ژانر سینمای کودک به دلیل اهمیتی که این قشر از جامعه در آینده و سرنوشت هر کشوری دارند در تمامی کشورهای صاحب صنعت سینما قدر و قیمت فراوانی دارد و دولت ها و حکومت ها توجه ویژه ای به آن می کنند؛ بسیاری از کشورها با استفاده از نظرات کارشناسان و صاحب نظران در زمینه مسائل مختلف اجتماعی، رواشناسی و... به خوبی به این مهم واقفند که می توان با تولید آثار سینمای کودک اهداف و نظرات حکومت ها در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... را برای نسل های بعدی در تولید آثار سینمای کودک و نوجوان متبادر کرد و به آن ها دست یافت.

همزمان با برگزاری سی و یکمین جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان با علیرضا رضاداد دبیر این دوره از جشنواره در رابطه با مشکلات و آسیب های سینمای کودک به گفتگو نشستیم که ماحصل آن در ذیل نقل شده است.  

*همان گونه که مستحضر هستید معضلات و مشکلات سینمای کودک سال های سال است که ادامه دارد؛ ما همواره با یک سری از اعتراضات و گلایه ها از سوی فعالان و دغدغه مندان سینمای کودک و نوجوان روبرو هستیم که هیچ پاسخ جدی و قابل تأملی از سوی مدیران سینمایی به این اعتراض ها داده نشده و همه این ها باعث شده تا وضعیت سینمای کودک و نوجوان ما بحرانی به نظر برسد؛ البته لزوماً این اتفاقات مربوط به یک یا ۲ دوره مدیریتی نمی شود و سال های متمادی است که ما این سوأل را از سوی سینماگران کودک می شنویم که اصلاً چرا وقتی تولید و اکران مناسبی در حوزه سینمای کودک و نوجوان وجود ندارد جشنواره برای آن برگزار می شود؛ پاسخ شما به این سوأل چیست؟

در مقدمه مطالب شما داوری هایی وجود دارد که با آن موافق نیستم؛ تا امروز سوألی مطرح نشده که پاسخش داده نشود اما چون به سوأل تان مربوط نمی شود ازآن عبور می کنم و جواب سوأل شما را با این پرسش می دهم که اگر جشنواره فیلم کودک برگزار نشود، آن مشکلات  حل می شود؟

ما باید تحلیل عالمانه ای از مسائل پیرامون سینما و جشنواره کودک داشته باشیم.  چندین حلقه به صورت زنجیره ای به یکدیگر متصل هستند که سینما را شکل می دهند و این حلقه ها باید با هم باشند تا کارشان را درست انجام دهند همانطور که یک اتوموبیل به موتور و چرخ و در و پنجره با هم نیاز دارند و اگر هر یک از این ها وجود نداشته باشند آن ماشین از کار می افتد!

سینمای کودک و نوجوان قطعاً مشکلاتی دارد که باید شناسایی شده و با درایت و تدبیر حل شوند؛ همانگونه که از سال گذشته تاکنون گام های مناسبی در این زمینه برداشته شده.  

 در حوزه نمایش و اکران فیلم های سینمایی وضعیت مان از سال گذشته تا حالا بهبود پیدا کرده است. آقای حیدریان سال گذشته سیاست هایی را در حوزه سینمای کودک اعلام کردند که بعد از آن جلساتی درسازمان سینمایی گذاشته شد و بخشی از روند سینمای کودک و نوجوان  بهبودپیدا کرد؛ مثلاً ازبعد از جشنواره قبل تا کنون مستمراً  فیلم های کودک حد اقل در یک گروه سینمایی نمایش داشته در صورتی که این استمرار پیش از این  در سینمای قاعده نبود.  

 از سال قبل تاکنون فیلم هایی مانند «قهرمانان کوچک»، «فیلشاه»، «خاله قورباغه»، «بیست و یک روز بعد» و...   اکران شده که با کودکان ارتباط خوبی هم برقرار  کردند و از استانداردهای سینمایی برخوردار بودند. مثلا «قهرمانان کوچک» بهترین فیلم بچه ها در جشنواره بود، «بیست و یک روز بعد» منتخب بخش ایران و بین الملل جشنواره شده بود و مابقی فیلم ها هم همگی استاندارد و پرمخاطب بودند.

این توجه ورونق نسبی در حوزه اکران فیلم های کودک به روند تولید فیلم ها هم کمک می کند؛ هدف تولید فیلم هایی است که رونق بخش سینمای کشور باشند؛ ما همه به خوبی آگاه هستیم که سینمای مان با محدودیت سالن و عرضه مواجه است و به همین دلیل باید به قاعده و تناسب فیلم تولید شود البته مطلوب ما این است که به اکران فیلم های کودک به صورت جدی تری نگاه کنیم و سیاست استمرار در نمایش آثار سینمای کودک به یک برنامه و زنجیره نمایش ولی به صورت طبیعی تبدیل شود.  

جشنواره فیلم کودک ظرفیت ارزیابی  پایگاه حمایتی برای تولید فیلم های کودک و نوجوان رادارد و موقعیتی است برای تحلیل وضع موجود و ارزیابی عملکرد سینما و اگر جشنواره وجود نداشته باشد این پایگاه  از بین می رود.  حمایت از سینمای کودک باعث شده تا تولید در این سینما رونق بگیرد و  امسال در جشنواره سی و یکم شاهد حضور فیلم هایی باشیم که طی یک سال اخیر  تولید شده اند. لذا اگر جشنواره کودک وجود نداشته باشد نه تنها مشکلی از سینمای کودک حل نمی شود بلکه صورت مسئله پاک می شود از سوی دیگر ارزش تشویق کنندگی و نشاط آفرینی جشنواره را نباید نادیده گرفت  اما در این زمینه هم نباید رفتار افراطی داشت. باید با همه امکانات و توان مان درصدد آن باشیم که جشنواره فیلم کودک را با شکوه  برگزار کنیم اما نباید جشنواره خودش هدف باشد بلکه به وجه تاثیر گذاری آن بیشتر دقت کرد.

*بسیاری از اهالی سینما معتقدند اگر بودجه ای که صرف برگزاری جشنواره فیلم کودک می شود صرف تولید فیلم های کودک و گسترش زیرساخت های سینمای کودک شود بسیار نتیجه بهتری برای سینمای کودک خواهد داشت. از سوی دیگر اکران فیلم های کودک قاعده مشخصی ندارد و علیرغم آنکه سال ها است وعده تأسیس یک گروه برای اکران زنجیره ای فیلم های کودک و نوجوان داده شده است هنوز این گروه تأسیس نشده در صورتی که بسیاری از سینماگران خواهان تأسیس گروه سینمای کودک و نوجوان و اختصاص سالن های خاص برای اکران فیلم های کودک و نوجوان هستند. ؛ شورای سیاستگذاری و راهبردی سینمای کودک هم که به منظور رفع همین موانع و مشکلات تأسیس شد طی مدت فعالیتش هیچ گونه اقدام موثری در این راستا انجام نداد.

با بودجه برگزاری جشنواره همه مشکلات حل نمی شود و مسئله اصلی سینمای کودک هم بودجه آن نیست. اگر زیر ساخت های این سینما فراهم شود که بخشی از آن حیات طبیعی نمایش است مشکل بودجه دیگر خودش را نشان نمی دهد. چنانکه در مورد آثار موفق شاهد آن هستیم.

بله زنجیره سینمای کودک و نمایش یکی از آن زیر ساخت ها است که شورای صنفی به عنوان متولی اجرای سیاست های نمایش ترجیح می دهد به صورت طبیعی شکل بگیرد و اختصاص سالن های ویژه مثل گروه هنر و تجربه همانقدر که برای آن گروه از فیلم ها راهکار مناسبی است برای رونق سینمای کودک معلوم نیست راهکار مناسبی باشد.

در دهه ۶۰ و ۷۰ که زنجیره سینمای کودک ایجاد شد جدول اکران کل گروها توسط دولت مدیریت می شد و فقط محدود به سینمای کودک نبود. آرام آرام با تحقق سیاست مشارکت دهی فعالان و ایفای نقش واقعی دولت اکران با مشارکت خود ذینفعان برنامه ریزی می شود. اکنون دیگر  گروه های دولت ساخته نمیتواند راه حلی برای اکران گسترده و جذب مخاطب وسیع و رونق اقتصادی سینما باشد.

شورای راهبردی هم اتفاقا کارهای خیلی خوبی کرد که بخشی ازرونق ۲ سال گذشته جشنواره و سینمای کودک ناشی از نگاه تخصصی و بررسی های کارشناسانه آن شورا بود.  بخشی از پیشنهاد ها و تصمیمات آن شورا که اجرایی شد مثل تفکیک فیلم های کودک از نوجوان هم عالمانه بود و هم موثر که با تشکیل هسته سینمای کودک در فارابی هم این مسئولیت به آن بخش سپرده شده.

*البته این تفکیک جشنواره کودک و نوجوان قطعاً عالمانه نبود که مجدداً جشنواره ها با هم ادغام شدند؛  از این مسأله که بگذریم این پرسش به وجود می آید که آیا شما معتقد هستید شبیه سازی وضعیتی مانند گروه «هنر و تجربه» برای سینمای کودک اتفاق خوبی نیست؟

بله دقیقاً همینطور است؛ حیات طبیعی سینمای کودک نباید دستخوش تغییر شود. در رابطه با گروه هنر و تجربه وضعیت متفاوت است چرا که ذات فیلم های ساخته شده در این گروه این است که مخاطبان خاص دارند و باید به صورت محدود و طولانی فرصتی برای نمایش شان فراهم شود. این نوع فیلم ها مخاطب مشخصی دارند و هیچ وقت توقع ندارند سطح بیشتری از ظرفیت اکران سینمای کشور را اشغال کنند. ما باید در مسیر طبیعی پیش برویم. عملکردهای دستوری و بخشنامه ای جواب مناسبی برای وضعیت سینمای کودک و نوجوان نیستند و باید همه چیز به صورت طبیعی پیش برود. مثلاً راهکار افزایش ظرفیت نمایش و افزایش سهم نمایش روال طبیعی تری برای شکل گیری آن زنجیره نمایش است. از سال گذشته تاکنون تلاش  این بوده که حلقه های سینمای کودک و نوجوان را به درستی به یکدیگر متصل کنیم و خوشبختانه تا حدودی که البته نقطه مطلوب نیست  این اتفاق افتاده است.

آقای ایل بیگی که مدیر هسته مرکزی سینمای کودک و نوجوان در بنیاد سینمایی فارابی هستند و در حوزه حمایت از نمایش و برگزاری جشنواره فیلم کودک و المپیاد فیلمسازی نقش پیدا کرده اند و در حال طراحی وتشکیل یک جریان مستمر ارتباط تولید و نمایش هستند تا وضعیت سینمای کودک را بیشتربهبود ببخشند.

* این بهبودی که شما آن را ذکر می کنید تفاوت بسیاری با صحبت های فیلمسازان سینمای کودک و نوجوان دارد. آقای رضاداد آیا همه اهالی سینمای کودک به یک اندازه مورد حمایت شما و بنیاد سینمایی فارابی قرار می گیرند؟ بسیاری از اهالی سینمای کودک معتقدند باندبازی و رفاقت در سینمای کودک حرف اول و آخر را می زند و تأکید می کنند که سال ها است بی دلیل فیلمنامه های شان در شورای تصویب فیلمنامه بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی رد می شود. پاسخ شما به این افراد چیست؟

این ها مواردی است که باید به صورت مصداقی مورد بررسی قرار گیرند. طبیعی است در سینماهر کسی هر کاری می خواهد انجام دهد معتقد است که کار خوبی است و ارتباط سینماگران کودک و نوجوان هم با فارابی بسیار خوب است. شما مصادیق آن را مشخص کنید میتوانند در باره آن صحبت کنند.

* در رابطه با شکل حمایت های بنیاد سینمایی فارابی از فیلم ها بیشتر توضیح بدهید؛ این اتفاق خوبی است اگر شفافیت در پروسه حمایتی از سینمای کودک روشن شود.

ما  نمی توانیم بگوییم که حمایت کردن صرف از فیلم ها درست است یا غلط! شورای کارشناسی هر مجموعه ای وظیفه دارد تا بر اساس اولویت های آن مجموعه کارش را انجام بدهد. مثلاً مدتی است بنیاد سینمایی فارابی حمایت های مستقیم خود از فیلم ها را حذف کرده و حمایت ها را به صندوق اعتباری هنر محول کرده است. این اتفاق باعث شده تا تضمین بیشتری برای بازگشت سرمایه فیلم ها ایجاد شود و این اتفاق در نهایت به نفع سینما است چرا که قبلاً زیان فیلم متوجه بنیاد سینمایی فارابی بود و تهیه کننده معلوم نبود حداکثر تلاش خود را برای سوددهی فیلم هایش انجام می دهد یا خیر؟ اما این نقطه ضعف در حال حاضر برطرف شده است. من در نهایت معتقدم حتی در حوزه حمایتی هم نمی توان به صورت بخشنامه ای و دستوری کار کرد.

*آقای رضاداد ایراد دیگری که به جشنواره کودک وارد می شود در خصوص عنوان بین المللی بودن آن است؛ به نظر شما چقدر جشنواره ما بین المللی است؟ اصلاً جایگاه سینمای کودک ما در جهان کجاست؟

خوشبختانه جایگاه سینمای کودک ما در جهان که درخشان است؛ کافی است  نیم نگاهی به افتخارات سینمای ایران بیندازیدمتوجه می شویدکه بیشتر این افتخارات مربوط به سینمای کودک و نوجوان است. البته هدف گذاری جشنواره کودک در حوزه ارتباط تجاری نبوده و اگر بوده اولویت نداشته دلیل آن هم به اولویت نداشتن نمایش فیلم خارجی بصورت وسیع در ایران و تمرکز بر سینمای ملی باز می گردد.

این جشنواره بیشتر کارکردهای فرهنگی هنری سرگرمی تربیتی و آموزشی دارد  و از جنس خود سینمای کودک و نوجوان ما است.  

* شنیده می شود جشنواره کودک امسال رسانه های منتقد را حذف کرده؛ بسیاری از اهالی رسانه طی روزهای اخیر هجمه های زیادی علیه جشنواره کودک داشته اند و به خصوص در صفحات شخصی شان با انتشار مطالبی به جشنواره معترض بوده اند در این رابطه چه توضیحی دارید؟  

جشنواره از دعوت نگاه منتقدانه پرهیز ندارد چنانکه خود شما و برخی رسانه حاضر دیگر از منتقدین هستید و بسیاری از مطالبی که می نویسید با دیدگاه بسیاری از سینما گران کودک و نوجوان همسو و مورد پذیرش شان نیست.

اما ما امکان پذیرش  کانال ها یا گروه های فضای مجازی سینمایی را اعم از منتقد یا همسو نداریم چون ظرفیت مان محدود است. اینجا بافجر که درخواست شان کارت ورود به سالن برای تماشای فیلم ها و احیاناً یک وعده پذیرایی است فرق می کند. قاعده فجر را همین حالا هم برای رسانه های اصفهان داریم که بتوانند رایگان فیلم ها را تماشا کنند. همه رسانه های تهران و یا هر جای ایران  هم اگر اقامت نخواهند مشکلی نداریم چه همسو و چه منتقد. ولی امکان پذیرش برای سفر و اقامت مان محدود است و ربطی هم به همسو یا منتقد بودن ندارد.  ما که معتقدیم تلاش شایسته و قابل دفاع و با ارزشی در حال انجام است چرا باید نگران نوع اظهار نظر دیگران باشیم.  

*این دوره از جشنواره نشانی از جشنواره کودک، روح کودکانه و شادی ندارد و شهرداری اصفهان نتوانسته میزبانی خوبی داشته باشد احتمالاً مشکلی در میان است که اصفهانی ها به رسم همیشه مهمان نوازی نمی کنند؛ این اتفاقی است که بسیاری از همکاران بنده که در این دوره از جشنواره حضور دارند روی آن صحه گذاشته اند. نظر شما در این رابطه چیست؟  

نمی دانم بر اساس چه مولفه هایی می گویید نشاط کودکانه وجود ندارد. همه گزارش ها و مستندات از آئین استقبال تا نمایش ها که غیر از این را می گوید. خود شما در سالن ها بودید و حضور و نشاط را لمس کرده اید. با اینکه امسال ۵ سالن ما ۸ سالن شده باز هم برخی فیلم ها بیش از ظرفیت سالن متقاضی دارد و غالب مراجعین کودک و خانواده هستند  رفتار میزبانی شهرداری هم متناسب با همان توافقات سال گذشته است.   البته امسال مجموعا قدری منضبط تر و مقتصدانه تر شده ایم تا بتوانیم با بودجه تعریف شده جشنواره را به خوبی برگزار کنیم ولی همه خدمات معمول و مورد توافق را دوستان ارائه می دهند.