تلویزیون و کودک ارتباط مستقیم و موثری با یکدیگر دارند. چرا که یکی از ابعاد تأثیرگذاری تلویزیون، تربیتی است. محتوای تلویزیون فضیلت‌های خاصی را به مخاطب القاء می‌کند که مواردی از آن به صورت عقیده در ذهن و قامت مخاطب شکل می‌گیرد. پیام‌های تلویزیونی زمانی تأثیرگذار است که زمینه‌های روانی و اجتماعی آن برای مخاطب فراهم شود. از آنجا که بخش زیادی از مخاطبان تلویزیون کودکانند، تغییر نگرش‌های مخاطبان و ایجاد نگرش‌های تازه در آنان لازم و ضروری است. البته این تأثیرگذاری تربیتی تلویزیون تنها در بخش ایجاد و تغییر نگرش‌ها و بینش‌ها خلاصه نمی‌شود بلکه در حیطه عمل هم راه و روش خاصی را برای مخاطبانش عرضه می‌کند. به گونه‌ای که بازیگران تلویزیون و شیوه‌های رفتار آنان در مواقع مختلف برای مخاطبان این رسانه به عنوان الگو عمل می‌کنند. مخاطبانی که از جاذبه‌های تلویزیون تأثیر می‌پذیرند، همیشه سعی می‌کنند در موقعیت‌های همسان با مواقعی که در تلویزیون مشاهده کرده‌اند، رفتارهایی را بیشتر به رفتارهای بازیگران تلویزیونی از خودشان بروز دهند. بنابراین در فرآیند شکل‌گیری شخصیت کودکان، بیشترین نقش متوجه الگوهای رفتاری است. چرا که یادگیری، اساس رفتار آدمی را تشکیل می‌دهد. یادگیری‌های غیرمستقیم، ضمنی یا مشاهده‌ای، پایدارترین و موثرترین نوع یادگیری محسوب می‌شوند و در این میان، مهمترین نقش برعهده الگوهای رفتاری است. کودکان امروز با باورهای خود، فرهنگ و باور فردای جامعه را شکل می‌دهند و این امر می‌تواند همان هدف جنگ نرم در عرصه فرهنگی باشند که افکار و باورهای کودکان و نونهالان امروز جامعه را هدف گرفته است.
با حضور در مرحله آماده‌سازی دوبله «گربه چکمه‌پوش» کارتن جدید شبکه نهال باب تحلیل جدیدی را در گفتگو با حامد عزیزی گوینده و دوبلور معروف کودک، مهسا عرفانی مدیر دوبلاژ کارتن «گربه چکمه پوش» و یادگار صدای ماندگار دوبله مرحوم حسین عرفانی و مریم بنایی دوبلور و عضو شورای کتاب کودک لحظاتی را به گفتگو نشستیم.
مهسا عرفانی(از طرف راست) مدیر دوبلاژ کارتن (گربه چکمه‌پوش) و دوبلور کودک
در پنج سالگی اولین دوبله زندگی‌ام را انجام دادم
مهسا عرفانی دختر با استعداد مرحوم حسین عرفانی دوبلور پیشکسوت و صدای ماندگار دوبله اولین بار در پنج سالگی به عنوان دوبلور با فیلم «مستأجر» به مدیریت ناصر طهماسب وارد کار دوبله شد. او حکایت روز اول دوبله را اینگونه تعریف کرد: "به همراه پدر و مادرم(حسین عرفانی و شهلا ناظریان) در سالن‌های دوبله حضور پیدا کردم، در کاری از ناصر طهماسب به یک باره و به دلیل عدم توانایی دختر بچه‌ای ۶ ساله برای صحبت دقیق و صحیح سر صحنه، به سالن دوبله آمدم و علی‌رغم نداشتن سواد، جمله‌ها را با کمک مادرم حفظ کردم و اولین دوبله زندگی‌ام را انجام دادم. "
دوبله فقط با صبر نتیجه می‌دهد
عرفانی که اکنون در مقام مدیریت دوبلاژ فعالیت می‌کند کارتن جدید شبکه نهال را با گروه خودش آماده می‌کند که نامش «گربه چکمه پوش» است. او تاکنون با دوبلوری و مدیریت دوبلاژ انیمیشن سوفیا، انیمیشن کلاس اولی‌ها، فوتبالیست‌ها، بچه رئیس و... فضای دوبله کودک را بارها تجربه کرده و می‌گوید: کار دوبله علاوه بر حرفه‌ای بودن، نیاز به صبر زیادی دارد. چرا که کار دوبله فقط با صبر نتیجه می‌دهد. وقتی شما پشت میکروفون قرار می‌گیرید و حالا باید به جای شخصیت دیگری با همان حسّ و حال و شرایط او صحبت کنید اصلاً کار آسانی نیست و باید حقیقتاً به این کار عشق داشت.
استفاده از هر ناسزای کوچکی در دوبله برای کودک، زیان‌بار است
وی دوبله کودک را سخت‌تر و حساس‌تر دانست و گفت: یکی از نکاتی که بایستی در دوبله کودک به آن توجه کرد حساسیت در انتخاب واژگان و گفتار دوبله است. یعنی از کلمات نزدیک به ناسزا همچون "احمق" هم استفاده نشود. چون کودکان ذهنیت آماده‌ای برای اندوختن محتوا دارند و نباید هر خوراکی به آن‌ها داده شود که اگر خدایی ناکرده ذهنیت بدی برایشان شکل بگیرد، جبران‌ناپذیر خواهد بود. از این جهت دوبله برای برنامه‌ها و فیلم‌های کودک خیلی خطیر و حساس‌تر است.
نمایی از آماده‌سازی دوبله کارتن «گربه چکمه‌پوش»
برای کودک امروز «فوتبالیست‌ها» مسخره است
عرفانی با اشاره به اینکه امروز کودکان بیشتر مخاطب فیلم‌های تخیلی و خشونت‌بار هستند، افزود: خواه ناخواه امروز کودکان ما که هوشیارتر و به روزتر از گذشته هستند به سمت انیمیشن‌های خشونت‌بار و تخیلی می‌روند و خیلی روحیه‌شان با کارتن‌های لطیف سازگاری ندارد. یعنی در واقع کارتن فوتبالیست‌ها که برای دهه ما خاطرانگیز و یک نوع نوستالژی به شمار می‌رود برای این نسل کودک مسخره و مضحک است. چرا که تفکراتشان نسبت به کودک دیروز تغییر کرده که رسانه و حتی تلویزیون هم در این گردش افکار نقش داشته‌اند. چون رسانه‌ها گسترده‌اند و کودک امروز با دنیای دیجیتال متنوعی روبروست و باعث شده بزرگتر از سن‌شان بیندیشند. این رها بودن در رسانه بسیار خطرناک است و بایستی ما مدیریت این اقشار را با بسته‌های متنوع کارتنی، انیمیشنی و برنامه‌های ویژه کودکان به دست بگیریم.
رسانه‌ملی باید جلوی رسوخ مفاهیم غربی را بگیرد
وی تأکید کرد: دوبله کودک همان‌طور که اشاره کردم بسیار سخت است؛ به خاطر اینکه بچه‌ها صاحب یک دنیای اصطلاحاً تخیلی هستند و باید با یک حساسیت و کارشناسی خاصی با این قشر برخورد کرد. باید خیلی مراقب باشیم وقتی وارد دنیایشان می‌شویم و تأثیراتی که می‌گذاریم برای آینده‌شان تأثیر دارد و هر نوع کارتن یا انیمیشنی را نمی‌توان روی آنتن برد و یا از طریق رسانه‌ها در معرض دید کودکان قرار داد. چرا که آنقدر کودک امروز با رسانه ارتباط مستقیمی برقرار می‌کند که هر ذهنیت بد و نادرست، آینده این کودک را به خطر می‌اندازد. رسانه‌ملی در این راستا وظیفه دارد با حساسیت ویژه‌تری به موضوع کودک بپردازد تا مفاهیم غربی ذهن کودک را به سمتی که نباید، سوق ندهد.
«گربه چکمه‌پوش» تا پایان سال به آنتن می‌رسد
مدیر دوبلاژ کارتن جدید «گربه چکمه‌پوش» شبکه نهال، اذعان کرد: «گربه چکمه‌پوش» یک کارتن بیش از ۳۰ قسمتی است که روزهای پایانی دوبله خود را سپری می‌کند و تا پایان سال به آنتن می‌رسد. در این کار حامد عزیزی به جای شخصیت اصلی کار یعنی گربه چکمه‌پوش، زهره اسدی در نقش ازمه، سارا جعفری به جای طوبی، مریم بنایی در نقش وینا، معصومه ریاحی(زاپاتا)، مهدی امینی(آرتیفیکس)، مجتبی فتح‌اللهی(بزی) و پویا فهیمی در نقش گربه دستکش سفید، ما را یاری می‌دهند.
نباید خوراک بزرگسالان را به کودکان بدهیم
مریم بنایی عضو شورای کتاب کودک و دوبلور کودک که در کارتن جدید «گربه چکمه‌پوش» به جای دو کاراکتر وینا و اسفینیکس صحبت می‌کند، گفت: واقعاً از جذابیت‌های ویژه کودکان غافل شده‌ایم و هرآنچه را برای بزرگترهایمان درنظر می‌گیریم انگار بایستی همان خوراک و تغذیه را به کودکان هم بدهیم؛ این کار یک عقب‌گرد رسانه‌ای محسوب می‌شود. کودکان با صدای ریتم آرامش و روح‌افزای مادران به دنیا می‌آیند و بایستی با همین ملایمت و آرامش در دنیای رسانه با آن‌ها برخورد شود و تلویزیون با ساخت کارتن‌های ساده، آموزنده و جذاب می‌تواند راهگشا باشد نه اینکه به کارتن‌های شلوغ و پرهیاهو روی بیاورد.
چرا تهیه‌کنندگان ناآشنا به فضای کودک میدان‌داری می‌کنند؟
وی با انتقاد از حضور تهیه‌کنندگان ناآشنا به فضای کودک، تأکید کرد: متأسفانه بسیاری از مهارت‌آفرینی‌ها و نگاه‌های کاربردی در حوزه رسانه و کودک محقق نمی‌شود، چون تهیه‌کنندگان ناآشنا به فضای کودک میدان‌داری می‌کنند و از یک کارشناس و مشاور کودک هم بهره نمی‌برند که آن‌ها اندیشه‌های ناب کودکانه را در اختیارشان بگذارد. آنقدر حوزه کودک حساس و پیچیده است که در بخش صداگذاری اگر از صداهای درست و به دور از هیاهو و در صحنه‌پردازی از رنگ‌های جذاب و ترغیب‌کننده کودک استفاده نشود مخاطب ما که کودک باشد را از این مفاهیم و پرداخت‌ها دور می‌کند. در نتیجه به سراغ فضاهای ماهواره‌ای و مجازی می‌روند که مملوء از مفاهیم غربی و غیربومی و فرهنگی ماست.
کودکان ما با «لالایی» بیگانه‌اند
بنایی، خاطرنشان کرد: وقتی کار کودک درست و اصولی جلو نرود، کودک ما خیلی زود دچار بیماری بلوغ می‌شود و اگر نتوانیم این حوزه را به خوبی مدیریت کنیم بایستی در آینده منتظر بقایای نگاه سنتی، بومی و فرهنگ ایرانی از نسل‌هایمان باشیم. چون امروز "لالایی" را کودک کمتر می‌شناسد و با فرهنگ بومی و مفاهیم ایرانی‌مان نیز بیگانه است. از طرفی متأسفانه آنقدر تألیفات ما ضعیف عمل می‌کنند که نمی‌تواند کودک را درگیر خودش کند. کتاب‌های ما نه رنگ و سلیقه ویراستاری و صفحه‌بندی خوبی دارند و نه داستان‌های درگیرکننده خوبی به مخاطب عرضه می‌کنند.
برنامه‌سازان ما باید به شناخت فانتزی ذهن کودک برسند
وی با اشاره به اینکه برنامه‌سازان و فعالان عرصه کودک باید بدانند که کودکان چه نیازهایی دارند و اصطلاحاً فانتزی ذهنی کودکان را بشناسند، گفت: در وهله اول بایستی برنامه‌سازان و فعالان حوزه کودک با شناخت نیازها و استفاده از کارشناسان مجرب و مطالعه مقاله‌های کودکانه به روز به یک نکته مهم برسند و آن شناخت فانتزی ذهن کودک است. چه در داستان، فیلمنامه و چه در حوزه تصویر، صدا و کاراکتر و حتی پیرنگ داستان‌ها که به شکل اعجاب‌آوری در انیمیشن‌های کودکانه دنیا به این عناصر و عوامل توجه می‌شود. رسانه‌ملی ما بایستی جلوی رفتارهای عجولانه تهیه‌کنندگان را بگیرد که فقط می‌خواهند تولید کنند و اصلاً به پیچیده بودن تبعات و پیامدهای آن بی‌توجه هستند که چقدر متأسفانه زیرساخت‌های فرهنگی و هنری کودک ما مشکل دارد و به شکل ویژه بایستی به این موضوع توجه کنند.
کودکان برای ماندگاری در تلویزیون نیاز به آنتن رنگین‌تری دارند
حامد عزیزی که ۱۳ سال است در حوزه کودک و نوجوان او را به عنوان گوینده شخصیت "پو" در مجموعه «پاندای کونگ‌فوکار» می‌شناسند و مجموعه‌های «هری‌پاتر»، «گارفیلد» و «فیلشاه» را هم دوبله کرده و در کارتن جدید شبکه نهال تحت عنوان «گربه چکمه‌پوش» به جای شخصیت اصلی{گربه چکمه‌پوش} صحبت می‌کند. او وضعیت دوبله کودک را نسبت به یک دهه قبل را رو به رشد می‌داند و می‌گوید: وقتی انیمیشن‌های ما آنقدر خریدار دارند که بیش از ده میلیارد فروش می‌کنند و مورد توجه مخاطب‌اند. اما تلویزیون ما نیاز به آنتن رنگین‌تری برای کودکان دارد یعنی تعداد کارهای انیمیشنی و کارتنی داخلی و خارجی خود را باید افزایش دهد. در غیر این‌صورت این اقشار تأثیرگذار را از دست داده بداند. چون به سمت ماهواره‌ها می‌روند و فضای مجازی، بیشتر رونق می‌گیرد البته از طرف دیگر رسانه‌ملی از نوجوانان هم غافل شده و رسالتی که بر دوش شبکه امید است به نظر می‌رسد نتوانسته به خوبی نقش ایفا کند و این جامعه گسترده بدون بهره بودن از فضای متنوع فرهنگی و هنری بیشتر از مفاهیم غربی تغذیه می‌شود.
چرا اجازه نمی‌دهند از واژگان جذاب کودک در دوبله استفاده کنیم؟
وی با اشاره به اینکه بگذارند در دوبله حرف‌هایی بزنیم که کودکان خوششان بیاید، افزود: متأسفانه در بخش ویراستاری یک مشکل اساسی داریم که اجازه نمی‌دهند از واژگانی در دوبله استفاده کنیم که کودکان بیشتر خوششان بیاید و زیباتر باشد و البته غفلت از اقتصاد کودک هم مزید بر علت شده تا برخی از انیماتورها، ایده‌پردازان و کارگردانان حوزه کودک به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. واقعاً حمایت به معنای پول دادن نیست و اگر راه تولید بیشتر باز باشد هنرمندان درآمد خودشان را بدست می‌آورند.
باید کودک و نوجوان را جدی بگیریم تا به سمت ماهواره نروند
عزیزی در پایان مشکل فیلمنامه کودک را جدی دانست و خاطرنشان کرد: مشکل فیلمنامه جدی است و باید از نویسندگان خوش قریحه در این ژانر بیشتر استفاده کرد. واقعاً تهیه‌کنندگان ما کارهای کوتاه با پیام‌های گسترده برای کودکان را فراموش کنند؛ چون کودکان سردرگم می‌شوند و از محتوای اصلی و آموزه‌های مهم برنامه‌ها و فیلم‌های کودک فاصله می‌گیرند. یکی از دردهای بزرگ ما در عرصه کودک عدم کادرسازی و رشد کاربلدهای حوزه کودک است. یعنی اگر فیتیله‌ای‌ها و عمو پورنگ(داریوش فرضیایی) را حذف کنیم همه سابقه ما در حوزه کودک، محو می‌شود. آنقدر باید حوزه کودک و نوجوان جدی گرفته شود که فرزندان ما به دامن برنامه‌های نازل ماهواره‌ای کشیده نشوند.
*تسنیم
ارسال نظر