سوای نظر از کیفیت نازل برگزاری جشنواره پانزدهم، فُرمت آبرومند اختتامیه جشنواره سبب شد تا تصویر نامطلوبی از این رویداد مهم سینمای انقلاب اسلامی در اذهان عمومی باقی نماند و مرتبه و گِرید بین المللی این جشنواره همچنان محفوظ مانده و ضایع نگردد.

سابقه جشنواره بین المللی فیلم مقاومت به بیش از ۳۵ سال پیش باز می گردد؛ آن هنگام که در سال های آغازین جنگ تحمیلی در سال ۱۳۶۲ هجری شمسی و همزمان با هفته دفاع مقدس، از ۳۱ شهریور تا ۶ مهرماه، نخستین دوره از این جشنواره در قالب هفته فیلم و به گفته حسین وخشوری، با عنوان رسمی هفته فیلم‌های جنگ تحمیلی فعالیت خود را به صورتی غیررقابتی در سینما آزادی تهران آغاز نمود و طی آن ۱۰ فیلم‌ داستانی کوتاه و بلند و ۲۴ مستند کوتاه و بلند به نمایش درآمد.

اما دروه بعدی جشنواره به چهار سال بعد موکول می شود و این گونه است که در مهرماه سال ۱۳۶۶ هجری شمسی و در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی، دومین دوره از جشنواره، با عنوان رسمی یادواره فیلم دفاع مقدس و به صورتی رقابتی و برخوردار از تیم هیئت انتخاب و همچنین هیات داوری برگزار می شود و روند برگزاری چهارساله در دوره سوم نیز ادامه پیدا کرده تا آنکه از این دوره بعد، بازه زمانی دوساله برای برگزاری جشنواره برگزیده می شود.

شلختگی در کمیت و کیفیت برگزاری جشنواره و تردیدهای بسیار در عنوان بندی آن سبب شد تا این رویداد مجددا با سکوتی پنج ساله همراه گردد؛ سکوتی که پس از ماجرای فتنه ۱۳۸۸ هجری شمسی شکسته شد و سرانجام یازدهمین دوره جشنواره پس از وقفه‌ای ۵ ساله از تاریخ ۲۹ شهریورتا ۲ مهرماه ۱۳۸۹ هجری شمسی، با تغییراتی اساسی و به دبیری محمد خزاعی برگزار گردید.

بر این اساس یازدهمین دوره جشنواره را می بایست نقطه عطفی در سیر تاریخی این رویداد فرهنگی و سینمایی ارزیابی نمود زیرا در این مقطع زمانی، جشنواره برای نخستین بار از عنوان مستقل و درخور مفهمی با عنوان مقاومت برخوردار گردید؛ عنوانی که سبب می شد تا دایره آثار و فیلم‌های راه یافته به جشنواره از موضوع دفاع مقدس فراتر برده شده و کلیت مفهوم انقلاب اسلامی و عموم تولیداتی را که در تقابل با مستکبرین جهان ساخته می شود را در برگیرد و از این جهت است که عنوان جشنواره بین المللی فیلم مقاومت در دوره یازدهم به بعد از موضوعیت برخوردار می گردد.

مقاومت به معنای پایداری و ایستادگی بوده و در معنای عام خود می تواند بیانگر یک نوع سبک و روش زندگی باشد؛ از این جهت مفهوم مقاومت به موضوعاتی نظیر جنگ و دفاع محدود نشده و در تمام عرصه های زندگی و در برابر انواع سلطه گران و تجاوزگران موضوعیت می یابد؛ بنابر این دنبال کردن اقتصاد مقاومتی، مواجهه فرهنگی با محصولات فرهنگی غرب و اموری از این دست، تنها در سبک زندگی مقاومت محور مطرح بوده و از این جهت ضروری است تا مفهوم مقاومت علاوه بر آنکه به عنوان یک روش و یا حداکثر یک راهبرد مورد بررسی قرار می گیرد؛ به مثابه یک فرهنگ و سبک زندگی نیز به مخاطبان جهانی معرفی شود.

در شرایطی که متولیان رسمی فرهنگی و سینمایی کشور دغدغه ای برای حمایت از تولیدات سینمایی در حوزه مقاومت حس نمی کنند و شان خود را به حضور موثر و گرفتن عکس های یادگاری و ... محدود ساخته اند؛ متاسفانه مسئولان و متولیان دغدغه مند نیز بجای حل مشکلات و موانع آشکار در مسیر تولید آثار ارزشی و با رویکرد مقاومت؛ به حذف صورت مسئله پرداخته و راه حل ممتاز خود را نادیده گرفتن سینماگر مسلمان ایرانی در تبیین مسیر مقاومت معرفی می نمایند.

متاسفانه همین رویکرد ناثواب است که موجب می شود تا امثال سردار غیب پرور در مقام ریاست شورای سیاست گذاری جشنواره بین المللی فیلم مقاومت، به صورتی آشکار و حتی با افتخار در مراسم اختتامیه جشنواره اعلان نمایند: من از برگزارکنندگان این جشنواره و برادر خزاعی تقاضا دارم تا برگزاری این جشنواره را از هر دوسالانه به هرسال تبدیل کنند، حتی اگر در بخش داخلی هم تولید نداشته باشیم، بخش بین الملل را سالانه برپا کنیم، چراکه ترویج مقاومت ابزاری دارد که آن هم هنر است.

این همه در حالی است که شکل گیری و بروز فرهنگ و هنر مقاومت و ترسیم مدل و نوع ایستادگی انقلاب اسلامی در برابر نظام سلطه، آن هم به واسطه صنعت-هنر-رسانه ی سینما، موضوعی پر اهمیت است که جشنواره بین المللی مقاومت را متمایز از سایر جشنواره ها نموده و موجب می شود تا این جشنواره گونه ای ویژه در جهت تغییر موازنه فرهنگی هنری مستضعفین جهان محسوب گردد.

در طی چهل سال گذشته، جریان مرموز فرهنگی و عموم مدیران و فیلمسازان علاقمند به موج نو و هنر روشنفکرمأبانه، سینمای اجتماعی را در برابر سینمای حماسی و قهرمانی، سینمای دفاع مقدس و سایر گونه های سینما مورد حمایت قرار دادند؛ به نحوی  که امروز سینمای اجتماعی و آن هم از نوع سیاه و تاریک آن، وجه غالب محصولات سینمایی کشور را تشکیل می دهد و از این جهت همه ساله آثار اجتماعی بیشترین سهم را در جشنواره فیلم فجر به خود اختصاص می دهند؛ آثاری که با ادبیات فلاکت به ترسیم جامعه اسلامی ایران پرداخته و بعضا مخاطبان خود را به وادی نا امیدی مطلق از آینده پیش رو می کشاند و این است صورت وضعیت سینمای انقلاب اسلامی در چهل سالگی خود.

پس باید توجه داشت که در سال های گذشته فیلمسازانی بودند که به سمت سینمای مقاومت آمدند اما هر کدام بعد از ساخت یک فیلم و ارتزاق مادی ویژه از سازمان های متولی امر، به همان ژانر همیشگی اکثر فیلمسازان ایران یعنی ژانر بی منطق اجتماعی این روزها و سینمای جشنواره پسند غربی روی آورده اند.

یکی از بهترین آثار سینمای مقاومت در سالیان اخیر بدون شک فیلم ویلایی ها ساخته منیر قیدی است؛ فیلمسازی که پس از سال ها تجربه آموزی و حضور موثر در صنعت سینمای ایران، نخستین فیلم سینمایی خود را تولید نمود و در همین ابتدا، یکی از جمله آثار ماندگار سینمای مقاومت را رقم زد؛ فیلمی که هم به لحاظ محتوا و هم به جهت فُرم سینمایی، اثری قابل دفاع بوده و قطعا در میان تولیدات اخیر سینمای از جایگاهی موجه برخوردار است؛ اما به راستی چرا چنین فیلمسازی بایکوت شده و جریان مقاومت نمی تواند او را به خوبی حمایت و پشتیبانی نماید!؟

جالب آن است که حتی در جشنواره فیلم مقاومت که به واسطه دبیر تهیه کننده آن، عموما جوایز به گونه ای تقسیم می شود که فیلمی بی نصیب جشنواره را ترک نکند؛ متاسفانه حضور ارزشی و بازی های بازیگرانی همچون ثریا قاسمی، به عنوان بانوی پیشکسوت سینمای یران، که به شایستگی اسباب باورپذیری فیلم سینمایی ویلایی ها را فراهم ساخت و یا حضور  جواد عزتی که نقش پذیری قابل قبولی در دو فیلم سینمایی این دوره از جشنواره، یعنی فیلم ماجرای نیمروز ۱  و تنگه ابو قریب را داشتند و ... به سادگی نادیده گرفته شد و در نهایت جایزه به رئیس انجمن بازیگران خانه سینما، یعنی جناب علی دهکردی برای ایفای نقش پسر عموی شارلاتان! در فیلم دریاچه ماهی رسید.

شاید یکی از سوالات اصلی و اساسی مخاطبان جشنواره فیلم مقاومت، از هنرمندان امروز ایران زمین و بالاخص متولیان فرهنگ و هنر کشور این باشد که به راستی چرا جوانب مختلف فتنه ی ۱۳۸۸، مورد نگاه داشت تاریخی قرار نگرفت و چرا حماسه ۹ دی با زبان هنر و بالاخص فیلم و سریال، به عنوان میراث فرهنگی ملت ایران ثبت و ضبط نگردیده است.

جالب آن که کم کاری صورت گرفته و خلط میان مفاهیم و بالاخص تبیین نادرست مفهوم مقاومت، حتی سبب می شود تا کارگردان شناخته شده ای همچون ابراهیم حاتمی کیا نیز دچار سردرگمی شده و در افتتاحیه ی جشنواره مقاومت جایزه خود را به بهرام بیضایی تقدیم و او را مستحق این جایزه بداند؛ بهرام بیضایی که با فیلم باشو غریبه کوچک در عرصه سینمای جنگ فعالیت کرده بود.

در واقع یکی از سوالات ابتدایی و پیش پا افتاده این است که آیا هر کاری که در مورد جنگ ساخته می شود به عنوان سینمای مقاومت محسوب می شود؟ سوالی که جواب آن بسیار روشن است؛ چون مجموعه ی ویژه ای از این گونه آثار صرفا از ژانر جنگی (War film) برخوردار بوده و اساسا از مفاهیم مقاومت تهی و در برخی موارد حتی ضد مقاومت و استکبار ستیزی هستند و با ادبیات ویژه خود، سعی در نفی مقاومت نیز دارند.

یادمان باشد که جشنواره بین المللی مقاومت در بستر خود حجم گسترده ای از موقعیت ها و فرصت ها را در حمایت از جبهه بین المللی مقاومت فراهم خواهد آورد که از شاخص ترین و مهمترین این فرصت ها می توان به موضوع شکستن انحصار رسانه ای غرب در تصویر پردازی از چهره بین المللی مقاومت و القای آن به اذهان عمومی جهان اشاره نمود؛ موضوعی که موجب می شود تا جشنواره بین المللی مقاومت، با ایجاد فضای مطلوب هنری و عرضه ی آزاد محصولات و تولیدات جبهه ی اصیل مقاومت، بتواند در سطحی گسترده به فرهنگ سازی و تبیین چهره حقیقی مقاومت در منظر اذهان عمومی مبادرت ورزیده و مقاومت ناب جبهه ی مستضعفین را به نمایش بگذارد.

جدای تمامی توفیقات فَنی تنگه ابوقُریب و وجاهت ساختاری این اثر از جهت فُرم سینمایی، می بایست بر لُکنت ویژه و نارسایی شدید محتوایی این اثر سینمایی اعتراف کرد و توجه داشت که این اثر سینمایی، با وجود تمام برجستگی های قابل تقدیر فراوان خود، از لحاظ محتوای سینمایی دچار خِلل و نارسایی بسیاری می باشد و بعضا آنقدر از محتوی تُهی است و یا تُهی شده است که تنها با دیالوگ طنز خود، می تواند نَنه ی صدام را عامل جنگ معرفی سازد و بَس!

پس باید توجه داشت که روایت های سینمایی ارائه شده در ژانر استراتژیک دفاع مقدس چند سالی است که این ژانر را به وادی خطرناک و کیان‌براندازی انداخته و به مسیر نوعی وهم انگاری کشانده است و نوع مدیریت عقیم‌ساز هنری و تجلیل وارونه از مرزداران هویت و فرهنگ کشور و... نوید چشم اندازی فراتر از آنچه که بر پرده ی نقره ای سینمای کشور عیان است، حداقل برای سال های حاکمیت جریان بنفش در عرصه ی سینمایی کشور، نمی دهد. در این شرایط است که مجموع نگاه های دغدغه مند متوجه اقدام شایسته نهادهای پاسدار انقلاب اسلامی است؛ نهادهایی که در قالب سازمان های فرهنگی و هنری خود بایستی بتوانند به خوبی ارزش های دفاع مقدس را تبیین و به مخاطب مسلمان در سراسر جهان و بالاخص در ایران اسلامی عرضه دارد.