حریم تئاتر شهر عبارتی است که از در چند سال گذشته به عنوان یکی از خواسته‌های جامعه تئاتری تهران مطرح شده؛ اما همواره این خواسته با وجود قول‌ها و قرارهای شهرداری تهران، هیچگاه جامه عمل به خود نپوشانده است. هر چند در شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی و اصرار موفق مرضیه برومند، مبنی بر برگزاری شادپیمایی نشان داد که منظور از حریم تئاتر شهر چیست؛ اما این مهم پس از برگزاری جشنواره از منظر شهرداری خارج شد و تئاتر شهر به بلبشوی ناخواسته خویش بیش از پیش دچار شد. این دچار بودگی نیز تنها به سازه استوانه‌ای چهارراه ولیعصر سرایت نکرده است و بیماری بی‌حریمی اکنون مسجد مجاور را نیز درگیر کرده است. دستفروشان با توجه به گشودگی ابعاد پیاده‌راه ضلع جنوبی چهارراه ولیعصر، حریم تعیین شده را به مجالی برای کسب روزی در نظر گرفته‌اند.

این در حالی است که چندی پیش، در ایام نوروز، شهرداری تهران اقدام به واگذاری زمین‌های فاقد بنای اطراف تئاتر شهر به دستفروشان، در قالب نمایشگاه‌های بهاره کرد تا برای چند روزی تئاتر شهر، عروس روزهای نوروزی باشد؛ اما این رویه با رخت‌بربست عمو نوروز سال ۹۷، به دست فراموشی سپرده شد و روز از نو و روزی از نو.

برپایی هر از گاهی نمایشگا‌ه‌های خوراکی در ضلع شمالی تئاتر شهر یا برپایی چادرهای اقوام ایرانی در برابر در اصلی تئاتر شهر، از رفتارهای متناقض شهرداری در حفظ حریم تئاتر شهر بوده است.

با این حال مشکل اصلی تئاتر شهر بیش از دستفروشان و شهرداری، بافت اجتماعی مشکل‌سازی است که او را احاطه کرده است. بر کسی پوشیده نیست پارک دانشجو این روزها پاتوق موادفروشان و اراذل و اوباش است. رفتارهای خطرآفرین در پارک بسیار است و شرایط برای مخاطبان تئاتر در حوالی تئاتر شهر مساعد نیست.

نادر برهانی مرند دبیر جشنواره به نصراله آبادیان، شهردار منطقه ۱۱ گفته است «حالا دیگر جشنواره  فجر تبدیل به یکی از معتبرترین جشنواره‌های تئاتر در جهان شده و کشورهای مختلف تمایل به حضور و شرکت در جشنواره  ما را دارند. بنابراین با وجود حضور مهمانان مهم فرهنگی، برد  این رویداد بسیار بالا است. ما دوست نداریم نگاه میهمانان خارجی حتی مهمانان ملی به مهمترین پایگاه تئاتری کشور، شکل بدی داشته باشد. اگر هم قرار است بساطی باشد بساط فروش کالاهای فرهنگی باشد.»

اگرچه نگرانی برهانی‌مرند قابل‌ستایش است و نیاز به پاکسازی اطراف تئاتر شهر از مسائل مهم و دغدغه‌های ویژه جامعه تئاتری است؛ اما تقلیل دادن آن به یک جشنواره و حضور چند خارجی به نظر کم‌لطفی به مردمی است که در اطراف شهر ارتزاق می‌کنند و به نظر تئاتر در مقام انسانی‌ترین هنرها، وظیفه برجسته‌سازی معضلاتی دارد که یکی از آنها افزایش روزافزون دستفروشان است.

با این وجود آبادیان ضمن پاسخ داده است: «اگر امروز وضعیت تئاتر شهر به این شکل است به دلیل سیاستگذاری های غلط گذشته است. مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است که پروژه  مرمت و پیرایش محیط اطراف تئاتر شهر انجام بشود یا نه؟ در این زمینه با تک تک زیرمدخل‌ها و کنشگرهای محله صحبت شده است. ما به دنبال انجام کار اساسی برای این منطقه و اطراف تئاتر شهر بودیم و بالاخره موفق شدیم در این باره به نتیجه برسیم. بعد از سه سال تحقیق و بررسی و جلسات متعدد این پروژه به سمت اجرایی شدن پیش می‌رود و هم اکنون در حال مرمت و پیرایش ساختمان های اطراف تئاتر شهر و تالار وحدت هستیم.»

وی درباره این پروژه توضیح داده است «این کار از جنس باززنده‌سازی است، یعنی بازطراحی محیطی که در گذشته خلق شده و احتیاج به بازنگری دارد. این پروژه می‌تواند بزرگترین و موثرترین پروژه کالبدی از جنس مداخلات در بافت‌های فرهنگی بعد از انقلاب باشد. به همین دلیل همت بزرگی برای انجام آن لازم و نیازمند زمان است. این پروژه به شکل فاز به فاز پیش می‌رود و در این زمینه سازمان‌ها و نهادهای متعددی با ما همکاری می‌کنند، از جمله سازمان زیباسازی شهرداری تهران، شرکت توسعه فضای فرهنگی شهرداری، معاونین شهرسازی و اجتماعی شهرداری تهران و رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران.»

آقای آبادیان البته در این جلسه از طرح بزرگ محله رودکی و مکان‌های فرهنگی مشمول این منطقه گفته است و تأکید کرده است «می‌توان با برنامه‌ای دقیق فضای پارک دانشجو را از کسانی که آن منطقه را به محیط ناهنجار تبدیل کرده‌اند گرفت و به فضای تئاتر و فرهنگی اختصاص داد. پیشنهاد ما اجرای تئاتر و برنامه‌های مرتبط درمحوطه و اطراف تئاتر شهر است. به جای دست‌فروشی در آن محدوده باید تئاتر یا برنامه‌های فرهنگی مثل نمایشگاه فرهنگی، آموزشی، تئاتری برقرار باشد تا وقتی مردم از مترو و اتوبوس بیرون می‌آیند با یک فضای فرهنگی_ تئاتری مواجه شوند.»

آقای آبادیان البته درباره این سخن نگفته‌اند با دستفروشان اطراف تئاتر شهر چه خواهد کرد. آیا قرار است این وضعیت به سمت نمایشگاه‌های موقتی در زمین‌های اطراف تئاتر شهر پیش رود یا آنکه از نیروی پلیسی و قهری برای تاراندن دستفروشان استفاده کنند. مهمتر آنکه وی نگفته است با مغازه‌داران متخلف اطراف تئاتر شهر چه خواهد کرد. مسئله‌ای که به هیچ عنوان در نظر گرفته نشده است.

شهردار منطقه ۱۱ درباره ی جمع آوری دست‌فروش‌ها صرفاً گفته است «ما پیش از این طرح‌های مبارزه با سد معبر را درآن منطقه اجرا کردیم.کار بسیار سختی است و همراهی نهادهای قضایی و نظامی را هم می‌طلبد؛ اما به شما نوید این را می‌دهیم که امسال در زمان جشنواره شما این نگرانی را نداشته باشید.»

این عبارات شهردار کمی نگران‌کننده است. نخست آنکه وی راه پاکسازی را نیروی قهری می‌داند و بدتر آنکه این پاکسازی را صرفاً به ایام جشنواره تقلیل داده است، یعنی همان زمانی که خارجی‌ها قرار است به تئاتر شهر بیایند و با پایان جشنواره قرار است باز خورشید چهارراه ولیعصر از غرب طلوع کند. آنچه مشخص است در این نشست برای حل همیشگی دستفروشان و سامان‌دهی آنان به جای تاراندنشان صحبتی به میان نیامده است.

در این گفتگو شهردار منطقه یازده قول همکاری در زمینه تبلیغات محیطی جشنواره و پارکینگ برای ایام جشنواره داده است که البته مشخص نیست این کمک‌ها به چه صورت است. سال گذشته نیز قرار بر آن شد پارکنیگ سه طبقه مسجد مجاور تئاتر شهر در اختیار جشنواره قرار گیرد که این مهم رخ نداد.

*تسنیم