به گزارش سینماپرس، مدیر شبکه مستند سیما در مصاحبه‌ای برای نشان دادن حجم بزرگ آرشیو صداوسیما از لفظ دریای فیلم‌های دیده نشده استفاده کرد.
محسن یزدی، مدیر شبکه مستند سیما بار دیگر از آرشیو غنی صداوسیما سخن به میان آورد و عنوان کرد: «تصویرهای آرشیوی سازمان خیلی زیاد است و هنوز گوشه‌ای از آن‌ها را هم ندیده‌ایم، منتها آرشیو به جهت هزینه خیلی بالایی که دارد، نیاز به زیرساخت دارد. این زیرساخت وجود دارد، اما باید کامل شود، هزینه‌بردار است و زمان زیادی هم می‌خواهد. در کشور دریایی از آرشیو دیده نشده وجود دارد.»
اظهارات جدید مدیر شبکه مستند درباره دریای آرشیو دیده‌نشده صداوسیما بار دیگر این سؤال را نزد مستندسازان ایجاد می‌کند که آن‌ها چقدر به این آرشیو دسترسی دارند؟ گفتن از آرشیو غنی که این روزها در شبکه «من و تو» دستمایه ساخت مستندهای آرشیوی زیادی شده است، فقط حسرت بیشتری را برای مستندسازان داخل ایران که اغلب به عنوان «مستندساز انقلاب اسلامی» شناخته می‌شوند، به دنبال دارد. «جوان» در گفتگو با چند تن از جوانان مستندساز که آثار مستند آرشیوی با رویکرد تاریخ معاصر ایران تولید کرده‌اند، انجام داده و نظرات آن‌ها را درباره نوع همکاری آرشیو صداوسیما با مستندسازان جویا شده است، البته بعضی از مستندسازها بنا به دلایلی از جمله درگیر بودن با پروسه گرفتن فیلم‌های آرشیوی از صداوسیما، ترجیح دادند که فعلاً صحبت نکنند و زبان به نقد صداوسیما باز نکنند؛ دلایلی قابل درک که باید به آن احترام گذاشت و البته از صداوسیما خواست تا فضا را برای استفاده بیشتر و دسترسی بهتر مستندسازها به آرشیو غنی فیلم‌های تاریخی مهیا کند. در ادامه نظرات کوتاه مستندسازها را مرور می‌کنیم.
مدیر خانه مستند انقلاب اسلامی: دسترسی‌ها را باز بگذارند
مهدی مطهر، مدیر خانه مستند انقلاب اسلامی می‌گوید: «من انتظاری از صداوسیما ندارم و برای تهیه فیلم‌های آرشیوی راه خودم را می‌روم، اما صداوسیما باید دسترسی به آرشیو را باز بگذارد نه اینکه مسیرهای رسیدن به آرشیو را ببندند. هم اکنون آرشیوهای شخصی گرانبهایی در کشور وجود دارد که فیلمسازانی مانند من از آن‌ها استفاده می‌کنند ولی اینکه فیلمسازان متقاضی نتوانند از آرشیو صداوسیما استفاده کنند، آسیبی است که در نهایت متوجه صداوسیما خواهد شد.»
فیلم آرشیوی مگر سند محرمانه است؟
وحید فراهانی، کارگردان «آسوده بخواب کوروش» می‌گوید: «در زمان ساخت مستند «آسوده بخواب کوروش» برای گرفتن تصاویر آرشیوی به صداوسیما مراجعه کردم ولی خیلی اذیت شدم، برای همین دیگر کمتر کار آرشیوی انجام می‌دهم و ترجیحم این است که مستند تولیدی بسازم، ولی در بحث آرشیو، صداوسیما به گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار فیلم آرشیوی یک سند محرمانه در وزارت اطلاعات یا نهادهای امنیتی است. در حالی که اصلاً اینطور نیست، حتی در انگلستان که در پنهان‌کاری شهره جهان است، آرشیوها بعد از مدتی در دسترس همه قرار می‌گیرد. مگر آرشیو چیزی غیر از تاریخ کشور است؟ چرا از بیان تاریخ می‌ترسیم؟ آن وقت همان آرشیو در دست رسانه‌های غربی قرار می‌گیرد که هر چه دوست داشته باشند را پخش کنند! متأسفانه من برای «آسوده بخواب کوروش» خیلی اذیت شدم، ولی بعد از آن برای ساخت «یک ملت» وضعیت خیلی بدتر هم شد. برای آسوده بخواب توانستم شخصاً به آرشیو بروم، اما در «یک ملت» گفتند باید دقیقاً بگویی که چه چیزی را می‌خواهی ما جست‌وجو کنیم و همان را به تو بدهیم! متأسفانه در ایران به مستند آرشیوی به چشم کلیپ نگاه می‌کنند و آن را جدی نمی‌گیرند.
جواد موگویی: دسترسی به آرشیو خارجی راحت‌تر است
جواد موگویی، مستندساز کارگردان مستند «مسعود کشمیری» می‌گوید: «من بیشتر تصاویر آرشیوی مورد نیازم را از تلویزیون «من و تو» یا «بی بی‌سی» ضبط می‌کنم و برای ساخت مستند «اسرار آیت» از آرشیو مجلس شورای اسلامی و بی‌بی‌سی استفاده کردم. دسترسی به آرشیو صداوسیما پیچیدگی‌هایی دارد و کار حلقه به حلقه پیش می‌رود و در نهایت آنچه به دست مستندساز می‌رسد تقریباً همان تصاویر نماهنگ‌های انقلابی است که چهار دهه است از تلویزیون پخش می‌شود. گرفتن تصاویر آرشیوی صداوسیما برای بچه‌های انقلاب کلاً یک پروسه رابطه‌ای شده است، در حالی که متأسفانه بخشی از این آرشیو به راحتی به سرقت می‌رود و از «من و تو» سر درمی‌آورد، البته شنیدم اکنون شرایط دسترسی به آرشیو صداوسیما بهتر شده است، قبلاً که اصلاً به بچه‌های انقلابی تصویر نمی‌دادند! من برای کارهای آرشیو معمولاً تصاویر را از منابع خارجی می‌خرم. برای نمونه در مستند «نیمه شب ۲۴ آوریل» تصاویر را از خبرگزاری فرانسه خریدم. متأسفانه صداوسیما حتی برای برنامه خبری خودش نیز آرشیو ارائه نمی‌دهد. به گزارش‌های خبری باشگاه خبرنگاران نگاه کنید، اغلب تصاویر از روی یوتوب ضبط شده است.»
امیر تاجیک: جبلی نگاه ویژه‌ای به مستند دارد
امیر تاجیک، مدیر سابق شبکه مستند می‌گوید: «آرشیو صداسیما در دوره‌ای بدون ضابطه به هر نهاد و ارگانی که تصویر می‌خواست، فیلم‌های آرشیوی را ارائه می‌داد، مثلاً نهادی مراجعه می‌کرد و درباره دفاع مقدس ویدئو می‌خواست و صداوسیما چند ترابایت ویدئو را در اختیار آن‌ها قرار می‌داد، همین مسئله باعث شد تا بخش بزرگی از آرشیو صداوسیما به بیرون برود. پس از آنکه بخشی از آرشیو به خارج از کشور رفت، سختگیری زیادی انجام شد و با اینکه مثلاً خود من مدیر صداوسیما بودم برای ساخت «آخرین دیپلمات» درخواست تصاویری از اردشیر زاهدی کردم ولی به هیچ عنوان همکاری با من انجام نشد. برای ساخت مستند چاپلین هم همین اتفاق افتاد. در حالی که فیلمخانه ملی ایران که زیرمجموعه سازمان سینمایی است، همکاری خوبی داشتند، البته آمدن آقای جبلی با شناخت خوبی که ایشان از سینمای مستند دارد، نوید تغییر در دسترسی به آرشیو را می‌دهد. زمانی که من در شبکه مستند بودم و قبل از آن در دیدار با آقای جبلی می‌دیدم که چقدر به مستند علاقه دارد و آن را به صورت حرفه‌ای دنبال می‌کند. امیدوارم نگاه رئیس رسانه ملی در تحول این سازمان منجر به سیاست‌های خوبی در حوزه مستند و آرشیو شود.»
بنابراین گزارش نگاه مستندسازان داخلی به آرشیو صداوسیما، نگاه به یک معدن گرانبهاست که دسترسی به آن به روش‌های مختلف محدود یا مسدود شده است. اکنون با تغییر در سطح ریاست سازمان به نظر می‌رسد زمان تحول در نگاه به آرشیو نیز فرا برسد تا حداقل تاریخ معاصر ایران با استفاده از آرشیو غنی صداوسیما به بهترین شکل برای نسل جدید و آیندگان بیان شود.