علی ناصری – میشل‌آنجلو آنتونیونی کارگردان مطرح ایتالیایی که با فیلم‌های «ماجرا»، «آگراندیسمان»، «شب» و «حرفه: خبرنگار» بسیاری از سینماگران جهان او را می‌شناسند و از او تأثیر گرفته‌اند در تاریخ سینما جایگاه ویژه‌ای دارد که می‌تواند همچنان فیلمسازی بزرگ و مورد توجه باشد.

فیلم های آنتونیونی عمدا ریتم کند و آرام، لحنی سرد و فضای تلخی دارند. حرکت های طولانی و نرم دوربین، کمپوزیسیون های دقیق و استیلیزه، میزانسن های پیچیده و نماهای بلند (پلان سکانس) از ویژگی های فیلم های آنتونیونی است. خصوصیاتی که لحن شاعرانه ای به فیلم های او بخشیده است. مارتین اسکورسیزی او را شاعری نامید که با دوربین شعر می گفت.

آنتونیونی تمایل به «نشان دادن» دارد تا «روایت کردن» و این کار را با خلق کادرها و پرسپکتیوهای معنادار، استفاده هوشمندانه از فرم های معماری و چیدن دقیق اشیاء و بهره گیری از رنگ ها (در فیلم های رنگی اش) و تنالیته های خاکستری (در فیلم های سیاه و سفیدش) انجام می دهد.

وقتی فیلم «ماجرا» در سال ۱۹۶۰ در فستیوال کن به نمایش درآمد از سوی تماشاگران هو شد اما برخی از منتقدان سینما، مدرنیسم جسورانه و نگاه شاعرانه و عمیقا انسانی آن را دریافتند و ستودند.

به بهانه عید نوروز و آشنایی با نظرات سینماگران ایرانی در رابطه با بزرگان سینمای جهان با محمدعلی نجفی تهیه کننده و کارگردان سینمای کشور به گفتگو نشستیم که در ادامه می توانید این گفتگو را مطالعه کنید.

*****************

نجفی در گفتگو با سینماپرس اظهار داشت: من معمار هستم و برایم فضا در سینما اهمیت ویژه‌ای دارد، برای من فیلم خوب اثری است که فضاسازی‌اش به بهترین شکل ممکن باشد و اثر به لحاظ فضاسازی واقعاً سینمایی باشد. اکثر آثاری که در سینما می بینیم سینمایی نیستند و مخاطب می‌تواند با گوش دادن به آنها نیز دریافت های درست و دقیقی از فیلم داشته باشم، به نوعی این فیلم ها نمایش های رادیویی مصور هستند اما آثار آنتونیونی اینگونه نیست و با ندیدن تصویر مخاطب فضا را از دست می دهد.

این سینماگر خاطرنشان کرد: در فیلم سینمایی «آگراندیسمان» سکانس پایانی را به یاد آورید، وقتی کاراکتر فیلم وارد فضایی شده که در فیلم شاهدش هستیم و تنیس بازی می کند، در این سکانس کاراکتر به نکته کوچکی اشاره می کند که نشان از دقت آنتونیونی در فضاسازی است. فیلم «آگراندیسمان» برای من بهترین فیلم آنتونیونی است که به آن بسیار علاقه مند هستم.

وی افزود: زمانی که دانشجوی معماری بودم و به سینما نیز علاقه داشتم فیلم «آگراندیسمان» آنتونیونی تأثیر بسیاری بر من داشت و با دیدن آن به این نتیجه رسیدم که سینما را به عنوان یک کارگردان جدی تر دنبال کنم. قطعاً این فیلمساز آثار خوب بسیاری دارد که از بین آنها می توان به «شب» و «ماجرا» نیز اشاره کرد. برای من همیشه ۲ فیلم در نگاهم به سینما تأثیرگذار بوده‌اند. پس از «آگراندیسمان» فیلم «خشت و آینه» را بسیار می پسندم که آن اثر نیز مخاطب را با یک تهران واقعی روبرو می کند. وقتی در این فیلم ها یک کاراکتر داخل یک تاکسی می شود، فضاسازی به قدری دقیق شکل گرفته که مخاطب خود را درون یک تاکسی داخل شهر تصور می کند. آنتونیونی معماری را به خوبی می فهمد و جهان را با زبان تصویری می شناسد و با همین زبان دنیایش را ارائه می دهد.

نجفی در ادامه گفت: طبیعی است که من به عنوان معمار به فضاسازی اثر توجه ویژه ای داشته باشم. «آگراندیسمان» در همه لحظات من را به وارد جهانی ملموس می کند که از طریق تصاویر تخیل من را بیدار کرده و با حضور در جهانی ملموس در عین حال وارد جهان دیگری شده ام که مختص آنتونیونی است. به تعبیری وقتی ما به سینما می رویم و فیلمی را تماشا می کنیم همیشه این درام است که جذبمان می کند اما در فیلم های آنتونیونی، فیلمساز مخاطب را از این دنیا به دنیایی می برد که قابل لمس است و باید آن را با تخیلاتش ادامه دهد.

کارگردان مجموعه تلویزیونی «سربداران» اظهار داشت: بسیاری از سینماگران آنتونیونی را به عنوان فیلمسازی که جهان مدرن و تنهایی انسان در این جهان را به خوبی به تصویر کشیده، می شناسند. آنتونیونی شما را وارد دنیایی می کند که در تنهایی خود غرق می شوید و تعبیری از قصه هایش خواهید داشت که مختص خود شماست و وقتی تعبیر مختص به شما در ذهنتان شکل بگیرد اوج تنهایی را متوجه می شوید. او فقط تنهایی انسان در جهان مدرن را گوشزد نمی کند، این فیلمساز بزرگ پوچی جهان مدرن را نیز به تصویر کشیده است.

این کارگردان در پایان اظهاراتش، گفت: در صحنه ای فیلم که کاراکتر اصلی با دختری رابطه برقرار می‌کند شما شاهد صحنه های جنسی نیستید، در ایران ممکن است چنین تصمیمی به دلیل محدودیتی که وجود دارد، گرفته شود اما آنتونیونی هیچ محدودیتی ندارد و با این حال ترجیح می دهد که این صحنه را به شکل دیگری کارگردانی کند و از این شکل کارگردانی یک مفهوم مهم خلق می کند. لحظات در سینمای این کارگردان بسیار مهم است و از آنجا که من سینما را با تصویر می شناسم ترجیح می دهم شاهد فیلمی باشم که به وسیله تصویر با مخاطبش ارتباط برقرار کند.