به گزارش سینماپرس، فیلم مستند «ایام ممنوعه» (روزهای ممنوعه) به کارگردانی علی ناصری روایتی از پیاده‌روی اربعین در دوران سرکوب صدام و رژیم بعث عراق است؛ زمانی که زائران و موکب‌داران در خفا و با خطر جانی، این سنت دینی را زنده نگه داشتند.

این مستند که حاصل پژوهش میدانی و سفر به مناطق دورافتاده عراق است، خاطرات ناگفته آن دوران را روایت می‌کند.

علی ناصری درباره انگیزه ساخت این مستند گفت: ما در ابتدا به دنبال گرفتن یک سلسله مصاحبه برای نگارش یک کتاب درباره تاریخ اربعین بودیم. اما پس از مصاحبه برای نگارش این کتاب به نکاتی در مورد محدودیت‌های زیارت اربعین در طول تاریخ رژیم بعث عراق برخوردیم که سراسر داستان‌های جذاب بود و از این رو تصمیم گرفته شد تا یک فیلم مستند از این موضوع تهیه شود. موضوع تاریخ اربعین در دوران ممنوعیت حکومت صدام، یک تاریخ مردمی و شفاهی است که اگر ثبت نمی‌شد، قطعا به فراموشی سپرده می‌شد.

وی افزود: ما برای یافتن راویان واقعی، مجبور بودیم به روستاها و شهرهای کوچکی برویم که حتی امروز هم در مسیر اصلی زائران نیستند. به همین منظور در پیش‌تولید، با دوچرخه از بصره تا کربلا را طی و با مردم محلی گفت‌وگو کردم. بسیاری از این افراد، سال‌ها در سکوت زیسته‌ بودند و حالا برای اولین بار داستان‌هایشان را تعریف می‌کردند.

ناصری بیان کرد: این مستند در چهار پرده ساخته شده که هر پرده، بعدی از این ماجرای پرتنش را روایت می‌کند، بخش اول با عنوان «خاطرات فراموش شده» است. داستان مردی است که با دوربین قدیمی خود از مسیر اربعین عکس می‌گرفت. اما زائران تصور می‌کنند او یک جاسوس رژیم بعث برای گرفتن مستندات از مردم است به همین دلیل تصور می‌کردند، او یک مأمور بعثی است، مجبور می‌شود تنها و مخفیانه حرکت کند.

این مستندساز مطرح کرد: بخش دوم ما با نام «سید حسن رفیشی» است. این بخش روایت زندگی مردی است که در اوج خطر، بزرگ‌ترین پناهگاه زائران مخفی بود. او در مصاحبه‌های میدانی مستند می‌گوید «می‌دانستم اگر دستگیر شوم، اعدامم می‌کنند، ولی نمی‌توانستم به زائران امام حسین(ع) «نه» بگویم».

ناصری یادآور شد: پرده سوم ما با نام «کودکانی که فراموش شدند» است. در آن سال‌ها، کودکان با ایما و اشاره، زائران را به خانه‌های امن راهنمایی می‌کردند. یک راوی در مستند تعریف می‌کند: «اگر بچه‌ها به سراغ زائرین می‌آمدند، می‌دانستیم امن است. اما اگر بزرگسالان ما را به خانه‌هایشان دعوت می‌کردند احتمال داشت دام بعثی‌ها باشد».

وی تاکید کرد: بخش آخر مستند ما با نام «قایقرانان الطفیل» است. در این بخش مستند ما، به نقش قایقرانانی می‌پردازد که شبانه زائران را از رودخانه فرات عبور می‌دادند زیرا پل‌های ارتباطی تحت محاصره نیروهای بعث عراق بوده است. یکی از این قایقرانان «حاج کاظم طفیلی» بود که خانواده‌اش امروز ادامه‌دهنده راه او هستند.

ناصری درباره دشواری‌های تولید گفت: گرمای سوزان عراق باعث شد دو نفر از تیم ما گرمازده شوند و مجبور به بازگشت به ایران شوند. اما مردم عراق با دیدن این تلاش‌ها، می‌پرسیدند چرا یک گروه ایرانی اینقدر برای ثبت تاریخ ما تلاش می‌کند؟

این مستندساز با اشاره به اینکه در لایه‌های پژوهش این مستند، نکته جالب توجه، حضور زائران ایرانی در دوران محدودیت است، یادآور شد: در سال‌های پایانی حکومت صدام، برخی زائران ایرانی با کمک شبکه مخفی موکب‌داران عراقی، خود را به کربلا می‌رساندند. هنوز هویت دقیق آن‌ها مشخص نیست، اما این نشان‌دهنده عمق ارتباط مردمی دو کشور است.

وی در مورد پخش این مستند توضیح داد: نسخه عربی این مستند از شبکه‌های عربی پخش خواهد شد. اما نسخه فارسی آن به زودی پخش خواهد شد.

«ایام ممنوعه» گفته می شود سندی زنده از مقاومت مذهبی و مردمی است که در سخت‌ترین شرایط، سنت اربعین را زنده نگه داشتند. این اثر که در سال ۱۴۰۳ تهیه شده است محصول پردیس بین‌الملل سازمان اوج و تهیه شده در خانه مستند و به تهیه‌کنندگی مصطفی شوقی است.

*ایسنا