دهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» از چهاردهم تا بیست و یکم آذر با دبیری سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

بخش نکوداشت سینمای مستند کرمان نیز به عنوان بخش ویژه این جشنواره از 23 تا 25 آذر به همت مسئولان فرهنگی این استان، میزبان مستندسازان، مدیران برگزارکننده جشنواره و خبرنگاران بود.

در روزهای سفر به کرمان پای صحبت‌های سید محمدمهدی طباطبایی‌نژاد نشستیم و او از مزایا و معایب برگزاری جشنواره «سینما حقیقت» در پردیس چارسو، میل فزاینده مستندسازان به مستند اجتماعی و کم رنگ شدن آثار پژوهش محور، استقبال کم از امکان ساخت فیلم در میادین جنگی هم چون عراق و سوریه و چرایی انتخاب استان کرمان برای نکوداشت سینمای مستند آن گفت. آن‌چه در ادامه می‌آید حاصل این گپ و گفت است که در کرمان انجام شد.

پردیس سینمایی چارسو با وجود مزایایی که داشت و از جمله آن‌ها می‌توان به کیفیت خوب پخش آثار اشاره کرد، مستندسازان و تماشاگران را با مشکل کمبود ظرفیت مواجه ساخت. با توجه به این نکته آیا جشنواره سال آینده را در همین مکان برگزار خواهید کرد؟

همان طور که اشاره کردید یکی از محاسن پردیس سینمایی چارسو کیفیت خوب نمایش آثار در آن است و همین نکته ما را ترغیب کرد تا از گزینه‌هایی هم چون سینما سپیده و سینما فلسطین که کیفیت پخش موردنظرمان را نداشتند بگذریم و به چارسو برسیم.

نکته دیگر این که پردیس سینمایی چارسو منجر به تجمیع بخش‌های مختلف جشنواره «سینما حقیقت» شد. در دوره‌های قبل بخشی از نمایش آثار در سینما فلسطین و بخش دیگر در سینما سپیده بود و بازار در موسسه صبا و ورک‌شاپ‌هایمان در فرهنگسرای هنر برگزار می‌شد که طبیعتا مستندسازان و تماشاگران را برای رفت و آمد به زحمت می‌انداخت.

چارسو به شکل مشخص برای ما این دو حسن یعنی کیفیت خوب پخش و تجمیع بخش‌های مختلف را داشت.

در کنار محاسن، معایبی هم بود که به اصلی‌ترین آن اشاره کردید. عیب جدی چارسو ظرفیت محدود سالن‌های نمایش آن است و به جز سالن شماره یک که حدود 350 نفر را در خود جا می‌دهد ظرفیت مابقی سالن‌ها پایین است. ما برای جبران این مسئله، هر شب در سالن شماره یک سانس‌های ویژه‌ای برای آثار پرمخاطب داشتیم و چند سانس از روزهای آخر را هم خالی گذاشتیم تا فیلم‌هایی که در طول جشنواره نتوانستند میزبان همه مخاطبان خود باشند مجددا دیده شوند.    

اگر خبری که شنیده‌ایم درست باشد و طبقه هشتم پردیس سینمایی چارسو به سالن جدیدی مجهز شود طبیعتا مشکل ما هم برطرف می‌شود اما اگر شایعه هم باشد به دلیل چربش مزایای چارسو بر معایب آن، فعلا انتخاب ما برای سال آینده همین مکان است.

در مقطعی چهار ساله تولید فیلم های اول به مرکز واگذار شده بود. حدود سه سالی می شود که مرکز این مسئولیت را برعهده ندارد. این وضعیت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این که این تصمیم، درست بود یا نه را نمی‌دانم و کارشناسان باید در این مورد نظر دهند. فعلا تصمیم سازمان سینمایی بر این قرار است که ما مرکز گسترش سینمای مستند و انیمیشن باشیم و تمرکز خود را بر تولید این دو گونه اثر بگذاریم.

در حوزه سینمای مستند الویت کاری مرکز، آثار بلند است به گونه‌ای که فیلم‌ها بتوانند در اکران‌های «هنر و تجربه» حضور داشته باشند و در بخش انیمشین در کنار تولید انیمیشن‌های جشنواره‌ای و الگوساز به لحاظ کیفیت هنری بر حمایت از فیلم‌های سینمایی انیمیشن متمرکز هستیم.

در عین حال معتقدم بنیاد سینمایی فارابی با تلاشی بسیار جدی می‌کوشد به شایستگی از کارگردانان فیلم اولی حمایت کند و آن طور که شنیده‌ام امسال 22 فیلم اول را به شکل‌های مختلف اعم از اعطای وام یا مشارکت در ساخت مورد حمایت قرار داده است و گمان نمی‌کنم مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد.

بخش عمده‌ای از آثاری که در دهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران دیده شد آثاری بودند که به معضلات اجتماعی می‌پرداختند. با وجود اهمیت پرداختن مستندسازان به این گونه مسائل، گمان نمی‌کنید از سوی دیگر اهمیت ساخت مستندهای پژوهش‌محور مانند آثار تاریخی کم‌رنگ شده است؟

همان طور که می‌دانید سال‌ها بود که مستندهای اجتماعی رونق آن چنانی نداشت و ما تلاش کردیم آن را جدی بگیریم و رونقش دهیم که خوشبختانه به این هدف رسیدیم. در یکی دو سال اخیر و به طور مشخص در دهمین دوره جشنواره «سینما حقیقت» مستندهای اجتماعی توانستند توجه بسیاری جلب کنند اما تقریبا همیشه این گونه است و زمانی که حُسنی را به دست می‌آورید در کنارش دچار نقصی هم می‌شوید.

می‌پذیرم که مستندهای پژوهش‌محور در حوزه‌هایی غیر از حوزه اجتماعی کم رنگ شده‌اند. این اتفاق مخصوصا در جشنواره امسال و به واسطه بیشتر دیده شدن مستندهای اجتماعی به چشم آمد. هر چند آثاری از جمله تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی مانند «رئیس الوزرا» یا «آثار عجم» پژوهش‌محور بودند و مورد توجه هم قرار گرفتند اما این عدم برابری برای ما حاوی این تذکر است که مواظب باشیم مستندهای اجتماعی، گونه‌های دیگر این سینما را آن قدر تحت تاثیر خود قرار ندهد که آن‌ها جذابیت‌های خود را در چشم مخاطب از دست بدهند.

تلاش ما این است که مستند پژوهش‌محور را هم جدی بگیریم و مستندسازان حرفه‌ای‌مان را در این حوزه حمایت کنیم تا مستند اجتماعی بر گونه‌های دیگر غالب نشود.  

امکانی که از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای ساخت فیلم‌های مستند در میادین جنگ و از جمله عراق و سوریه فراهم شده چه میزان مورد استقبال مستندسازان قرار گرفته است؟

ما پس از ایجاد این امکان با طرح‌های متنوع و زیادی مواجه نشدیم و تاکنون حداقل آن چه به دست مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی رسیده کیفیت و کمیت قابل توجهی نداشته است. به این معنی که یا از اساس، طرح جذاب نبوده یا فیلمساز آن قدر معتبر نبوده است که بتوانیم به او اعتماد کنیم و طرحش را بپذیریم.  

باید اعتراف کنم که در این حوزه نقصی وجود دارد و با این که اعلام کردیم این موضوع برایمان در الویت است و به آن توجه ویژه خواهیم داشت با استقبال مستندسازان شاخص‌مان مواجه نشدیم.

این روزها شاهد برگزاری نکوداشت سینمای مستند کرمان به عنوان بخش ویژه دهمین جشنواره بین‌المللی سینمای مستند ایران هستیم. این اتفاق در دو سال گذشته در اصفهان و آبادان هم رخ داد. انتخاب این استان‌ها بر چه اساسی صورت گرفت و آیا استانی را که سال آینده در آن خواهید بود انتخاب کرده‌اید؟

قرار ما این بود که امسال در سیستان باشیم اما متاسفانه مشکلاتی پیش آمد. در واقع دوستان در استان سیستان و بلوچستان در آخذین دقایق قطع همکاری کردند و نکوداشت سینمای مستند کرمان با استقبال و همکاری خوب مسئولین این استان جایگزین آن شد.

محرک اصلی ما برای برپایی این نکوداشت‌ها، میزان استقبال است. واقعیت این است که هدف از برگزاری این مراسم، صرفا مرور آثار سینمای مستند یک استان در جشنواره «سینما حقیقت» و تجلیل از پیشکسوتان و بزرگداشت آن‌ها نیست. این نکوداشت‌ها برای ما نقطه آغازی است که بتوانیم در آن استان‌ها منشا اثر شویم و اتفاقی فرخنده برای سینمای مستندش رقم بزنیم. اگر از سوی مسئولین استقبالی وجود نداشته باشد ما نیز به صورت یک طرفه این کار را انجام نخواهیم داد.

نهادی از خودِ استان باید متولی این امر شود تا پس از برگزاری مراسم نکوداشت این مسیر تداوم یافته و به افتتاح خانه مستند و شکل‌گیری تشکل صنفی مستندسازان استان منجر گردد.

اگر استانی اعلام کند که برای سال آینده مایل به برگزاری این نکوداشت است برای ما نسبت به استانی که خودمان پیشقدم پیشنهاد دادن به آن می‌شویم در الویت قرار خواهد داشت اما به شکل کلی هنوز بحث انتخاب استان برای سال آینده در دستور کارمان قرار نگرفته است.

ارزیابی مدیر دهمین جشنواره بین‌المللی سینمای مستند ایران «سینما حقیقت» از این رویداد هنری چگونه است؟

ارزیابی من مبتنی بر قضاوت‌هایی است که خانواده سینمای مستند و مخاطبین آن انجام می‌دهند. آن‌چه عمدا شنیده‌ام حاکی از رضایتی نسبی بوده که بهانه‌ای برای من است تا از همکارانم در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که باعث و بانی این اتفاق بودند سپاسگزاری کنم.