یکی از مهمترین و ‌بزرگ‌ترین دستاورهای انقلاب اسلامی در عرصه فرهنگ، هنر و سینما ایجاد تحولات اساسی در نگرش و توجه به فرهنگ و ادبیات و دیدگاه مخاطب است. در همین رابطه پدیده‌های تازه‌ای از جنس معنا و معرفت که پیوندی جدا نشدنی با مفاهیم و ارزش‌های دینی و ملی دارد، وارد ادبیات هنر و سینما شد. به عبارتی سینمای انقلاب و دفاع مقدس بزرگ‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی است. از همین‌رو این نوع سینما باید بستر اصلی نگاه‌ها، سیاست‌ها، اهداف، مدیریت‌ها و تولیدات سینمایی باشد و بی‌شک در کنار این مهم است که سایر گونه‌های سینمایی نیز مسیر رشد و بالندگی را طی می‌کنند. در خصوص ۴۰ سالگی سینمای انقلاب، نقاط ضعف و قوت آن و مقایسه اوضاع و احوال امروز آن با سینمای جهان با جبار آذین، مدرس پیشکسوت و منتقد سینما گفت‌وگو کرده‌ایم.

***

ظهور فیلم سازانی از بطن انقلاب

جبار آذین، منتقد و مدرس سینما در خصوص شکل‌یابی سینمای انقلاب گفت: در دهه ۶۰ سینمای ایران دوران تثبیت و شکل یابی را گذراند و این رویدادها سبب شد تا نگاه به نسبت منسجم به تولیدات انقلابی و دفاع مقدسی شکل گرفته و رهاورد آن ظهور فیلم‌سازانی از بطن انقلاب و دفاع مقدس با تولید آثار دفاع مقدسی و انقلابی باشد.

برخی به جای معیار فرهنگ با ملاک سیاست عهده‌دار سینما شدند

این مدرس سینما تصریح می‌کند: «من معتقدم این رویداد مهم که باید در مرکز توجه به سینما قرار می‌گرفت، به دلیل حضور پر‌رنگ سیاست و تجارت و بی‌توجهی به ارزش‌ها و آرمان‌های جامعه منجر به نادیده گرفتن فیلم‌سازان دفاع مقدس توسط کسانی شد که به جای معیار فرهنگ با ملاک سیاست عهده‌دار سینما شدند.»

سینمایی که تنها در حد شایستگی پای گرفت

آذین ادامه داد: متاسفانه این روند به رغم همت‌ها و فداکاری‌های جمعی از علاقه‌مندان و هنرمندان متعهد که همچنان با تمام سختی‌ها فیلم‌های دفاع مقدسی می‌ساختند، ‌به مرور وارد بازی‌ها و چالش‌های سیاسی و جناحی شد و سینمایی که می‌توانست منجی و پرچم‌دار موجودیت و کلیت سینمای ایران باشد، توانست در حد شایستگی پای بگیرد.

فلسفه به وجود آمدن جشنواره فیلم مقاومت

این مدرس سینما در ادامه می‌گوید: به همین دلایل حیات سینمای دفاع مقدس و در امتداد آن سینمای مقاومت در اثر اهمال و غفلت نامدیران سینما در معرض نابودی قرار گرفت. در واقع فلسفه به وجود آمدن جشنواره فیلم مقاومت و همچنین جشنواره فیلم عیار علیرغم کاستی‌ها و کمبودهای آنها برای نجات و احیای این سینما بوده است.

سینمای دفاع مقدس ایران با سینمای متداول جنگی جهان متفاوت است

این منتقد سینما معتقد است: با این همه گرچه با کوشش‌های هنرمندان و نهادهای ارزشی هنوز هم کم و بیش در این زمینه فیلم ساخته می‌شود؛ اما کمتر اثری در جایگاه والای ارزشی سینمایی و مفهومی می‌ایستد. سینمای دفاع مقدس ایران با سینمای متداول جنگی در جهان از منظر ماهیت، اهداف و حضور رزمندگان متفاوت است و این همان عناصر اصلی محتوایی این سینما است که در اغلب فیلم‌های ساخته شده توجه لازم به آنها نشده است.

سینمای مقاومت در محاصره طیف‌های ناسلامت

آذین همچنین اظهار کرد: در طول ۴۰ سال که از وقوع جنگ تحمیلی می گذرد، سینمای ایران در ارتباط با دفاع مقدس همچنان وام‌دار آثار به یاد ماندنی فیلمسازانی چون زنده یاز رسول ملاقلی‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا است. با آنکه در سال‌های اخیر شاهد حرکت هایی در غالب فیلم و سینما از نسل جوان فیلم ساز در این راستا هستیم اما آثار آنها به عنوان عمدتاً فیلم‌هایی قابل توجه مطرح شده است ولیکن هنوز و همچنان سینمای دفاع مقدس و به ویژه سینمای انقلاب به عنوان یک جریان اصلی و تعیین‌کننده در سینمای کشور درنیامده است.

وی افزود: به عبارت مشخص‌تر سینمای ایران با تمام فراز و فرودها و عملکردهای خود نتوانسته است ادای دینی ماندگار در زمینه تولید آثار دفاع مقدس و مقاومت به ظهور رساند. این سینما که می‌باید راهگشا، ‌پیش آهنگ و تاثیرگذار روند تکاملی سینمای کشور باشد همچنان در محاصره طیف‌هایی ناسلامت با عناوین نامدیران،‌ پولشویان، مافیا و سوداگران سینما قرار دارد و ضرورت تام دارد برای نجات و تعالی آن تمامی صفوف پراکنده دلسوزان سینمای مقاومت در زیر لوای تشکلی مانند جشنواره مقاومت برای نشاندن این نوع سینما و تولیدات بر سکوی سینمای ایران گرد هم آیند.

عوامل دوام نیافتن بالندگی سینمای دفاع مقدس

به اعتقاد آذین؛ عوامل زیادی در دوام نیافتن سینمای دفاع مقدس و مقاومت و بالندگی آن دخالت داشتند. از بی‌سوادی مدیران گرفته تا سوء استفاده برخی از فیلم‌سازان برای تولید فیلم‌هایی نه مصداق واقعیت‌های دفاع‌مقدس که با نگاه به سینمای جنگی خارجی و زد و بندها و نداشتن تخصص و تبهر در فیلم جنگی‌سازی و نبود پژوهش‌های کافی در مورد رخدادها و وقایع دفاع مقدس و باز گذاشتن میدان تولید و اکران فیلم برای یکه تازی آثاری سخیف و سطحی بر روی پرده سینماها از جمله موانع و ضعف‌های بالندگی سینمای دفاع مقدس است.

تکیه بر ‌آموخته‌های دفاع مقدس

این منتقد و مدرس سینما در خاتمه تاکید می‌کند: لازم است که مراکز و تشکل‌هایی به موازات نهادها و سازمان‌هایی که همراه با هنرمندان متعهد و متدین به سینمای دفاع مقدس می‌پردازند تشکل‌هایی با عنوان سازمان پژوهش سینمایی دفاع مقدس و انقلاب تاسیس شود تا خبرگان در آنجا با تحقیق مناسب و تولید فیلم نامه‌های استاندارد که همچنان بزرگ‌ترین ضعف ساختاری فیلم‌های ایران است خود را در این عرصه صاحب تخصص کنند و آنگاه با تکیه بر دانش سینما، ‌آموخته‌های دفاع مقدس،‌ تاریخ و جامعه برای تولید آثار مناسب انقلابی و دفاع مقدسی پای در میدان رقابت‌ها بگذارند و در وصل سینما و ارزش‌ها که به دلیل غفلت‌ها و بی‌توجهی‌ها منفصل شده کوشا باشند.