سینماپرس، سال 1391 در حالی به پایان می رسد که در یک سال گذشته چهار شبکه تخصصی ورزش، پویا، تماشا و سلامت به جمع خانواده های سیما اضافه شده اند. شبکه های تخصصی در دنیا پدیده ای قدیمی است اما در ایران قدمتی حدودا چهار ساله دارد و از مهرماه سال 1388 با راه اندازی شبکه مستند، اولین شبکه از نوع شبکه های تخصصی متولد شد.

شبکه های فوق را با نام «شبکه های تامینی» هم می شناسند. یعنی شبکه هایی که به جای تولید برنامه و سپس پخش آن، برنامه های شبکه های دیگر و یا تولیدات موجود در یک سازمان رسانه ای را به شکلی جدید عرضه و اصطلاحا «بازپخش» می کنند.

افزایش تعداد شبکه های تلویزیونی و تخصصی شدن آنها یک نیاز جدی است که باید در آینده نزدیک و با راه اندازی شبکه های دیگر تکمیل شود. فلسفه اصلی چنین اقدامی نیز پاسخگویی به نیازهای مخاطبانی است که انتظارهایی متفاوت از یک رسانه دارند و اگر به این انتظارها در رسانه های داخلی پاسخ داده نشود، در جست و جوی آن به سراغ دیگر رسانه ها خواهند رفت.

شرایط امروز مخاطبان با سال های گذشته تفاوت فراوانی دارد و اغلب مخاطبان، در دایره ای از امکانات مختلف تکنولوژیکی محاصره شده اند که با احترام به فردیت آنها، امکان تفریح و سرگرمی فردی و منحصر به فرد را برای هر شخصی فراهم می کند. دستگاه های پخش mp3، آی پَد، تلفن های همراه پیشرفته، رایانه و... امکاناتی است که بشر به واسطه گسترش و پیشرفت آنها حتی در محیط های عمومی هم می تواند از یک نوع «تنهایی شخصی» لذت ببرد. در دنیای امروز سال هاست که دیگر «ورزش کردن» هم که امری جمعی محسوب می شود، به پدیده ای شخصی تبدیل شده و با کمک دستگاه ساده ای مانند «تردمیل»، افراد می توانند حس و حال دویدن در ارتفاع، کوه، سربالایی و... را در محدوده اتاق شخصی خود تجربه کنند. شاید عجیب نباشد که در چنین دنیایی، به زودی شاهد افتتاح شبکه هایی شخصی برای مخاطبان باشیم و مثلا مخاطبان با ارائه سلایق و نیازهای خود، به صورت 24 ساعته گلچینی از برنامه های نزدیک به سلیقه خود را در شبکه ای اختصاصی و منحصر به خود دریافت کنند!

شاید تماشای تلویزیون برای سال هایی طولانی در میان مخاطبان یک «عادت» بود که با آغاز صبح و روشن کردن تلویزیون آغاز می شد و تا شب و با فرا رسیدن زمان استراحت به پایان خود نزدیک می شد اما امروز و در حجم فراوانی از رسانه هایی که مخاطبان را احاطه کرده اند، «تخصصی شدن» یک ضرورت است و به مخاطب این امکان را می دهد تا از یک رسانه آنچه که مورد نیازش است و در چهارچوب علاقمندی هایش قرار دارد را دریافت کند و صرفا از تلویزیون به عنوان یک عضو ساده حاضر در خانه که گاهی خبر می خواند، گاهی درباره آشپزی حرف می زند و زمانی هم یک اثر نمایشی را تعریف می کند، استفاده ای بهتر و برنامه ریزی شده تر کند. هرچند «عادت به تماشای تلویزیون» نیز مساله ای است که همچنان در مخاطبان فراوانی وجود خواهد داشت و آنها از این رسانه به عنوان یک عضو خانواده و یا همکار استفاده خواهند کرد که این مساله هم امر بدی نیست.

شبکه های تلویزیونی جدید که این روزها به جمع خانواده صدا و سیما پیوسته اند؛ الزامات و نیازهایی دارند که باید به آنها به درستی توجه و دقت کرد.

مساله اول «ضرورت تحقیق و پژوهش» درخصوص فعالیت ها و برنامه های چنین شبکه هایی است. تحقیق و پژوهش رکن مهم و اساسی در موفقیت هر حرکتی است. مطالعه درخصوص شبکه های تخصصی در دنیا، بررسی شیوه های جذب مخاطب در چنین شبکه هایی، نحوه تعامل مخاطب با این شبکه ها و... برخی از موضوع هایی است که پژوهش در زمینه آنها و ارائه آن به مدیران چنین شبکه هایی می تواند مسیر دستیابی به موفقیت در شبکه های تخصصی جدید را تسهیل کند. بخش مهمی از این پژوهش می تواند همزمان با فعالیت این شبکه ها صورت بگیرد اما قطعا در زمینه مسائلی همچون: نوع رنگ، کادر تصویر، آیتم های مختلف، فونت و... باید پیش از راه اندازی هر یک از این شبکه ها فعالیت های پژوهشی مختلفی صورت گیرد.

«تمایز» وجه مهم دیگر فعالیت های این شبکه ها است. حضور مجریان جدید، استفاده از موسیقی های متنوع، بهره گیری از آرم ـ استیشن های خاص و نیز استفاده از کلیپ های متنوع برخی نکاتی است که با رعایت آن می توان شبکه ای خاص و متمایز را پیش چشم مخاطب قرار داد که در عین آنکه که عضوی از خانواده بزرگ صدا و سیما به نظر می رسد، شباهت چندانی به شبکه های دیگر ـ حداقل از نظر ظاهری ـ نداشته باشد.

«بهره گیری از تکنولوژی های جدید» نیز ضرورت دیگر درخصوص راه اندازی این شبکه ها است. این روزها تلویزیون هایی به بازار عرضه شده که از آن با عنوان «تلویزیون هوشمند» نام برده می شود. تلویزیون هایی که صدا و گاهی چهره مخاطب را نیز تشخیص می دهند و شبکه های جدید، بستر مناسبی برای بهره گیری از این امکان هستند. قطعا در آینده ای نزدیک باید شبکه های تخصصی از این امکانات به نحو احسن استفاده کنند.

«به مشارکت گرفتن مخاطبان» نیز مساله مهمی است که در این شبکه ها می توان به شکلی جدی تر آن را دنبال کرد. مخاطبان این روزها با وسیله ای به نام «تلفن همراه» مجهز شده اند که امکان تماشای برنامه های تلویزیونی را به آنها می دهد و در مواقع زیادی برنامه ها و فعالیت های روزانه آنها را تنظیم می کند اما با همین وسیله نیز امکان تولید فیلم وجود دارد. شبکه های تامینی می توانند با تعامل با مخاطبان، تعریف مصالح مورد نیاز و جهت دادن به نگاه مخاطب، حجم زیادی از برنامه های خود را از این طریق از مخاطب دریافت کنند.

«تعامل گسترده با مخاطب» نیز الزام دیگر فعالیت های این شبکه ها است. پاسخ به پرسش های مخاطبان،طرح لحظه ای دیدگاه های مخاطبان، به مشارکت گرفتن آنها در برنامه های زنده و... برخی از این شیوه ها است. در حال حاضر امکاناتی مانند پیامک، ایمیل، نظرسنجی، تماس تلفنی و... برخی از راههای تعامل مخاطب با شبکه های تلویزیونی است که چنین شبکه هایی می توانند با بهره گیری از آنها  مخاطبان را از افرادی که صرفا تماشاگر یک برنامه هستند به یک «سرمایه» تبدیل کنند.

انتهای پیام/ب/ن.ف