فیلم سینمایی «یلدا» را می تواند صورتی سینمایی از یک برنامه تلویزیونی نامید و شاید بتوان گفت برنامه ماه عسل در مدیوم سینما است. اثری ضد قصاص که اساس و کلیت داستان آن را ماجرای خلاصی دختری ظاهرا جوان و البته بیشتر نوجوان به نام «مریم کمیجانی» از حکم قصاص و تامین دیه او در برنامه ای تلویزیونی شکل می دهد. اثری کُند و غیر جذاب از برای مخاطب عام که پس از حضور در بخش نگاه نو جشنواره فجر به سرعت توانست جهانگردی خود را آغاز نماید و اکنون پس از گذشت بیش از یک  سال به ایران برگشته و ظاهرا قرار است نا به عنوان فیلم افتتاحیه در سینمای کرونا زده ایران، حدود چهارماه بر سر درب سینماهای هنر و تجربه باقی بماند!

کارگردان یک خانواده محترم سعی نموده تا در فیلم سینمایی یلدا بر باز تولید سینمایی از یک برنامه تلویزیونی بپردازد و طی آن جامعه ای را روایت نماید که اسیر در کلاف سردرگم احکام و حدود الهی است. جامعه ای به شدت شلوغ و مُلتهب که دیوی به نام دین را با دستان خود ساخته و اکنون همین دیو خودساخته، آرامش زندگی و ثبات اجتماعی ایشان را ربوده است.

بر این اساس فیلم سینمایی «یلدا» برای ترسیم هرچه بهتر جامعه اسیر در کلاف سردرگم دین! می خواهد تا با الهام از آمفی‌تئاتر رُم باستان، کولیزه ای انسانی و البته انتخاباتی را در ظاهر برنامه ای شبیه ماه عسل احسان علیخانی به تصویر بکشد. برنامه ای که در قالب آن برای زنده ماندن یا نماندن دخترک مظلوم ایرانی، نظرسنجی می شود؛ آن‌هم به شیوه پیامکی!

البته این تمام ماجرا نیست و اساسا اصرار کارگردان فیلم سینمایی «یلدا» بر کولیزه (Colosseum) کردن مردمیِ حکم قصاص و ارایه راهکاری همچون به شور و انتخابات گذاشتن حدود الهی، تداعی‌گر هجمه ای جدید به احکام الهی است. هجمه ای که در ظاهر آن گویا رسانه، جان انسان‌ها را مانند عصر گلادیاتور ها، یک ابزار سرگرمی می‌داند که با یک نظرسنجی چشمی، قربانی‌اش را آزاد کند یا که بکشد! و از این جهت سرنوشت دخترک قاتل را به دست پیامک‌های شو تلویزیونی می سپارد!

جالب آن است که پوستر اصلی فیلم، زنی معکوس را در زمینه رنگ نارنجی نشان می‌دهد که دلالت بر آتش و خون دارد! البته مشت گره‌کرده به سبک زنان فمینیسم که شعارشان We Can Do It! است و چادری بودن دختر نیز می تواند به نوعی تداعی‌گر مُدل ترویجی فمینیسم اسلامی (Islamic feminism) در جامعه ایران قلمداد شود که متأسفانه یک زنجیری هم به دست دارد که می‌خواهد ظلم برزنان را تاریخی هم جلوه بدهد. مضاف بر این، استفاده کارگردان از غلبه رنگ قرمز، چه درصحنه برنامه زنده و چه پشت‌صحنه، افکت‌های صوتی، شلوغی طراحی‌شده و تحت کنترل پشت‌صحنه برنامه، همه به درآمدن تعلیق مملو از خشونت موردن نظر کارگردان، به‌ ویژه درباره زن مظلوم اثر یعنی شخصیت «مریم کمیجانی» که مرگ و زندگی او وابسته به فرجام برنامه تلویزیونی «لذت عفو» است، کمک می‌کند.

فیلم سینمایی یلدا همسو با سیاست ایدئولوژی زدایی به روایت سینمایی از دیوی به نام دین می نشیند و وجهه منحط و پلید قصاص را روایت می کند. اما در این روایت ضمن حفظ ماهیت بُغض و عصبانیت نهفته خود نسبت به حدود و احکام الهی، سعی دارد تا با فرم تصویرسازی مستندگونه از پشت صحنه برنامه ای تلویزیونی و تلفیق آن با روایت های آشنای مطرح در جوِ رسانه ی ملی، ضریب باورپذیری اثر را برای مخاطب خود بالا ببرد و شرحی باشد بر کیفیت و چگونگی حضور نگاهی که بجای شعارگرایی و شعارزدگی، به سمت عمل گرایی تغییر جهت داده است. به این ترتیب، مخاطب سینمایی را به نگرش انحطاطی از دین می رساند. نگرشی که بنابر ادعای اثر، تمامی جامعه از مسئول و غیر مسئول و شاکی و متشاکیبر پلیدی و پلشتی آن واقف بوده و در عین حال هیچ توانی برای زدودن آن از سیستم حاکمیتی موجود ندارند.

«مریم کمیجانی» در مسیر روایت فیلم سینمایی «یلدا» اصلا التماس نمی‌کند، بلکه نمادی از یک دختر فمینیسم است که مانند سیمون دوبووار (Simone de Beauvoir) به صورتی عدالت‌خواه و کینه‌کش و مبارز تصویر می شود و در عین حال مادر او به صورت زنی مفلوک ترسیم می شود. زنی بدبخت که به ‌شدت التماس و خواهش می‌کند تا  دخترش از بازی جنگجویانه با خانواده همسرش یعنی «ضیا» دست بردارد. زنی سنتی که نمی‌تواند همانند دخرت خود یعنی «مریم» شجاع و جسور باشد. البته رویکرد فمینیستی فیلم سینمایی «یلدا» تنها به نشان دادن دو طیف همگون از زن سنی و بدبخت در کنار دختر شجاع و مبارز فمینیست محدود نمی شود و فیلم اساس خانواده را مورد هدف قرا رداده و از این جهت به یکباره در بخش پایانی اثر،  شخصیت «مریم» را نیز همچون مادر سنتی خود در هم می شکند و آن هنگامی است که دختر فمینیست در فیلم سینمایی «یلدا» می‌فهمد مادر شده است!

بر این اساس تبدیل «مریم کمیجانی» از یک «دختر برزخی» که میان مادر بودن یا زن بودن اسیر است، به یک «مادر برزخی» که یک سیر از قوت به ضعف را می پیماید دارای پیامی روشن می باشد و آن این است که «مادر شدن» یعنی ضعیف شدن و این پیام، منطبق با «فمینیسم کلاسیک» آن هم از نوع منحط موج اولی (First-wave feminism) است!

نکته قابل توجه آن است که در کنفرانس مطبوعاتی فیلم سینمایی «یلدا» در طی برگزاری جشنواره سی و هفتم فجر؛ تهیه‌کننده اصلی فیلم یعنی «ژاک بیدو» به همراه همسرش «ماریان دومولن» حضور داشتند و علی مصفا به‌عنوان تهیه‌کننده ایرانی فیلم به‌صراحت اذعان می‌کند که تمام سرمایه فیلم که دو و نیم میلیارد بوده است توسط خارجی‌ها تأمین شده است. این در حالی است که بنابر بر یک جع و تفریق عادی می توان متوجه شد که قیمت بلیت و هزینه سفر تهیه‌کنندگان فرانسوی برای آمدن به ایران و همچنین هزینه‌های اقامت موقت و گشت و گذارهای پیرامونی ایشان می تواند بیش از هزینه تولید فیلم و حتما بیشتر از هزینه دکور استودیوی ۳۰۰ میلیونی فیلم سینمایی «یلدا» بوده باشد!