شمس الدین حمیدیان/ فیلم سینمایی «تومان» اثری طولانی و البته خسته کننده در ادامه سینمای دهه ۱۳۴۰ ایران است و از این جهت آن مدل جوانان، در شمایلی امروزی با حفظ عناصری همچون الگوی امیال شهری، جوانِ تقدیرگرا، فضای دم غنیمتی، آنومی و بیقانونی، انفعال و تساهل، عزلتگرایی، سیاهانگاری و اعتراض، خوش بودن در گفتمان «بذار زندگی کنم» و نهایتاً شکست و نامیدی و پوچی! در این اثر شبه اپیزودی ترسیم می شوند. اثری که از حیث نظام ارزشی و تربیتی، نه تنها نمیتواند عنصر «خیر و شر» را معنا کند؛ بلکه به نوعی به خلط شرط بندی حرام و حلال پرداخته و با این همان انگاری سعی و همت خود را معطوف مشروعیت بخشیدن بر فعل حرام قِمار می نماید و هیچ معجزه ویژهای رخ نمیدهد مگر آنکه به مخاطبان خود آموزش می دهد که چگونه جوانک های مغبون فیلم، تمام هستی خود را قِمار کردند تا پول بیشتری به دست بیاورند و مثلاً پراید خود را به ماشین لوکس تبدیل کنند!
«تومان» در یک ماکتی خوشرنگ، جوانانی را نشان میدهد که علیرغم آنکه زمین کشاورزی و اسب و اصطبل و امکانات خوبی دارند اما بازی قمار و شرطبندی را پیشه کردهاند و در دنیای فانتزی خود غرق شدهاند. از این جهت، فیلم به یک بازی و گیم با هیجان تبدیلشده است که هرچه جلوتر میروند، باید برای بقای خود بجنگند و به شانس و بخت و صدفه و... متوسل بشوند. |
فیلم سینمایی «تومان» مرثیه ای سینمایی در مَدح قِمار و قِماربازی است که علیرغم تدوین و تصویربرداری خوب، از حیث ساختار، گولزننده است و هیچ بنمایهای ندارد مگر همان حُقه و شیطنت پُستمدرن، زیرا این فیلم ظاهرش کلاسیک و قصهگو است اما ازنظر نظام ارزشی، از پستمدرن تبعیت میکند و بهنوعی در برزخ میان کلاسیک و پستمدرن گیرکرده است! و این در حالی است که کارگردان با فیلم قبلی خود یعنی «بهمن» نشان داد که سبک ندارد و پیرو همان مدل سینمای عباس کیارستمی است. فیلم «تومان» نه نئورئالیسم است تا منتقد وضعیت فقر و وازدگی باشد، و نه آوانگارد است تا تفکر و سبک خاصی را به ارمغان بیاورد، حتی رئالیسم هم محسوب نمیشود زیرا نفیکننده عاملیت علت و معلول است (فیلمنامه ضعیف کار هم مؤید همین نکته است)، چه اینکه فیلم، نئورئالیسم و سمبولیسم هم محسوب نمیشود زیرا فاقد جزئیات است و ضعف قصه را خواسته است با تکنیک جبران کند و در این میان حرمت شکنی و تعرض «تومان» به ساحت قوم بلوچ به عنوان یکی از اقوام ایران زمین موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.
ارسال نظر