به گزارش سینماپرس، «هیچ فیلمی در تراز فرهنگی نمی‌تواند با آثاری که با موضوع دفاع مقدس ساخته می‌شوند رقابت کند.» این را «حسن عباسی» سخنران و تحلیلگر مسائل سیاسی و نظامی می‌گوید که در مقطعی عضو شورای پروانه نمایش بود. او امسال داور بخش  «فیلم به معنای مطلق» در شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت است. به همین بهانه با او گفت‌وگو کردیم.

مرحله دوم شانزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت یکم تا هفتم آذرماه همزمان با هفته بسیج در بخش‌های «مسابقه اصلی»، «سیدالشهدای مقاومت»، «روایت قلم»، «نقد، پژوهش، تحلیل» «فیلم به معنای مطلق» و انتخاب برگزیدگان ملی «فیلمسازان بسیجی» به دبیری مهدی عظیمی‌میرآبادی برگزار می‌شود.

* اهمیت و ضرورت حمایت بیشتر از سینمای دفاع مقدس به عنوان سینمای ملی کشور را در چه چیز می‌دانید؟

سه طیف سینمایی در ۴۰ ساله اخیر در سپهر هنری و فرهنگی ایران پدید آمده که به ترتیب سینمای انقلاب اسلامی، سینمای دفاع مقدس و سینمای مقاومت اسلامی در برابر استکبار جهانی است. این سه طیف سینمایی که شاید حتی در قالب ژانر هم نگنجد، به سه دلیل رکن هنری سینمای ایران قرن جدید است که در پنج ماه آینده در بهار ۱۴۰۰ این قرن آغاز می‌شود.

اولاً، به دلیل برآمدن این سینما از متن و بطن فرهنگ ملی و اسلامی، که موجب شده است تا این سینما، عملا به سینمای ملی و اسلامی نزدیک شود و در ویترین فرهنگی ایران، این سینما نماد سینمای ملی و اسلامی محسوب شود. ملی و اسلامی بودن آن به دلیل روایت وقایع انقلاب و دفاع مقدس نیست، زیرا در این صورت، صرفاً یک سینمای تاریخی درحوزه تاریخ معاصر بود. بلکه از این روست که این سینما در وجه هنری و مایه‌شناسی آن درحوزه درام، عمدتاً به دیرین‌گونه (آرخیاتایپ) بومی ملی و اسلامی تکیه دارد؛ دیرین‌گونه‌هایی مانند واقعه کربلا، یا جنگ صفین، یا جنگ احزاب و هم چنین دیرین‌گونه‌ای مانند غیبت کبری و انتظار ظهور منجی.  

دستمایه هر اثر هنری، برگرفته از یک یا چند دیرین‌گونه است، و این دیرین‌گونه‌ها اگر اصالت داشته باشند، دستمایه‌ای که هنرمند به آن متوسل شده است، اصالت دارد. اگر دستمایه هنرمند ایرانی، همان دیرین‌گونه‌های هومری در یونان باستان، برای روایت دفاع مقدس باشد ـ مانند ایلیاد و ادیسه هومر ـ برای ایرانیان مسلمان اصالت ندارد، پس روایت جنگ تحمیلی به عنوان دفاع مقدس مردم ایران مبتنی بر دیرین‌گونه‌های رزم‌آوری هومری یونان باستان، فاقد وجاهت و اصالت است.  

در بخش سینمای انقلاب اسلامی هم همین گونه است؛ دیرین‌گونه وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، انقلاب فرانسه یا انقلاب اکتبر روسیه نبود، بلکه دستمایه انقلابیون مسلمان، همان آیه معروف «ان الله لایغیروا بقوم، حتی یغیروا ما بانفسهم» بود. لذا درسینمای انقلاب هم سینماگر انقلابی نمی‌تواند از دیرین‌گونه‌های غیربومی بهره ببرد. درنتیجه سینمای انقلاب و دفاع مقدس و مقاومت عملا اصلی‌ترین وجه سینمای ایران امروز است که نام سینمای ملی و بومی آن برخاسته از دستمایه‌ها و دیرین‌گونه‌های اصیل اسلامی در آن است.

ثانیاً، به دلیل اصیل بودن دیرین‌گونه‌های هنری آن، عملاً سینمای دفاع مقدس تنها حوزه سینمایی است که مبین و مروج «رؤیای ایرانی ـ اسلامی» است.

ثالثاً، چون سینمای دفاع مقدس، نمایه رؤیای ایرانی ـ اسلامی است، پس نماینده سینمای استراتژیک ایران امروز است.

سینمای استراتژیک، آن حوزه ی سینمایی است که رؤیای ملی و اعتقادی یک ملت را می نمایاند. سوای از هالیوود که رؤیای آمریکایی را می‌نمایاند و آمریکا را صاحب سینمای استراتژیک کرده است، هند با بالیوود و کره جنوبی و چین و ترکیه هم در دهه اخیر با تعریف رؤیای هندی، رؤیای چینی، رؤیای کره‌ای و رؤیای عثمانی ترکیه، در حال ایجاد سینمای استراتژیک خود هستند. رؤیای ایرانی اسلامی در سینما تنها از طریق سینمای دفاع مقدس نمایانده شده است، لذا سینمای استراتژیک ایران در سینمای دینی و سینمای دفاع مقدس خلاصه می‌شود، و الا سینمای عمومی ایران امروز به اذعان سینماگران ایرانی، یک سینمای ابزورد است؛ ابزورد یعنی مهمل! هیچ گاه سینمای ابزورد، نه تنها سینمای استراتژیک نیست، بلکه سینمای ملی هم نیست، زیرا اساسا هنر ابزورد یک هنر ضد رؤیای ملی است. لذا، سینمای دفاع مقدس، سینمای بومی ـ ملی و استراتژیک است و بستر تبیین و تشریح رؤیای ایرانی اسلامی است.

* به جایگاه ویژه سینمای دفاع مقدس اشاره کردید. لزوم برگزاری جشنواره ی فیلم مقاومت به صورت بین‌المللی و نقش آن در ترویج فرهنگ دفاع مقدسی را در چه می‌دانید؟  

مقاومت دربرابر نظام استکبار و نظام سلطه درجهان، منحصر به ایران نیست بلکه یک خیزش جهانی علیه کاپیتالیسم یا سرمایه‌گرایی و صهیونیسم جهانی پدید آمده است که از آمریکای لاتین در غرب تا این سو در جنوب شرق آسیا این میدان مقاومت جهانی گسترده شده است. پس چون ملت‌های گوناگون درگیر مبارزه با سلطه‌طلبی استکبار جهانی هستند، مقاومت جهانی مزبور باید در سینما هم تبلور داشته باشد.  

گرد هم آمدن هنرمندان کشورهای مختلف که در برابر سلطه استکبار مقاومت می‌کنند، در جشنواره مقاومت، به هم‌افزایی صدای این هنرمندان، و به هم‌افزایی هنری و فنی آنان منتج می‌شود.  جشنواره فیلم مقاومت، بازخوانی و بازبینی هنری و فرهنگی دفاع مقدس و مقاومت جهانی در برابر نظام سلطه و هژمون در دوره‌های زمانی مشخص است، لذا در هر دوره،  بخشی از دفاع مقدس و مقاومت جهانی روایت می‌شود، و در نتیجه این روایت‌ها، بخشی از فرهنگ دفاع مقدس تبیین و تشریح می‌شود، که بسیار حائز اهمیت است، زیرا مروج سبک زندگی و هم چنین رؤیای ایرانی اسلامی است.

* در این دوره از جشنواره، شما داور بخش «فیلم به معنای مطلق» هستید. ظاهراً مهمترین موضوع در این بخش، نسبت بهره‌وری به هزینه‌های فیلم است. در واقع، این بخش به دنبال معرفی فیلمی اعم از کوتاه، مستند یا سینمایی است که «نسبت بهره‌وری به اقتصاد» بیشتری داشته و توانسته باشد با توجه به هزینه‌های انجام‌شده، بیشترین اثرگذاری را در مخاطب به جا بگذارد.  نظرتان درباره طراحی این بخش و توجه آن به سینما در حوزه مقاومت، از منظر «بهره‌وری مطلوب» چیست؟

اصطلاح «اقتصاد مقاومتی» به معنی سازوکار مقاوم‌سازی اقتصاد، الگویی است برای بخش فیلم به معنای مطلق فیلم سینمایی. در واقع در جشنواره مقاومت، مفهوم «سینمای مقاومتی» یا «هنر مقاومتی» به معنی سازوکار مقاوم‌سازی هنر و مقاوم‌سازی سینما، مدنظر است، که جزء کوچکی از آن همین مقوله بهره‌وری مطلوب است. بهره‌وری در مدیریت، در دو حوزه کارآمدی و اثربخشی ارزیابی می‌شود.

در فرهنگ نیز بهره‌وری فرهنگی، ابتدا در کارآمدی فرهنگی و سپس در اثربخشی محصولات فرهنگی و هنری دیده می‌شود. در سینمای مقاومت و دفاع مقدس هم، مقوله هنرمقاومتی در بخش بهره‌وری درحوزه اثربخشی مطلوب بررسی می‌شود که مشتمل بر کیفیت و جذابیت و محتوای مناسب، به نسبت هزینه کلی آن محصول هنری خواهد بود. البته در این بخش نباید به سازوکار «هزینه ـ فایده» در سینمای رایج هالیوودی که مبتنی بر سنجه‌های نظام سرمایه‌داری است، استناد کرد، زیرا بهره‌وری در تلقی اسلامی با بهره‌وری نظام سرمایه‌داری کاملا متفاوت است.