به گزارش سینماپرس، سومین دوره جشنواره نقالان علوی با حضور پیشکسوتان نقال و پرده خوان ایرانی و جوانان و کودکان این عرصه از اول شهریور ماه در تهران همزمان با عید قربان در تهران کلید خورده و تا عید غدیر نیز ادامه دارد. این جشنواره به همت حوزه هنری در دو مکان میدان امام حسین(ع) و بوستان آب و آتش در حال برگزاری است و مردم زیادی را توانسته جذب خود کند.

با توجه به ناشناخته بودن هنر نقالی برای نسل امروز و آسیب‌هایی که در این روزها شاهد از بین رفتن نقالی، پرده خوانی و تعزیه و ... در این هنر سنتی ایران شده است، با داریوش نصیری، کارگردان تئاتر، نویسنده، نقال و داوری جشنواره نقالان علوی به گفت‌وگو نشستیم.

*لطفا درباره برپایی سومین جشنواره نقالان علوی برایمان توضیح دهید.

سومین دوره جشنواره نقالان علوی از عید قربان تا عید غدیر توسط حوزه هنری و به دبیری حسین عالم بخش از اول شهریور ماه در حال برگزاری است، پس از بررسی آراء هیئت بازبین ۳۳ اثر به بخش داوری راه پیدا کردند.

داوران جشنواره متشکل از اردشیر صالح پور و بنده حقیر و مرشد مهدی چایانی از اساتید نقال در این عرصه هستند. این جشنواره در دو مکان پارک آب و آتش و میدان آیینی امام حسینی(ع) و داوری‌ها هرشب به میزان شش اجرا از ساعت ۱۷:۳۰ تا ۲۰ برگزار می‌شود.

*شما در دوره‌های قبل این جشنواره هم حضور داشتید؟

نخستین دوره‌ای است که داوری جشنواره را برعهده دارم اما سال‌هاست که نقالی می‌کنم و در کشورهایی همچون ارمنستان، روسیه، مالزی، امارات و ترکیه نقالی کردم و در جشنواره‌ای هم که به نام استاد مهدی فتحی در دانشکده‌مان برگزار می‌کنیم به شیوه نمایش‌های ایرانی و شیوه اجرایی نقالان می‌پردازیم.

بنابراین زمانی که کوروش زارعی و توحید معصومی از من خواستند که داوری این جشنواره را برعهده بگیرم قبول کردم.

*قبل از اینکه به کیفیت آثار و نحوه اجرای جشنواره بپردازیم، توضیحی درباره نقل و نقالی در ایران زمین می‌فرمایید و اینکه چه قدمتی در کشور ما دارد؟

نقل و نقالی هنری مرتبط با ذائقه هنرهای نمایشی ایرانیان است، ما چهار بخش نمایش‌های ایرانی شامل نقالی، تعزیه، خیمه شب بازی و سیاه بازی داریم. نقالی جزو نمایش‌های تک نفره و انفرادی ایرانیان است که خود به دو بخش  تقسیم می‌شود؛ یک بخش مذهبی و بخش دوم غیر مذهبی که همین نقل و نقالی راجع به شاهنامه و داستان‌های آن است.

حال درباره نقالی مذهبی باید گفت با توجه به اینکه راجع به شخصیت‌های بزرگوار در شبه جزیره عربستان، زندگی، غزوات، معجزات ائمه و بزرگواران است نکته اساسی و مهم این است درست است که در آن واقعه و محیط جغرافیایی رخ می‌دهد اما کامل ساخته و پرداخته ذوق و ارادت ایرانیان به ائمه است.

نقالی جزء هنرهای موجود در ایران زمین است، بابت ارادتی که ایرانیان به اهل بیت و مولا علی (ع) و سیدالشهدا (ع) دارند شکل گرفته است، ما راجع به سینه زنی، زنجیرزنی و هیئات عزاداری و خود تعزیه کارهایی داریم اما براساس ذوق و هنر ایرانیان و ارادتشان به اهل بیت(ع) ایجاد شده است.

ما سابقه بیش از ۷ هزار سال سوگواری در ایران داریم و نقالی مذهبی هم در طول تاریخ هنر تک نفره بوده و اوج پیشرفت آن بعد از شهادت سیدالشهدا(ع) رخ داده و گسترش یافته است که از دل این گونه جدید نمایشی نقالی مذهبی نیز تعزیه خارج شده است.

نقالی کار خیلی دشواری است نقال به عنوان یک بازیگر هر لحظه وارد یک شخصیت و کاراکتر جدید می‌شود، در حقیقت در رفت و برگشت زمانی و مکانی است چه در نقل مذهبی که پرده خوانی هم زیر شاخه آن است و چه غیر مذهبی.

بعد از این بخش که خلاصه وار از تاریخ هنر نقالی مطرح کردم باید بگویم که متأسفانه ما در عرصه کیفی خیلی کم کار کردیم. سالیان سال است که اصلا جایی از نقل و نقالی نمی‌شنویم درحالیکه ما در گذشته نقالی را به عنوان هنر برجسته ایران در یونسکو ثبت ملی کردیم، اما متأسفانه نقالی ما که یکی از هنرهای برجسته ایرانی است تبدیل به یک هنر موزه‌ای شده است و ما فقط در یک جشنواره آیینی سنتی کارهایش را یک سال در میان می‌بینیم.

واقعا دست مریزاد به مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری که واقعا این کار سخت و پیچیده را همت کردند و سه دوره است که برگزار می‌کنند. آثار این جشنواره از سرتاسر ایران می‌رسد و کیفیت کارها هم قابل قبول است چرا که ما در کنار اینها می‌بینیم، مرشدها و بزرگان نقالی هم اجرا دارند و جوانترها هم تجربه کسب می‌کنند.

نکته مهمتر این است که جشنواره در سه بخش کودک، نوجوان و بزرگسال برگزار می‌شود، من روز گذشته اجرایی از یک  دختر بچه هفت ساله دیدم که فتح خیبر را نقالی می‌کرد و جوری با بیان شیوا و کلمات جذاب از فنون مختلف استفاده می‌کرد که ما را حیرت زده کرد. ما در جشنواره آیینی سنتی هم پاتوق کودک و نوجوان داریم اما ای کاش این مسیر هر سال هموار می‌شد.

اگر به جای بتمن و سوپرمن و خیلی از شخصیت‌های دیگر هالیوود به خورد بچه‌های ما می‌دهد، بچه‌ها را با قهرمانان شاهنامه و نقل و نقالی‌ مذهبی آشنا کنیم، مطمئنا علاوه بر اینکه در حافظه‌شان این موارد می‌ماند، در زندگی‌شان نیز تأثیر می‌گذارد و در بخش قصه‌پردازی هم برای خودشان و ساخت شخصیت وجودی‌شان تأثیرگذار خواهد  بود و مطمئنا انسان‌های مفیدی برای جامعه می‌شوند.

در این سال‌ها جامعه هنری ما از فضای نقالی دور شدند و بخشی شاید به علت حضور رسانه‌های ارتباط جمعی باشد اما بهرحال الان ما در میدان امام حسین(ع) نزدیک به هزار نفر را هر شب جمع می‌کنیم و شیوه‌های اجرایی و نقل و نقالی را اینها تماشا می‌کنند و مطمئنا همین فعالیت‌ها تأثیرگذار خواهد بود اگر این مسیر و نهالی که دوستان در حوزه کاشته‌اند، راه خود را ادامه دهد و رشد کند مطمئنا ما در سال‌های آینده شاهد درخشش بیشتر جوانان خواهیم بود.

*آقای نصیری به اعتقاد شما برپایی یک جشنواره می‌تواند در از بین نرفتن یک هنر قدیمی و مهم چون نقالی تأثیرگذار باشد؟

مطمئنا کفایت نمی‌کند اما چون الزام این امر بر اجرای عمومی است ما تمام آثاری که اجرا می‌شوند را اگر به اجرای عموم برسانیم مطمئنا تأثیرگذار خواهد بود. بهرحال همین جشنواره هم در برهوتی که در حوزه نقالی شاهد هستیم می‌تواند تأثیرگذار باشد. وقتی در یک جشنواره اختصاصا از نقالی و پرده خوانی صحبت می‌شود، یک درخشش جدید است اما باز التزام آن به این قضیه است که کارها اجرای عموم داشته باشند.

ما الان در این جشنواره می‌بینیم که هیچ تفکیک شخصیتی بین بانوان و خانم‌ها در این عرصه وجود ندارد و نقلی خاص نیست که فقط مختص خانم‌ها یا آقایان باشد و چه بهتر که ما داستان‌ها و قصصی از قرآن کریم و زندگی پیامبران و امامان بشنویم تا هم جوانترها آشنا شوند و هم تجربه کسب کنند اما این نکته مستلزم این است که همه این کارها در یک برنامه ریزی و ساختار مناسب شکل بگیرد و جشنواره راه خود را برو ...

قرار است این جشنواره در سال آینده بین‌المللی شود و در کنار آن قرار است اجرای عموم در مناطق مختلف تهران و شهرستان‌ها به کارها بدهند. فراموش نکنیم که نقال تنها بازیگر سنتی نمایش ایران است. یک نقال در شاهنامه یک لحظه رستم و یک لحظه دیگر سهراب و لحظه دیگر گُردآفرید می‌شود و در نقل مذهبی هم از زبان مولا (ع) و دیگر شخصیت‌های مذهبی می‌شود. بنابراین نیاز داریم که این امر تکرار شود تا مردم دوباره برایشان یادآوری شود.

*چند اثر قرار است برای داوری نهایی برگزیده شوند؟

طبق صحبت‌هایی که با دبیر محترم جشنواره صورت گرفته قرار هست در سه بخش کودک، نوجوان و بزرگسال هر کدام سه برگزیده نفرات اول ـ دوم ـ سوم داشته باشیم که دیپلم افتخار و تندیس و جوایز نقدی که نفیس هم هست، در روز ششم جشنواره در سالن مهر حوزه هنری تقدیر شوند.

خیلی از دوستانی که در این جشنواره حضور یافتند شناخته شده هستند و حضور این دوستان که مایه امیدمان هم هست، داوری را دشوار می‌کند بنابراین در این دو روزی که گذشت ما کارهای بسیار خوبی را از خانم‌ها و آقایان و بچه‌ها دیدیم و حقیقتا حوزه داوری برایمان سخت می‌شود اما امیدوارم که در این چند روز باقی مانده هم مردم و علاقه‌مندان نقل و نقالی به میدان امام حسین(ع) و پارک آب و آتش تشریف بیاورند و کارها را ببیند.

*درباره پرده خوانی هم قرار بود توضیحی بدهید؟

پرده خوانی جزو یکی از هنرهای زیرمجموعه نقالی است ما در پرده نزدیک به ۳۵۰ تا ۳۶۰ تصویر داریم که این تصاویر براساس پرسپکتیو، ‌ عمق نمایی و براساس اینکه شخصیت‌ها اولیاءالله تصاویر بزرگ‌تر دارند و آنها که منفور هستند و آدم‌های بدی هستند در تاریخ دینی تصاویرشان کوچکتر است. پرده‌خوان حتما باید صدای خوبی هم داشته باشد تا هم جلب توجه و جذب مخاطب کند و هم داستان را از یکی از تصاویر شروع کند.

بیش از ۵۰ داستان در پرده‌ها وجود دارد که پرده خوان و نقال یکی از آنها را براساس حضور مخاطب انتخاب می‌کند.

*فارس