به گزارش سینماپرس، رقیب تلویزیون، تکنولوژی روز، بنگاه کوچک هنری یا هر اسم دیگری برایش درنظر بگیریم اما نمی‌توانیم از تاثیرش در سال‌های اخیر حرف نزنیم. صحبت از VOD یا Video On Demand است که ترجمه‌اش ویدئوی درخواستی می‌شود. VOD ها چند سالی است با توسعه زیرساخت‌های اینترنت در ایران و بالارفتن سرعت دسترسی به اینترنت، جای خود را میان مخاطبان جدی سریال و تلویزیون باز کرده‌اند. این استقبال زیاد باعث شده رقابت تنگاتنگی برای جذب مخاطب بیشتر میان این سامانه‌های ویدئویی به وجود آید. ایده کم نشدن حجم مصرفی اینترنت برای مشترکان برخی از سایت‌های ویدئویی درخواستی باعث شده تا مبارزه با قاچاق فیلم و سریال و جلوگیری از دانلود و تکثیر غیرقانونی راحت‌تر شود و مشترکان ترجیح دهند به‌جای دانلود یک فیلم آن را بدون کاسته‌شدن از حجم اینترنت تماشا کنند.
اما این همه ماجرا نیست. ابهامات و سوالات درباره VODها کم نیست. از سیستم سرمایه‌گذاری، درآمدزایی، تبلیغات و نحوه قراردادها با تهیه‌کنندگان همچنان اطلاعات شفافی در دست نیست. برای آگاهی از پاسخ این سوالات سراغ دو سامانه ویدئویی «فیلیمو» و «نماوا» رفتیم. نماوا با وجود قول مساعدی که داد اما حاضر به گفت‌وگو نشد. اما محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل «فیلیمو» گفت‌وگو کرد، هرچند به سوالات اصلی به صورت کلی جواب داد و جواب سوالات را به‌دلیل مسافرت مکتوب فرستاد. درباره عملکرد و قوانین نوشته هر دو سامانه، سوالات زیادی مطرح است که در انتهای گزارش آنها را مطرح کردیم.
درباره دو سامانه ویدئویی
فیلیمو متعلق به هولدینگ صبا ایده است که سایت آپارات نیز زیرمجموعه آن است. کاربران این سایت اگر برای تماشای فیلم‌ها از اینترنت‌های پارس آنلاین، مخابرات، آسیاتک، های‌وب، داتک، مبین نت و... استفاده کنند، حجم مصرفی برای آن محاسبه نمی‌شود. حجم مصرفی برای کاربران ایرانسل نیز نصف قیمت است. اشتراک یک ماهه فیلیمو ۲۵ هزار تومان، ۳ ماهه ۶۰ هزار تومان و ۶ ماهه ۱۱۰ هزار تومان است. نماوا به شرکت «سرزمین شاتل» که زیرمجموعه گروه شرکت‌های شاتل (گروه فناوری ارتباطات و اطلاعات شاتل) است، تعلق دارد. کاربران این سایت اگر برای تماشای فیلم‌ها از اینترنت‌های شاتل، پارس آنلاین، مخابرات، آسیاتک، های‌وب، داتک، مبین نت استفاده کنند، حجم مصرفی برای آن محاسبه نمی‌شود. مبالغ اشتراک این سایت نیز مانند فیلیمو است.
فیلیمو از کجا آمد؟
محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیرعامل صباایده در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در پاسخ به این سوال که ایده فیلیمو از چه زمانی شکل گرفت و با چه هدفی تاسیس شد، می‌گوید: «بهمن‌ماه ۱۳۹۳ بود که فیلیمو شروع به کار کرد. ما چند هدف داشتیم که مهم‌ترین و اولین آن این بود که بتوانیم پلتفرمی سالم برای سرگرمی خانواده‌ها فراهم کنیم. پلتفرمی که محتوای مناسب‌سازی شده و مطابق با فرهنگ و باورهای اعتقادی جامعه به خانواده‌های ایرانی ارائه کند. اقدامی که باعث می‌شود جلوی اشاعه محتوی نامناسب گرفته شده و کسب‌وکاری مبتنی‌بر سلیقه جامعه در حوزه تماشای آنلاین شکل بگیرد. امروز سرویس‌های «وی او دی» ادامه دهنده مسیر شبکه نمایش خانگی با شکلی کامل‌تر و مدرن‌تر در دنیای آنلاین هستند. همچنین در ایران، فرهنگ غنی و اعتقادات بسیار ارزشمندی داریم که متناسب با آن باید اقدام‌های فرهنگی کنیم. اگر بپذیریم که روی دیگر دیجیتال شدن زندگی امروز این است که محتوی نامناسب را به صورت بسیار ساده‌ای در دسترس قرار می‌دهد، پس VODهای ایرانی و به‌ویژه تیم فیلیمو با این هدف وارد بازار شدند که پلتفرمی را بسازند تا محتوی مناسب‌سازی شده را با ضریب نفوذ بالا در کشور در دسترس عموم قرار دهند.»
بازدیدکنندگان و درآمدها
یکی از مسائل و البته ابهامات بزرگ درباره VODها، هزینه‌ها و درآمدهای آنهاست. براساس آنچه شکوری‌مقدم در خردادماه سال ۹۷ گفته است، تعداد مشترکان فیلیمو بیشتر از ۴۰۰ هزار نفر است. از تعداد کاربران نماوا اما اطلاعاتی موجود نیست. از شکوری‌مقدم درباره نحوه و راه‌های محاسبه تعداد بازدیدکننده‌های فیلیمو پرسیدیم که جواب داد: «فیلیمو سرویس در حال رشدی است که روزبه‌روز مخاطب‌ها، آن را بیشتر می‌شناسند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند. چراکه لذت تماشای آنلاین خصوصا در دنیای امروز که کیفیت اینترنت بسیار بالاتر رفته است، با شکل قدیمی تماشا قابل مقایسه نیست. ما در فیلیمو، مطابق استاندارد همه سرویس‌های VOD معیاری به نام «دقیقه تماشا» داریم که میزان بازدید فیلم‌ها و سریال‌ها را با این معیار سنجیده و اقبال مخاطبان را نسبت به هر عنوان محتوایی می‌سنجیم. برای مثال در سال ۹۷ بیش از چهار میلیارد و ۶۶۰ میلیون دقیقه تماشا را در پلتفرم خود ثبت کردیم. در نیمه ابتدایی سال ۹۸ نیز فیلم متری شیش و نیم با عبور از میزان تماشای ۲۳ میلیون دقیقه تماشا در چهار روز، نسبت به فیلم‌های پرفروشی چون هزارپا، تگزاس و آینه بغل، رکورد تماشا در چهار روز اول انتشار را شکست. همین‌طور سریال هیولا با میانگین ۱۷ میلیون دقیقه تماشا در هر قسمت، رکورددار تماشای سریال در شبکه نمایش خانگی بود. به‌طور کلی سرویسی که بر مبنای خرید اشتراک فعال است و ممکن است کاربری تنها برای تماشای یک سریال اشتراک تهیه کند یا اشتراک خود را بعد از تمام شدن با فاصله زمانی تمدید کند، آمار دقیقی از کاربران نمی‌تواند ارائه دهد. مساله مهم‌تر این است که VOD به‌عنوان یک فرهنگ تماشا، درحال گسترش بین عموم جامعه است و مسئولان باید نسبت به گسترش این فرهنگ آگاهانه سیاستگذاری کنند و تصمیم بگیرند.»
فیلتر شدن سایت‌های دانلود
براساس دستور قضایی هفته گذشته، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات میزبانی یا همان FCP ها براساس قانون مکلف هستند که از ارائه سرویس نسبت به سایت‌های دانلود فیلم و موسیقی و همچنین هر وب‌سایت دیگری که فیلتر هستند، خودداری کنند. با این حال، وب‌سایت‌هایی که مشمول این قانون شده‌اند، فیلیمو و نماوا را به‌عنوان دارندگان سهم عمده از بازار VOD متهم به نقش داشتن در این فرآینده کرده‌اند. شکوری‌مقدم در جواب این اتهام می‌گوید: «همان‌طور که در مصاحبه‌های قبلی هم گفته‌ایم، هیچ شکایتی از سوی فیلیمو علیه هیچ سایت دانلود فیلم در هیچ مرجع قضایی ثبت نشده است و ما نقشی در مسدود شدن این سایت‌ها نداشتیم. طبق توضیحات دادستانی، نبود نظارت محتوایی بر آثار خارجی و استفاده از پهنای باند داخلی علت اصلی تصمیم مسدودسازی این سایت‌ها بوده و علاوه‌بر سایت‌های فیلم، سایت‌های موسیقی، سایت‌های قمار و سایت‌های متخلف دیگر را هم شامل شده است. توجه داشته باشید که دانلود و تماشای آنلاین دو مسیر جداگانه در تماشای فیلم و سریال هستند که هرکدام علاقه‌مندان خود را دارند. خصوصا فیلیمو به‌عنوان یک سرویس VOD بومی با تمرکز بر تولیدات سینمای ایران به‌ندرت کاربران مشترکی با کاربران سایت‌های دانلود دارد. کاربران فیلیمو، افرادی هستند که به تماشای آنلاین علاقه دارند و محتوای خارجی مناسب‌سازی شده که از سوی ارشاد در شبکه نمایش خانگی منتشر می‌شود را می‌پسندند. بدیهی است که در چنین شرایطی سایت‌های دانلود فیلم رقیب فیلیمو نیستند.»
کدام نظارت، کدام ممیزی
یکی از سوالاتی که ما برای مدیر فیلیمو فرستادیم و جوابی نگرفتیم درباره شیوه نظارت و ممیزی بر محتوای فیلم‌های سامانه فیلیمو بود. حتما تفاوت‌هایی بین صداوسیما، سینما و VODها وجود دارد. اما تسامح و تساهل در فیلم‌های ارائه شده در VODها زیادی دیده می‌شود. در جدال حقوقی بین سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخصوص اداره و نظارت بر چنین فعالیت‌هایی، نهایتا صداوسیما مسئول ارائه مجوز به IPTVها و موسسه رسانه‌های تصویری به نمایندگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول ارائه مجوز به VODها شدند. آنکه مجوز فعالیت این موسسات را صادر کرده، نظارتی بر عملکردشان ندارد و درحال‌حاضر هریک از این سامانه‌ها صدها فیلم سینمایی و سریال خارجی و مشخصا آمریکایی را در سامانه‌های خود بدون پروانه نمایش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بدون ممیزی محتوا و گفتار در اختیار مخاطبان قرار داده‌اند، درصورتی‌که عرضه هرگونه فیلم علاوه‌بر پروانه نمایش باید با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد کشور شده و دارای حقوق قانونی باشد، اما سوال اینجاست که در حال‌حاضر تمامی فیلم‌ها و سریال‌های خارجی موجود در همه این سامانه‌ها، پروانه نمایش و حقوق قانونی دارند؟
البته مهم‌ترین مشکل در نظارت بر VODها خلأ قانونی است. جایی که قانون به صراحت نظارت بر آنها را برعهده صداوسیما نگذاشته و از آن‌سو وزارت ارشاد هم می‌گوید این سامانه‌ها فیلم‌های سینمایی را نشان می‌دهند و باید زیر نظر ما باشند.
قراردادها و درآمدها
گفته می‌شود بین VOD ها و پخش‌کنندگان فیلم، دو مدل قرارداد وجود دارد؛ یا به صورت کامل امتیاز یک فیلم را می‌خرند یا هر بازدید را به صورت نصف نصف محاسبه می‌کنند. شکوری‌مقدم هیچ‌کدام از این دو مدل را تایید یا رد نمی‌کند و می‌گوید: «علاوه‌بر تعامل با تهیه‌کننده‌ها و تولیدکننده‌ها برای خرید حق‌پخش آثار آنها، در بعضی موارد با توانی که داریم سرمایه‌گذاری برخی از آثار به‌خصوص در حوزه سریال‌های شبکه نمایش خانگی را متعهد شده‌ایم تا بتوانیم در تامین محتوای مورد نیاز مخاطبان خود سربلند باشیم.» البته وی اشاره نکرد برای این سربلندی چه هزینه‌هایی را متقبل شده است و آیا محصولاتی که ساخته‌اند، سودده بوده‌اند یا ضررده. نکته مهم اینجاست که قرار این بوده که VODها به کمک سینما بیایند و با این حجم از ابهامات معلوم نیست که مثلا یک فیلم دهه هفتادی مثل شوکران با چه قیمتی توسط فیلیمو خریده می‌شود و قیمتش با مثلا متری شیش و نیم در سال ۹۸ چه تفاوتی دارد؟ اصلا می‌شود معیاری پیدا کرد که بفهمیم از زمان حضور گسترده و پررنگ VODها، چه میزان کمک به سینمای ایران شده است؟
درباره محل درآمدهای VODها هم حرف و حدیث فراوان است. برخی فروش فیلم، تبلیغات و فروش حجم را راه‌های درآمدزایی می‌دانند. نکته‌ای که شکوری‌مقدم به آن اشاره می‌کند، یعنی تکذیب دو راه از این سه راه. «راه‌های درآمدی فیلیمو روشن است چون ما تنها از محل فروش اشتراک، کسب درآمد می‌کنیم. هزینه‌های فیلیمو هم مشخص است چراکه ما هزینه زیرساخت، هزینه تامین اینترنت رایگان کاربرها و هزینه تامین محتوا را پرداخت می‌کنیم تا پلتفرم بتواند به حیات خود ادامه داده و رشد کند.»
یعنی طبق صحبت‌های شکوری‌مقدم باید بپذیریم که تنها منبع کسب درآمد فیلیمو فروش اشتراک است. اما نگاه به بخش قوانین این سایت هر مخاطبی را دچار تناقض می‌کند. «فیلیمو این اختیار را دارد، هنگام پخش فیلم به فراخور زمان و محتوا، برای کاربر تبلیغ نمایش دهد.» این یکی از قوانین سایت فیلیمو است. اینکه کدام تبلیغ پخش می‌شود یک بحث است و اینکه مسئولان فیلیمو اصرار دارند که از تبلیغات درآمدی ندارند یک بحث مهم دیگر.
تناقضات بی‌پاسخ
در بخش قوانین سامانه‌های نماوا و فیلیمو مواردی دیده می‌شود که پر از تناقض و سوال است. بیایید فرض کنیم که شما با مطالعه و پذیرش قوانین و مقررات اقدام به خرید اشتراک یک سرویس کنید. بعد چه اتفاقی می‌افتد؟ آنها حق دارند قوانینی که بر مبنای آن شما خرید کرده‌اید را تغییر دهند و اگر این تغییرات را دوست نداشته باشید، مشکل از خودتان است.
فیلیمو چه می‌گوید؟
«پیش از خرید موردنظر و تماشای فیلم، سریال و تئاتر، توافقنامه و قوانین ذیل را مطالعه فرمایید، فیلیمو سرویس خود را تحت شرایط و مقررات این توافقنامه در اختیار شما می‌گذارد و شما به‌عنوان کاربران این سرویس ملزم به رعایت مفاد مذکور در این توافقنامه که ممکن است در آینده تغییر یابد، هستید... فیلیمو این حق را دارد درصورت نیاز تغییراتی در قوانین ایجاد کرده یا مانع دسترسی به بعضی از قسمت‌های سرویس یا همه سرویس به‌طور موقت یا دائمی شود... لذا کاربر موظف به‌مرور قوانین طی استفاده از سرویس فیلیمو است تا از تغییرات احتمالی آن آگاه شود. این تغییرات در شبکه‌های اجتماعی فیلیمو به اطلاع کاربران خواهد رسید.»
یعنی ما ملزم به رعایت قوانینی هستیم که ممکن است در آینده تغییر کنند.
نماوا چه می‌گوید؟
«نماوا حق دارد بنا به‌ضرورت یا صلاحدید، تغییراتی در مفاد توافقنامه خود با کاربران ایجاد کند. این تغییرات می‌تواند در هر زمان و بدون اطلاع‌رسانی به کاربران صورت گیرد. بنابراین کاربران باید هرچند وقت یک‌بار مروری بر شرایط و قوانین نماوا در این توافقنامه داشته باشند تا از تغییرات احتمالی آن آگاه شوند. چنانچه در قوانین مندرج، تغییراتی ایجاد شود، در همین صفحه منتشر و به‌روزرسانی می‌شود. از آنجایی‌که این تغییرات می‌تواند تغییرات جزئی در برخی از قوانین تا تغییر کل محتوای توافقنامه را دربرگیرد، به کاربران گرامی توصیه می‌شود در فواصل زمانی مناسب، بخش قوانین سایت نماوا را مرور کنند تا در جریان تغییرات احتمالی قرار گیرند. بدیهی است کاربران ملزم به رعایت قوانین این توافقنامه و تمامی تغییرات در مفاد آن بوده و درصورت نقض قوانین هیچ‌گونه عذری از طرف کاربر، من‌جمله عدم اطلاع از قوانین یا تغییرات انجام شده، پذیرفته نخواهد بود.»به بیان ساده، قبل از آنکه در نماوا فیلم یا سریالی ببینید باید تمام مفاد مقررات را بخوانید و اگر درست همان لحظه یا حتی وسط تماشای فیلم قانونی تغییر کند، نمی‌توانید بگویید که اطلاع نداشتید.
مورد دیگر این است که در تبلیغات این دو سرویس دیده‌ایم می‌توانید با ترافیک رایگان فیلم و سریال ببینید. اما تناقض واقعیت با این تبلیغات، بیشترین اعتراض را از سوی کاربران به همراه داشته است. حالا ببینیم قوانین این دو سامانه چه می‌گویند.
فیلیمو چه می‌گوید؟
«درحال‌حاضر کاربران فیلیمو درصورت داشتن اشتراک این سرویس می‌توانند از هدیه ماهانه ۳۰۰ گیگابایت اینترنت رایگان روی اینترنت‌های منتخب های‌وب (برای مشترکان ADSL) پارس آنلاین، داتک (برای مشترکان استان‌های تهران، البرز و مازندران)، آسیاتک (برای مشترکان ADSL) مبین نت (برای مشترکان TD-LTE) پیشگامان و فن آوا برای تماشا یا دانلود ماهانه ۱۵۰ فیلم استفاده کنند. ضمنا در آینده امکان تغییر در تعداد این شبکه‌ها، کاهش یا افزایش آن نیز وجود دارد. استفاده منصفانه شما به‌عنوان کاربر خانگی از پهنای باند رایگان که دراختیار دارید، این اجازه را می‌دهد روزانه از این بسترهای رایگان استفاده کنید. اما در صورت استفاده غیرمنصفانه و عبور از سقف‌های تعیین شده‌ای که پیشتر ذکر شد، فیلیمو این حق را برای خود قائل است تا برابر ضوابط مرسوم بر نحوه و میزان استفاده کاربران، مجددا محدودیت‌هایی را اعمال کنید که در این صورت قواعد جدید متعاقبا خدمت شما اعلام خواهد شد.»
نماوا با اینکه برای ترافیک رایگان تبلیغ می‌کند، دراین قسمت اشاره‌ای به قوانین و ضوابط استفاده از این ترافیک اشاره نکرده است.
مورد بعدی گزاره‌ای غیرمرسوم بین قوانین این سامانه ویدئویی است که به ضربات مالی احتمالی به کاربران اشاره کرده است. مگر می‌شود تماشای فیلم و سریال از یک سامانه ویدئویی به گوشی یا کامپیوتر کسی آسیب برساند. اگر آسیب و خسارت وارد شده به دستگاه شما، دقیقا به‌خاطر مشکل این سایت‌ها باشد، کدام یک حاضرند خسارات وارد شده به‌واسطه سرویس نادرست را جبران کنند؟
فیلیمو چه می‌گوید؟
«فیلیمو هیچ مسئولیتی در قبال مشکلات سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری یا هر زیان دیگری که درنتیجه استفاده از این سرویس متوجه کامپیوتر یا تلفن هوشمند یا... کاربر یا دیگران شود، ندارد.»
نماوا چه می‌گوید؟
«نماوا مسئولیت هرگونه مشکلات و اختلالات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری وارده به کامپیوتر و گوشی هوشمند کاربر را از خود ساقط می‌کند.»
* فرهیختگان
ارسال نظر