عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی هرچند عملکرد شبکه‌های برون مرزی ایران همچون پرس تی‌وی، العالم، هیسپان، آی فیلم و... را در بعد بین‌المللی و نمایش چهره واقعی کشور مثبت ارزیابی کرد، اما معتقد است این شبکه‌ها تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارند.

دکتر سیدرضا نقیب‌السادات چگونگی پرداختن به سوژه‌های روز و حوادث دنیا را که ارزش خبری دارند از دلایل جایگزین شدن شبکه‌های خبری به جای هم دانست و در این باره گفت: یکی از دلایل بایکوت خبری و ایست خبری، سیاست‌های مدیریتی خبرهاست که در اینگونه مواقع رسانه خبررسان به سرعت جایگزین رسانه‌های سکوت‌کننده می‌شوند. برای مثال در حادثه ۱۱ سپتامبر در حالی که شاهد ایست خبری بودیم تنها شبکه‌های خارجی که خبررسانی کردند به سرعت بالا آمدند و پر مخاطب شدند، بنابراین یکی از رازهای جذب مخاطب، سنجش درست خبر برای انتشار، انتقال به موقع و سریع آن و همچنین اطلاع‌رسانی صادقانه است که باید در دستور کار عوامل تولید شبکه‌های برون مرزی ایرانی قرار گیرد.

وی به ممانعت کشورهای غربی برای انتقال برخی پیام‌ها و اخبار بین مردم آن جامعه بر اساس سیاست‌های اتخاذی دولت‌ها پرداخت و برای آن جلوگیری از انتشار خبر جنگ دولت انگلیس با یمن را مثال زد و در این خصوص خاطرنشان کرد: کشورهای غربی از اینکه هر خبری به دست مخاطبان عمومی برسد، ممانعت می‌کنند. برای مثال تا چندی پیش مردم انگلیس نمی‌دانستند که دولتشان با یمن می‌جنگد و اساساً در یمن جنگ است و با یک افشاگری، مردم در جریان این موضوع قرار گرفتند؛ چراکه مجاری خبری را می‌بندند.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: برای آنکه بتوانیم پیام صلح و دوستی، مودت و... ایران را به گوش جهانیان برسانیم باید با حمایت همه جانبه، تجهیز و تقویت مالی شبکه‌های برون مرزی ایران برد این شبکه‌ها را افزایش دهیم و در این صورت می‌توانیم یقین داشته باشیم که توانسته‌ایم پیام را به مخاطبانمان برسانیم.

خنثی‌سازی افکار منفی علیه ایران

نقیب‌السادات در پاسخ به پرسشی درباره میزان موفقیت شبکه‌های برون مرزی ایران برای انتشار حقایق جهان پیرامون میانمار، یمن، فلسطین و... و اقناع خبری مخاطبان عنوان کرد:شبکه‌های برون مرزی ایران تا حدی توانسته‌اند موفق عمل کنند. این در حالی‌است که تمام اتفاقات و اخبار هم نباید از طریق رسانه‌های برون مرزی منتشر شود، چون ممکن است علیه خودمان از آن‌ها استفاده شود و این همان سیاستی است که در همه دنیا از آن استفاده می‌شود و برخی اخبار داخلی توسط شبکه‌های بین‌المللی پخش نمی‌شود. وی افزود: اما باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که اگر خبری را ما منتشر نکنیم مخاطب سراغ شبکه‌ای دیگر و منابع خبری دیگر می‌رود. در عین حال باید به این نکته هم اذعان کرد و مخاطبان نیز هوشیار باشند که همه اخباری که از طریق شبکه‌های بین‌المللی پخش می‌شود نیز مطلقاً خالص و عین واقعیت و تمام واقعیت نیست بلکه این شبکه‌ها با استفاده از تاکتیک‌های خبری، شخصیت سازی، سانسور، فساد، دستکاری ذهن و طراحی سوژه، موضوعات را دنبال و تهیه می‌کنند. این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابر آنچه ذکر شد و تغییر نظام خبری از سخت خبر به نرم خبر، باید شبکه‌های برون مرزی ایرانی با تبیین سیاست‌های کشور به تولید محتوا و موضوعات روز، جذب مخاطب و خنثی کردن افکار منفی علیه ایران بپردازند. موضوع سرمایه‌گذاری برای توسعه شبکه‌های برون مرزی ایران که عده‌ای با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای صدا و سیما، عده‌ای مخالف آن و عده‌ای نیز در راستای شناساندن ایران به جهان و رقابت با شبکه‌های تلویزیونی دنیا در عصر ارتباطات موافق آن هستند، دیگر سؤال خبرنگار ما از دکتر نقیب‌السادات بود که وی در این خصوص ضمن تأکید بر ضرورت گسترش و کیفی کردن شبکه‌های برون مرزی ایرانی گفت: وجود شبکه‌های برون مرزی نشان‌دهنده اقتدار کشور است و ما می‌توانیم از طریق شبکه‌های خبری و رسانه‌های دیپلماسی به عنوان حربه‌ای برای نفوذ و تغییر در تفکر ایران هراسی استفاده کنیم و ضمن اطلاع‌رسانی و آگاهی‌رسانی و تبلیغ، نظارت بر جهان پیرامون، به معرفی میراث فرهنگی و... بپردازیم، لذا سرمایه‌گذاری برای ایجاد، توسعه و حمایت روزافزون از چنین شبکه‌هایی سرمایه‌گذاری معقول و منطقی است ضمن اینکه رسانه‌ها ابزار قدرتی دولت‌ها نیز به شمار می‌روند.

وی در ادامه به معیارهای مقایسه شبکه‌های برون مرزی ایران با سایر کانال‌های خارجی همچون سی‌ان‌ان و بی‌بی‌سی پرداخت و در این باره اظهار کرد: شبکه‌هایی، چون بی‌بی‌سی و سی‌ان‌ان، قدمت، تجربه کاری، امکانات و تجهیزات بیشتر برای ارتباط با مخاطب و... دارند، بنابراین افرادی که به مقایسه این شبکه‌ها با شبکه‌های برون مرزی ایران می‌پردازند باید با در نظر گرفتن این شرایط و با دیدی واقع‌بینانه آن‌ها را با هم مقایسه کنند.

رقابت سینه به سینه با شبکه‌های جهانی

به گفته نقیب‌السادات این در حالی‌است که نظام خبری ما نوپا و دارای تجربه‌ای دو دهه‌ای و محصول انقلاب است و با چنین تجربه‌ای در دنیای امروز در مقابل شبکه‌های خارجی حرف می‌زنیم و این به معنای آن نیست که نمی‌توانیم کارگردانی کنیم.

استاد دانشکده ارتباطات علامه طباطبایی در توضیح بیشتر این مبحث گفت: شبکه‌های خارجی مشهور با تجربه کاری طولانی دارای عقبه خبری، بودجه و حمایت دولت‌ها و قدرت‌ها هستند و در مقابل ایجاد شبکه‌های برون مرزی ایرانی را داریم که می‌توانند تأثیرگذار باشند، لذا نباید از تأثیرگذاری شبکه‌ای، چون پرس تی وی و جایگاهی که یافته یا از آی‌فیلم و الکوثر که توانسته‌اند در منطقه مؤثر و سینه به سینه رقبایشان پیش روند، غافل شویم. نقیب‌السادات مبنای عملکرد و کار شبکه‌های خارجی را ضمن اطلاع‌رسانی، حذف برخی کلیشه‌های منفی از دیدگاه سیاسی این شبکه‌ها عنوان کرد و در این رابطه توضیح داد: به عنوان مثال یکی از رئوس کاری شبکه‌های بیگانه مخدوش کردن چهره ایران با استفاده از ابزار رسانه و تروریسم جلوه دادن آن است که در برابر آن شبکه‌های برون‌مرزی ایران با تولید برنامه‌های مناسب می‌توانند باعث شکسته شدن چنین کلیشه‌هایی شوند.

کشور آذربایجان به دنبال چیست!؟

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه ضمن اشاره به دیگر برنامه‌های تولیدی شبکه‌های خارجی در توسعه‌طلب بودن و منفعت‌طلب نشان دادن ایران، القای ذهنیت تحریک دیگر کشورها به جنگ و منازعه و... توسط کشورمان و... به مثالی واقعی از تجربه عینی خود در این زمینه پرداخت و گفت: برای همایشی به کشور آذربایجان سفر کرده بودم. در زمان پخش برنامه‌ای با موضوع ایران، از تصاویر میدان حسن آباد تهران در سال ۳۵ استفاده شده بود و سایر تصاویر نیز بسیار قدیمی بود. همراه نماینده صدا و سیما که در آنجا حضور داشت به موضوع معترض شدیم. ضمن اینکه نماینده صداوسیما در جمهوری آذربایجان تأیید می‌کرد که همیشه از چنین تصاویری برای نشان دادن ایران استفاده می‌شود. در قراری با رئیس رادیو و تلویزیون آذربایجان موضوع را تذکر دادیم و به تحولات ایران اشاره کردیم که پاسخ دادند اگر تصویر ایران امروز را با تمامی پیشرفت‌هایش به نمایش بگذاریم و درباره نظام فعلی ایران صحبت کنیم اکثر مردم آذربایجان به کشور شما مهاجرت می‌کنند، لذا مجبوریم چنین تصاویری منتشر کنیم تا مردمانمان به آنچه دارند قانع باشند!

وی با تأکید بر اینکه بر همین اساس، این کشورها بنابر منافع داخلی خود تصاویری از ایران در رسانه‌ها به نمایش می‌گذارند، ادامه داد: داستان نمایش سیاه از ایران نیز همین امر است و هنوز عده‌ای تصور می‌کنند اگر به ایران سفر کنند امنیت نخواهند داشت یا دزدان به آن‌ها حمله می‌کنند که این‌ها نیز برگرفته از سیاست‌های رسانه‌ای دول غربی است که با این ابزار ذهن مردمان را مسموم می‌کنند.

این استاد دانشگاه استفاده از شبکه‌های برون مرزی و گسترش و کیفی کردن برنامه‌های آن را راهکاری برای نشان دادن چهره واقعی ایران به سایر جوامع، سبک زندگی ایرانی و پذیرا شدن توریست‌ها برای رونق اقتصادی دانست و درمورد میزان موفقیت شبکه‌های برون مرزی ایران برای معرفی ایرانی واقعی عنوان کرد: شکی در مورد اینکه این شبکه‌ها اثرگذار بوده‌اند نیست؛ اگر چه شبکه‌هایی، چون پرس‌تی وی، العالم و... به رغم دامنه نفوذ و تأثیرگذاری و اینکه توانسته‌اند واقعیت‌های جامعه ایران را نشان دهند، اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله دارند.

*روزنامه جوان