به گزارش سینماپرس، تئاتر انقلاب و دفاع مقدس‌گونه و حوزه‌ای از هنرهای نمایشی است که همواره دستخوش تغییرات گوناگونی شده و در دهه‌های مختلف وضعیت‌های گوناگونی را تجربه کرده است.
حال در چهملین سالگرد دفاع مقدس تسنیم با "مهرداد رایانی مخصوص" نمایشنامه‌نویس، کارگردان و محقق حوزه تئاتر مصاحبه کرده و به وضعیت کنونی تئاتر مقاومت پرداخته است. در ادامه مشروح این گفت و گو را مشاهده می‌کنید.
* وضعیت کنونی تئاتر انقلاب و دفاع مقدس رو چه طور می‌بینید؟
جایگاه تئاتر دفاع مقدس مثل همه گونه‌های تئاتر فراز و نشیب بسیاری دارد و با توجه به شیوع ویروس کرونا وضعیت فعلی، وضعیت مطلوبی نیست، با این‌حال شاهد فعالیت‌های پراکنده در این حوزه‌ایم، مخصوصاً جشنواره تئاتر دفاع مقدس و یا تئاتر مقاومت خیلی بهتر از گذشته و باانگیزه بیشتر روبه‌جلو حرکت می‌کند و امیدواریم به نتایج خوبی برسد.
حقیقت این است که آن‌جور که باید حرکت در این فضا انجام‌نشده است، تلاش‌هایی در حال انجام است اما نه به‌اندازه‌ای که لازم و کافی باشد.
* چه اقداماتی در این زمینه انجام‌شده است؟
احداث تالار سوره و اجرای نمایش‌هایی با موضوع مقاومت و دفاع مقدس در از حرکت‌های خوبی است که امیدواریم در ۳۲ استان کشور این حرکت تسری پیدا کند و ما بتوانیم حداقل در استان‌های مختلف چنین تالارهایی را داشته باشیم تا در طول سال این اجراها را سازمان‌دهی کنند.
هدف همه شهرها نیست، حداقل در مراکز استان‌ها می‌شود با تجهیز یک مکان مناسب این فضا را مختص دفاع مقدس کرد که حرکت بسیار خوبی است. بسیاری از شهرستان‌ها و مراکز استانی موزه دفاع مقدس دارند و در اغلب شهرها بنیاد حفظ و نشر ارزهای دفاع مقدس تلاش کرده تا این موزه‌ها را سازمان‌دهی کند و به نظر کنار این موزه‌ها جای بسیار جذابی است که به‌راحتی می‌تواند یک سالن تئاتر را اختصاص به این موضوع داد.
* تأثیر و تفاوت گونه مقاومتی تئاتر نسبت به دیگرگونه‌ها چیست؟
با توجه به شرایط کشور هرچقدر ما بتوانیم از منظر روحیه مقاومتی و در نگاه هنرمندان و مردم روحیه‌بخش باشیم، برای مردم خیلی مفید و مؤثر خواهد بود.
حقیقت این است که این‌گونه نمایشی یک تحقق معنایی است تا یک تحقق ریختی و وقتی از وجوه معنایی صحبت می‌کنیم، بیشتر چیزهایی که مدنظر است و این‌گونه را از دیگرگونه‌های نمایشی متمایز می‌کند مضامینی است که در درون آن نهفته است.
در رابطه بامعنای مفهومی واژه‌های مربوط به تئاتر مقاومت، باید سه واژه تئاتر مقاومت، تئاتر جنگ و تئاتر دفاع مقدس را کنار هم قرار بدهم که سه معنا و نظریه متفاوتی هم دارند، معنای اندیشه‌ای جنگ، معنای اندیشه‌ای دفاع مقدس و مقاومت، سه چیز مختلفی است که انتظارات مختلفی را برآورده می‌کند.
شاید شباهت‌هایی باهم داشته باشند، مثل یک نمایش تراژدی و کمدی که شباهت‌هایی باهم دارند، در هردو یک تعداد انسان و با یک داستان وجود دارد و یک اندیشه‌ای در پس آن است اما حقیقت این است که با یکدیگر متفاوت‌اند.
در ژانر دفاع مقدس و جنگ و مقاومت هم این نزدیکی وجود دارد و نمی‌توان از فردی که ادعا دارد که یک تئاتر جنگی را روی صحنه برده است تقاضا شود که چرا مفاهیم مقاومتی و دفاع مقدسی در آن نیست و یا به کسی که می‌خواهد نمایش مقاومتی روی صحنه ببرد، بگویند که چرا مفاهیم دفاع مقدسی یا مفاهیم جنگی در آن وجود نداشته و کم‌رنگ است و یا حتی با مصادیق جهانی آن همخوانی ندارد.
این‌ها سه چیز مختلف است که به نظرم ما در کشورمان در مورد هر سه کار خوب و بد داشتیم و اطلاق‌هایی نیز در مورد آن‌ها وجود داشته است و جایی که یک مقدار اذیت‌کننده شده این است که هر سه این موارد مخدوش شده‌اند زیرا این سه انتظارات مختلف را به وجود آورده‌اند و زمانی که ما نمی‌دانیم کدام‌یک از این پدیده‌ها در حال رخ دادن است، انتظارات خودمان را می‌گوییم و این اختلاف به وجود می‌آید.
*نمایشنامهنویسی تئاتر مقاومت در چه وضعیتی قرار دارد؟
در حوزه نمایشنامهنویسی خوشبختانه تولیدات ازلحاظ کمی خوب بوده اما باید هدفمان را اتفاقات خاص‌تری قرار داده و تلاش کنیم تا تعداد نویسنده‌های باکیفیت این حوزه را افزایش دهیم. ما در حوزه دفاع مقدس با توجه به مقداری که هزینه و تلاش می‌کنیم و آن‌قدری که هر نوع از تولید را رقم می‌زنیم، توقع بیشتری داریم البته باید گفت وقتی به تئاتر دیگر کشورها هم مراجعه می‌کنیم تعداد کمی هنرمند شاخص داشته و اساساً هرچند سال یک‌بار یک هنرمند شاخص به جامعه هنری معرفی می‌شود و باقی در مراتب بعدی قرار می‌گیرند.
ما حتی روی آثار تولیدی هم تبلیغ خوبی نمی‌بینم و بخشی از دلیل آن اینجاست که رقابت ناسالمی میان هنرمندان وجود داشته و آن‌ها یکدیگر را تبلیغ و بلد نمی‌کنند و بخش دوم هم این است که افرادی که در این زمینه تقویت‌کننده، تصمیم‌گیرنده و یا مؤثرند هم در این زمینه مانور کمی می‌دهند و بخشی از آن‌هم گردن رسانه‌ها بوده که فقط به‌صورت مناسبتی به این مهم می‌پردازند.
*چه امور و فعالیت‌هایی می‌تواند به پیشرفت این حوزه نمایشی کمک کند؟
اگر تقویت افراد در حوزه آثار نمایشی درست انجام شود و اگر نگاه ما به این مقوله کیفی‌تر باشد و نه کمی کمک بسیاری می‌کند و یکی از مواردی که می‌توان از شیوه نمایشنامهنویسی خارجی برداشت کرد این است که شیوه نمایشنامهنویسی خود را در اغلب موارد از حوزه انفسی خارج کنیم و از این مفاهیم شاعر گونه که می‌گوید باید تنها باشیم و قلم بزنیم دور شویم و اگر سینمای هالیوود هم به پیشرفتی رسیده به همین دلیل بوده که به‌صورت میدانی‌تر و در میان مردم به فعالیت پرداخته است و موفقیت آن در گرو فعالیت گروهی است.
ما این حالت را میان نمایش‌نامه نویسان ایرانی نداریم و نویسندگان اغلب باید به‌تنهایی آثار خود را به نگارش درآورند و هیچ همفکری جمعی و گروه دراماتورژی‌ای برای این امر وجود نداشته و ما فقط به شکل سنتی کار هارا پیش می‌بریم و یکی از مواردی که می‌تواند به تئاتر دفاع مقدس کمک کند همین همفکری و کارگروهی در طول زمان و با رسیدن نظرات دیگران است.
* جایگاه تئاتر دفاع مقدس میان مخطبان چگونه است؟
وضعیت جایگاه تئاتر دفاع مقدس میان مخاطبان مانند باقی بخش‌های تئاتر و بدنه کلی آن است و آثاری در این حوزه وجود دارد که مخاطب حیران آن می‌شود و مؤثر است برای مثال کاری از امیرحسین شفیعی دیده بودم در حوض پارک دانشجو که کار بسیار درخشان و گیرا بود و در نمایش‌های حوزه محیطی، دارای مؤلفه‌های مؤثر در جذب مخاطب بود و همچنین کاری که آقای آذرنگ در تماشاخانه ایرانشهر انجام دادند که کار خوبی بود؛ ما داریم کارهایی را که خوب، درخشان و مخاطب پسند هم هستند و حتی در بعضی موارد مخاطب را به تفکر وامی‌دارند ولی حقیقت این است که تعداد این نوع آثار بسیار کم است.
* این تعداد کم ضعف هنرمندان این حوزه است؟
سؤال اینجاست که مگر دیگر نمایش‌ها در دیگر دسته‌های موضوعی تئاتر که در تهران و شهرستان‌ها اجرا می‌شوند از تعداد بالایی نمایش باکیفیت برخوردارند که ما توقع تعداد بالای نمایش باکیفیت در حوزه تئاتر مقاومت را داریم؛ هرچند که ما به این حوزه توجه بیشتری می‌کنیم و طبعاً انتظارات بیشتری هم داریم.
* به‌طور کلی کیفیت آثار تئاتر مقاومت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حوزه تئاتر مقاومت مانند تمامی دیگر موضوعات نمایشی، کار خوب، متوسط و بد وجود دارد و برای مثال در این چند نمایشی که در تهران روی صحنه می‌روند آثار دارای کیفیت‌های متفاوتی‌اند، در حوزه دفاع مقدس نیز همین‌گونه بوده و مثلاً نمایش دست‌های "کو مَم حسن"، نمایش خوب و تأثیرگذاری است. البته توقع نباید به این سمت برود که همه کارها عالی باشد البته ای‌کاش که چنین باشد اما واقعیت این است که این امر امکان‌ناپذیر است مانند همین فرآیند تولید اندیشه که در دنیا فقط در ایران تعریف می‌شود و تعداد مقالات آن بی‌نظیر است اما واقعیت این است که تأثیری نداشته یعنی نتوانستیم بر این فرآیند به آن اندیشه و تولیداتی که مدنظر ما بوده است برسیم اما تعداد مقالات در این زمینه بسیار بالاست و این به این معنی است که همیشه تعداد بالا نشان‌دهنده کیفیت بالا نیست.
البته یکی از چیزهایی که می‌تواند باعث بالا رفتن کیفیت شود این است که ما بتوانیم آمار را بالا ببریم و فرصت‌ها را بیشتر کنیم تا کارها بتوانند بروز و ظهور پیدا کند و به همین دلیل کیفیت آثار متناسب با این گشایشی که وجود دارد متفاوت است و همه نوع اثری میان آن‌ها دیده می‌شود.
* فضای آموزشی تئاتر دفاع مقدس و مقاومت و اساتید آن‌هم همین‌گونه و با کیفیات مختلف است؟
حال سؤال اینجاست که آیا مدرسان تئاتر هم باید این‌گونه باشند و تمامی کیفیات در آن‌ها وجود داشته باشد باید گفت که اگر بخواهیم هنر تئاتر پیشرفت داشته باشد مدرسان و اساتید هنر تئاتر نباید کمتر از خوب و عالی باشند و در این میان اساتید متوسط وضعیت جایگاهی نخواهند داشت و اگر نظام آموزشی کشوری به اساتید ضعیف و متوسط مجهز شود، آن کشور در امر آموزش و تئاتر با مشکل مواجه خواهد شد.
در رابطه با اقبال هنرمندان به این موضوع باید گفت که متأسفانه اکثر هنرمندان پیشکسوت به معنای کسانی که در این حوزه زیاد کار می‌کنند بعد از مدتی خسته شده این موضوع را رها می‌کنند و تعداد بسیار کمی از افراد باقی می‌مانند که همچنان در این عرصه قلم‌زده و کار را به جلو می‌برند، برای مثال برخی از کارگردان‌هایی که مثال زدم، آثار قبلی خود را اجرای مجدد می‌کند کنند و تعداد افرادی که به‌صورت روتین و برنامه‌ریزی‌شده هرچند سال یک‌بار نمایشی جدید روی صحنه ببرند کم است.
*دلیل این اتفاق و رها کردن تئاتر مقاومت توسط هنرمندان چیست؟
یکی ذائقه مردم است که متأسفانه یا خوشبختانه بیشتر علاقه به سرگرمی دارند و به همین دلیل اقبال به‌سوی نمایش‌های روشنفکرانه، مفهوم‌دار و معناگرا کم شده و برای همین حمایت و تعامل با این آثار کم‌رنگ‌تر شده است و طبیعتاً هنرمندان هم وقتی با این ذائقه از مردم مواجه شده و به این نتیجه می‌رسند سند که مخاطبان اقبال بیشتری نسبت به حوزه‌های دیگر نمایشی دارند به سمت آن موضوعات کشیده می‌شود.
اگر بگویند اینکه ذائقه مخاطبان این‌گونه است دلیلی برای گرایش هنرمندان نیست باید گفت که در صورت عدم گرایش هنرمندان به این حوزه‌ها، آن‌ها درآمدی نخواهند داشت و به همین جهت مجبور به حرکت به سمت علاقه‌مندی مخاطبان هستند و در این موضوع با پارادوکسی مواجه شده که به سمت علاقه و دغدغه هنری خود، بدون درآمد و مخاطب مشخص گام برداشته و یا به فکر درآمد و معیشت خود باشد که این موضوع مگر با ورود و حمایت دولت حل‌شدنی نخواهد بود. اگر این حمایت صورت پذیرد می‌شود در این زمینه اقدام کرد تا فرهنگ‌سازی که مدنظر است تحقق پیدا کند اما مانع بزرگ همین دغدغه مالی و مادی است.
ارسال نظر