوست‌داشتنی شوید واقعاً درگیر زیبایی‌های بکر و طبیعت منحصر به فردش خواهید شد.

تجاربی که در تولید فصل‌های قبلی داشتید چقدر به شما برای رسیدن به فضای فصل چهارم کمک کرد؟
بسیار مؤثر بود. از نظر هنری، ارتباط گرفتن با مخاطبان و شرکت‌کنندگان، طراحی قصه‌ها، طراحی مسابقه و... خیلی پیشرفته‌تر شدیم. معتقدم در فصل چهار پیشرفت بسیار زیادی داشتیم. نه تنها پس از ساخت هر فصل که پس از تولید هر قسمت، تجربه‌مان نسبت به قسمت قبلی بیشتر می‌شود. ساخت هر فصل و کسب تجارب بیشتر به ما برای پیشرفت بیشتر کمک می‌کند. این پیشرفت هم از نظر ساختار و قصه و هم از نظر فنی بسیار محسوس است.

برگزیدگان مستند «فرمانده» جایزه نقدی دریافت می‌کنند یا به استخدام نیروهای نظامی درمی‌آیند؟
اغلب این پرسش از ما می‌شود که آیا برگزیده‌ها استخدام سپاه می‌شوند یا امتیاز ویژه‌ای دارند؟ جواب ما این است که طبق قراردادی که با این عزیزان می‌بندیم در اول پروژه به آن‌ها متذکر می‌شویم که ما هیچ وظیفه‌ای از نظر استخدامی در قبال شما نداریم. شما می‌آیید تجاربی جذاب کسب کرده و می‌روید، اگر احیاناً یک فرمانده یا یک نظامی از شما خوشش آمد به شما پیشنهاد همکاری می‌دهد، ولی این که کسی که در این مسابقه شرکت می‌کند و اول می‌شود حتماً همکاری‌اش را با ما یا نیروهای نظامی ادامه می‌دهد خیر، چنین چیزی نیست. کسی که در مسابقه اول می‌شود جایزه‌ای نقدی کسب می‌کند و بقیه هم تجربه‌هایی است که بیرون از این مسابقه برای‌شان پیش نمی‌آید و این بسیار باارزش است.