چهارشنبه ۷ آبان ۱۳۹۹ - ۱۷:۵۹

ماجرای وِل شدگی سینمای کودک و نوجوان

وقتی سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت کودکان از اصالت برخوردار می شود

حسین انتظامی ، سیدعباس صالحی و علیرضا تابش در مراسم اختتامیه سی و سومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان

سینماپرس: برگزاری سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در شرایط کرونایی کشور و بالاخص هنگامی که تمامی سالن های سینمایی با دستور مستقیم ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت ارشاد در تعطیلی به سر می بردند و ... قطعا از جمله اقدامات طنزی محسوب می شود که در فهرست عملکرد دولت بنفش به ثبت و ضبط خواهد رسید.

سیدعلی فاطمی/ برگزاری سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان در شرایط کرونایی کشور و بالاخص هنگامی که تمامی سالن های سینمایی با دستور مستقیم ستاد ملی مقابله با کرونا و وزارت ارشاد در تعطیلی به سر می بردند و ... قطعا از جمله اقدامات طنزی محسوب می شود که در فهرست عملکرد دولت بنفش به ثبت و ضبط خواهد رسید. جالب آن است که در آیین اختتامیه این جشنواره در مجموعه عباس‌آباد تهران، متولیان امر رسما بر این موضوع اشاره فرمودند که در فرایند برگزاری جشنواره سی‌وسوم مسیری را پیموده اند که نه تنها کسی تجربه نکرده بود که بسیاری آن را نابخردانه می‌دانستند!

جشنواره سی‌وسوم اگر چه با عنوان پُرطمطراقی همچون نخستین جشنواره سینمایی آنلاین تاریخ ایران سعی داشت تا نابخردانه بودن برگزاری خود را موجه جلوه دهد؛ اما مرور جشنواره به وضوح نشان می دهد که این عنوان تنها بر زبان جاری شد و اساس برگزاری آنلاین سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان به سبب عدم عرضه و در دسترس قرار گرفتن یازده فیلم اصلی جشنواره در سامانه های مجازی زیر سوال می رود. پس اگر چه ادعای آنلاین بودن جشنواره می تواند مستمسک خوبی برای بستن دهان منتقدان باشد؛ اما عدم اکران آنلاین فیلم های راه یافته به بخش مسابقه سینمای ایران و تنها یک نوبت اکران فیزیکی این آثار موضوعی است که بر ابعاد طنز چنین برگزاری نابخردانه ای! افزود و حال باید منتظر ماند و دی که این همه اصرار برای برگزاری جشنواره سی‌وسوم چه مقدار فاکتور شده است و چند میلیارد تومان از بودجه سینمایی کشور را به خود اختصاص داده!

سوای نظر از کمیت برگزاری سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان آنچه که که در کیفیت آثار و بالاخص یازده اثر محوری جشنواره قابل مشاهده می باشد؛ موضوع وِل شدگی حاکم بر عرصه این قبیل از تولیدات سینمایی در کشور است. موضوعی به شدت نگران کننده که بیش از هر چیز آینده سینمای کودک و نوجوان را تیره و تاریک می سازد.

پُرواضح است که دوران کودکی (Childhood) و نوجوانی (Adolescence) در ساختار جمعیتی تمامی جوامع، دوره ای کمیاب و با ارزش آموزشی و تربیتی بسیار بالایی محسوب می شود. در این میان نقش رسانه به عنوان ابزار مهم تاثیر گذار بالاخص بر دوران کودکی امری بی بدیل بوده و از جایگاه ویژه ای در هدایت و راهبری  رشد جسمی، رشد شناختی و ارایه فرضیه های مختلف درباره  اینکه کودکان و نوجوانان چگونه باید باشند و ... مبتنی بر سبک زندگی هر جامعه ای برخوردار است و از این جهت است که سینمای کودک و به طور کل، فیلم کودک و فیلم نوجوان به سبب تفوق و برتری خود بر سایر ابزارهای رسانه ای دارای اهمیت منحصر به فردی می باشد.

 فیلم کودک و فیلم نوجوان ابزار رسانه ای به شدت قدرتمندی است که می تواند از حیث تاثیرگذاری، مهمتر از اسباب‌بازی‌ها، بازی‌های کامپیوتری و سایر صنایع فرهنگی و حتی کتاب باشد و عمل کند؛ چرا که کودکان در جهان امروز به شدت بصری هستند و وقتی با شخصیت های مطرح در داستان فیلم همزادپنداری (Identification) کنند، سبک زندگی و تفکر شخصیت محبوب خود را می‌پذیرند و پس از آن است که متاثر از فیلم کودک و فیلم نوجوان اقدام به مصرف بازی، کتاب، اسباب‌بازی، پوستر و سایر محصولات مرتبط با آن سبک زندگی و تفکر پذیرفته شده می نمایند.

البته باید توجه داشت که سیاست گذاری اشتباه در عرصه سینمای کودک و نوجوان ایران و بالاخص وِل شدگی این عرصه مهم از فیلمسازی در روزگار بنفش ملت ایران سبب شده تا میان فیلم‌های برای کودکان و نوجوانان و فیلم‌های  درباره‌ کودکان و نوجوانان اختلاط و درهم شدگی نابخردانه ای صورت گرفته و در نهایت به تولید آثاری بی هویت منجر شود. آثاری که نه برای کودک و نوجوان است و نه درباره کودک و نوجوان! آثار و تولیداتی که تمرکز اصلی آنها بر سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت (Entertainment) می باشد.

قطعا سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت به عنوان موضوعی انکار ناپذیر در صنعت-هنر-رسانه سینما شناخته می شود و اساسا اهمیت سینما و نقش بی بدیل آن به عنوان ابزار انتقال پیام را می توان به سبب وجاهت سرگرم کننده این ابزار مهم رسانه ای قلمداد نمود. با این همه باید توجه داشت که موضوع سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت در هیچ کجای جهان از اصالت مطلق برخودار نبوده و اولویت اصلی در فیلمسازی بر تفکر استوار است. از این جهت است که حتی  فیلم هایی که بر امر سرگرمی به عنوان اولویت تاکید می کنند را می بایست آثاری قلمداد نمود که در لوای اینترتیمنت (Entertainment) اقدام به بسط و گسترش غفلت در میان مخاطبان خود مبادرت ورزیده و مبتنی بر تفکر غفلت زا به دنبال تحمیق مخاطبان خود می باشند. فیلم هایی که عموما در صدد ایجاد جامعه مصرف‌محور و تابع نیازهای دنیای مدرن و شهر مدرن و بر مدار اقتصاد مصرفی (Consumer Economy) بوده و به اسم سرگرمی از کارکرد متفکرانه و بسیار هوشمندی در ترویج اباحه‌گری و لذت گرایی (Hedonism) و اشاعه ارزش‌های مبتذل و غیر انسانی، نظیر ترویج انواع و اقسام روابط نامشروع، پول‌پرستی، تجمل‌گرایی، ایجاد حرص و طمع، دنیاطلبی افراطی و ... برخوردار می باشند.

برگزاری سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان و مرور یازده فیلم  راه یافته به بخش مسابقه سینمای ایران به وضوح اثبات کرد که متولیان فرهنگی و سینمایی کشور نه تنها سیاست گذاری مشخص و معینی را در تولید فیلم کودک و فیلم نوجوان دنبال نمی کنند. بلکه اساسا ذهنیت ایشان نسبت به تولید آثار سینمایی به منظور سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت نیز دچار خلاء فلسفی بوده و این همه نوعی مخرب از وِل شدگی حاکم بر عرصه این قبیل از تولیدات سینمایی را در کشور هویدا می سازد.

در این میان وضعیت فیلم کودک نسبت به وضعیت فیلم نوجوان از صورت بحرانی تری برخودرا است. زیرا سینمای ایران نه تنها تولیدی مناسب از برای دوران کودکی (Childhood) ندارد. بلکه سعی دارد تا برای استفاده از حمایت های مادی نهادهای مرتبط با سینمای کودک، تولیداتی غیر مناسب برای کودکان را به اسم این دوره سنی ساخته و در معرض مصرف مخاطبان کودک در سینمای ایران قرار دهد. پس  مرور آورده های بخش مسابقه سینمای ایران در جشنواره سی‌وسوم می تواند به خوبی اثبات کند که در سال گذشته نه تنها برای دوران کودکی نخست، یعنی تا حدود دو سالگی، اثری تولید نشده؛ بلکه عملا هیچ محصول سینمایی مشخصی برای دوران کودکی میانه و مناسب برای مخاطب تا شش سالگی نیز نمی توان یافت و نهایتا با کمی اغماض می توان برخی از آثار را قابل فهم و دریافت از برای دوران کودکی پایانی ارزیابی نمود. اثاری که با مسامحه بسیار می تواند برای طیف کودکان پیش از دوازده سالگی و آماده ورود به مقطع نوجوانی از قابلیت هضم برخوردار باشد.

البته باید توجه داشت که همین محدود آثار قابل فهم برای دوران کودکی پایانی نیز به هیچ عنوان برای کودکان مناسب نبوده و تنها درباره‌ کودکان آماده ورود به مقطع نوجوانی می باشد. آثاری که متاسفانه با ضرب و زور موسیقی های شش و هشت و رقص و آوراز و ... به خورد کودکان داده می شود و شاید یکی از مقاصد اصلی در تولید آن را بتوان کسب درآمد به واسطه کشاندن اردوهای مدارس به سینما و ... ارزیابی نمود.

این در حالی است که منطق فیلمسازی برای کودکان حکم می کند تا در تولید یک اثر سینمایی از ورود به موضوعات درباره‌ کودکان اجتناب شده و اساسا نویسنده و فیلم‌ساز همسال کودک شوند و از زاویه‌ برابر با او به جهان بنگرند. از این جهت مشاهده می شود که در صنعت سینمای جهان و در فیلمنامه‌هایی با این گرایش، اگر چه غالباً شخصیت اصلی داستان کودکان هستند. اما بستر تعلیق این آثار را نیازهای بر آمده از دنیای کودکی شامل شده و پیرنگ های اصلی و فرعی مشکلاتی از همین جنس را رقم می‌زند. آثاری که بالطبع تقابل و گره‌گشایی‌شان نیز از میزان تجربه و خواست مخاطبان کودک خود شکل می‌گیرد. اینگونه است که فیلمسازی برای کودکان به دنیایی ورود می کند که در آن می‌توان شخصیت‌های ذهنی و موجودات خیالی را عینیت بخشید؛ دنیایی که در آن اشیاء و موجودات بی‌جان، جان می‌گیرند و با کودکان زندگی می‌کنند تا به تعیلم و تربیت کودک بپردازند.

پس اگر چه ممکن است بیان گردد که در برخی از آثار، همچون فیلم سینمایی جزیره فضایی‌ها یا تورنادوی دو و یا فیلم سینمایی والدین امانتی به این منطق فیلمسازی برای کودکان توجه شده و شخصیت‌های ذهنی و موجودات خیالی برای مخاطبان عینیت پیدا نموده و ...؛ اما باید توجه داشت که وِل شدگی حاکم بر عرصه این قبیل از تولیدات سینمایی سبب شده تا این گونه آثار با اصل قرار دادن سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت از بُعد تربیتی خالی شده و حتی به ضد خود مبدل شوند و ضمن آموزش برخی از رزایل اخلاقی، در صدد مشروعیت بخشیدن به دروغ گویی و دزدی و رقص و فحاشی و روابط جنسی آزاد و ... برآمده و این همه را تحت لوای سرگرم کردن مخاطبان کودک خود موجه شمارند. موضوعی که به وضوح موید آن است که ول شدگی سینمای کودک و نوجوان موجب گردیده در فرآیندی غیر قابل قبول تنها سرگرمی و محور قرار دادن اوقات فراغت کودکان از اصالت برخوردار شود، شرایطی که قطعا نیاز به اصلاح اساسی دارد!

ارسال نظر

شما در حال ارسال پاسخ به نظر « » می‌باشید.