به گزارش خبرنگار سینماپرس، روز 12 تیر ماه یکی از روزهایی است که همیشه خاطره تلخی را برای ما ایرانیان یادآوری می کند. روزی که امریکا هواپیمای ایرباس 655 مسافربری ایران به مقصد دبی را نشانه گرفت و با شلیک از ناو امریکایی این هواپیما در هوا آتش گرفت و جسدهای سوخته مسافران به ویژه 66 کودک روی آب های خلیج فارس شناور شدند. حمله ای که از آن دردی به جای مانده و خشمی پنهان اما هیچ وقت در سینما فرصتی پیش نیامد که این درد در جهان فریاد زده شود و تنها فیلمنامه هایی خلق شد که در کاغذ باقی ماندند. سینماپرس در نشستی به مناسب سالروز این حادثه دردناک به بررسی دلایل ساخته نشدن فیلمی با موضوع «ایرباس» با حضور مدیران دولتی و سینماگران پرداخت. مباحث مطرح شده در این نشست را که با حضور حسن نجاریان؛ قائم مقام بنیاد سینمایی فارابی، قاسم قلی پور؛ تهیه کننده، سعید اسدی؛ کارگردان فیلم «مرثیه ای برای یک دوست» و بهرام حیدری؛ تهیه کننده «ایرباس» در سینماپرس برگزار شد را در ذیل می خوانید.

 

 

- آقای اسدی فیلمنامه «مرثیه ای برای یک دوست» چگونه شکل گرفت و چه مراحلی را سپری کرد؟

 

سعید اسدی: علت بودن من در ایران پروژه «ایرباس» است. من در سوئد زندگی می کردم و فیلم می ساختم. فیلمی داشتم به نام «ایبرو خشک می شود» که در جشنواره دوازدهم فیلم فجر پذیرفته شد و من در آن زمان در لس آنجلس زندگی می کردم. شرکت فیلمم در جشنواره موجب شد بعد از سیزده سال به ایران بازگردم. در آن زمان محمد بهشتی؛ مدیرعامل فارابی بود و در جلسه ای، ایشان من را دعوت به بازگشت به ایران کردند و من گفتم دوست ندارم حق فیلمسازان دیگر را بگیرم پس اجازه بدهید فیلمی را که سال هاست دغدغه ساخت آن را دارم با بازگشت به ایران بسازم.

 

حادثه ایرباس در سال 67 شمسی رخ داد و من در بهمن ماه سال 72 به ایران آمده بودم. دوست داشتم در پنج سالی که از حادثه ایرباس سپری شده بود فیلمسازی دغدغه ساخت آن را پیدا کرده باشد که اینگونه نشد. قبل از انهدام ایرباس اتحاد جماهیر شوروی یک هواپیمای کره ای را هدف قرار داد. وقتی این هواپیمای کره ای که واقعا در حال جاسوسی از روسیه بوده است سقوط کرد در تلویزیون های دنیا سر و صدای زیادی راه افتاد. روزی که هواپیمای جمهوری اسلامی ایران توسط ناو وینسنز منهدم شد اخبار شبکه یک تلویزیون سوئد اعلام کرد امروز یک هواپیمای مسافربری ایرانی توسط ناو وینسنز منهدم شد و جنازه های سوخته روی آب را نشان داد و گوینده پس از گذشت چند ثانیه گفت: خوب حالا برویم سراغ یک اخبار خوش تر. این نوع رفتار به من خیلی برخورد. به مالکوم دیکسلیوس؛ رئیس اخبار شبکه یک سوئد زنگ زدم و او را دعوت به ناهار کردم. به خاطر این نوع رفتار به او اعتراض کردم و همین شد که از سوئد به آمریکا رفتم.

 

ضرغامی ملی ترین پروژه را رد کرد!

 

زمانی که پس از سال ها به ایران برگشتم نزد یک نویسنده باقدرت آمریکایی فیلمنامه «مرثیه ای برای یک دوست» را به شکل هالیوودی نوشتیم و من با فیلمنامه به ایران بازگشتم. در آن زمان  فریدزاده که معاونت سینمایی شده بود به من گفت این یک پروژه ملی است و کارهایت را در آمریکا به پایان برسان و به ایران بازگرد تا ساخت آن را آغاز کنیم. من هم خانه و زندگی را به بهای میهن پرستی فروختم اما وقتی برگشتم متوجه شدم آقای فریدزاده به نیویورک رفته است. آقای خاکبازان که تنها یک نسخه از فیلمنامه داشت آن را در شورا رد کرده بود در آن دوران به او انتقاد کردم که شما ملی ترین پروژه ایرانی را در شورای پروانه ساخت نپذیرفته اید. از آقای خاکبازان پرس و جو کرد و او بهانه های بی دلیل آورد. از آن جایی که من از آمریکا آمده بودم و همه به چشم یک جاسوس به من نگاه می کردند ضرغامی  فیلمنامه من را به محمد مهدی حیدریان در سیما فیلم واگذار کرد.

 

الیور استون به دلیل تحریم ها نمی توانست فیلمم را بسازد

 

 

حیدریان گفت که فرق «مرثیه ای برای یک دوست» با دیگر پروژه ها در این است که بودجه این فیلم آماده است اما فیلمنامه تصویب نشده در حالی که مابقی پروژه ها تصویب شده اما بودجه ندارند. درخواست کردند که فیلمنامه را دوباره بازنویسی کنم سرانجام پس از بازنویسی و تصویب فیلمنامه اعلام کردند که بودجه ندارند. در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی، ایشان به مهاجرانی نامه نوشتند که لطفا با اعتنا پیگیری کرده و نتیجه را به من اطلاع دهید.

مهاجرانی هم به سیف الله داد نامه نوشت که مذاکره نمایید. سیف الله داد هم که عقیده های خودش را داشت وقتی من به دفترش مراجعه کردم گفت حالا باید ببینیم این فیلمنامه را چه کسی بسازد. گفتم من چندین سال است که به دنبال ساخت این پروژه ام اگر کارگردان دیگری چنین دغدغه ای داشت که خودش اقدام می کرد. به همین دلیل با دل شکسته از اتاقش بیرون رفتم.

 

 

در جلسه ای که شورای عالی انقلاب فرهنگی با محمد خاتمی داشت دکتر محمد رجبی که عضو شورا بود گفت آقای خاتمی دستور شما برای ساخت فیلم ایرباس عملی نشده است که ناگهان سید علی لاریجانی که در جلسه حضور داشت گفت: این پروژه ما است و به آقای اسدی بگویید با من تماس بگیرد. یک ماه هر روز به دفتر لاریجانی زنگ زدم اما به من وقت ندادند دلشکسته به آمریکا برگشتم. فیلمنامه را به نماینده الیور استون فرستادم و نوشتم کشور من گویا نمی خواهد این فیلم ساخته شود شما آن را بسازید. الیور استون نوشت: دردناک است که فردی پروژه ای را دوست داشته باشد اما به آن جواب نه بدهند. فیلمنامه بسیار قوی است و جهانی. این نامه نزد نویسنده آمریکایی همکار من هست. این که چرا آقای استون جواب رد داد به تحریم ها بازمی گردد. چرا که هیچ شرکت آمریکایی حق ندارد کوچکترین مراوده ای با ایران داشته باشد.

 

 

 

 

مهاجرانی گفت نامه محرمانه مقام معظم رهبری را گم کرده ایم!

 

دکتر محمد رجبی؛ مدیر وقت بنیاد سینمایی فارابی این فیلمنامه را پیش آیت الله هاشمی رفسنجانی بردند و ایشان در آن دوران یعنی در شهریور 78 چند صد هزار دلار از بودجه وزارت خارجه را برای ساخت این فیلم به صدا و سیما پرداخت کرد تا نشان دهد دولت ایران با ساخت این فیلم مشکلی ندارد اما جناب لاریجانی هرگز حاضر به پذیرش بنده نشد و من این را در زمان ریاست جمهوری خاتمی فهمیدم. که بعدها این از صدا و سیما در نامه ای خواسته شد که پولی را که وزارت امور خارجه داده بازگرداند.

 

 

در ادامه تلاش هایم شخصاٌ نزد مقام معظم رهبری رفتم و نامه ای به ایشان دادم پس از مدتی از دفتر ایشان با من تماس گرفتند که نامه ای محرمانه و مستقیم به آقای مهاجرانی در صدا و سیما داده ایم و با ایشان تماس بگیرید. به مدت یک ماه دستیاران من با دفتر ایشان تماس می گرفتند اما مهاجرانی پس از یک ماه سرانجام در وقت افطار به من فرصت ملاقات داد و در آن جا به من گفت نامه محرمانه مقام معظم رهبری گم شده است جریان چیست؟ گفتم نامه رهبر را گم کرده اید و حالا از من می پرسید جریان چیست؟ به هر حال در مورد فیلمنامه توضیح دادم و قرار شد هشت روز دیگر با من تماس بگیرد اما خبری نشد.

 

 

- گویا حلقه گمشده پاسخ بسیاری از پرسش های ما در فارابی است. آقای نجاریان چرا «مرثیه ای برای یک دوست» یا همان پروژه ایرباس توسط فارابی ساخته نشد؟

 

نجاریان: از ابتدای ورود به فارابی دغدغه کار درباره انقلاب را داشتیم به خصوص در مورد حادثه ایرباس و ظلم بزرگی که در روز روشن به ما شده بود. از سال ها پیش سعید اسدی فیلمنامه ای را به فارابی ارائه داده بود و ما با توجه به صحبت هایمان با ایشان قرار شد به همراه تیمی حرفه ای این فیلم را بسازیم و به همین دلیل قاسم قلی پور به عنوان تهیه کننده به این فیلم افزوده شد و ما این اراده را داشتیم که این فیلم در این دوره ساخته شود که متاسفانه مدتی زمان برد تا در مورد فیلمنامه به تفاهم برسیم.

 

فارابی تأمین بودجه شود فیلم آقای اسدی ساخته می‌شود

 

نود درصد فیلمنامه مورد تایید فارابی قرار گرفت و ده درصد مابقی هم باید در عمل و هنگام ساخت فیلم اصلاح می شد. ما در حال حاضر تنها منتظر تامین بودجه برای ساخت «مرثیه ای برای یک دوست» هستیم. در این روزها متاسفانه با مشکل کمبود بودجه مواجه شدیم و منتظر ماندیم امور دیگر انجام شود و بودجه به صورت کامل تامین شود بعد ساخت فیلم را شروع کنیم. بنیاد سینمایی فارابی منتظر فرصتی است که بودجه ای تامین شود و فیلمنامه سعید اسدی را به هیچ وجه کنار نگذاشتیم و پیگیر هستیم تا به محض رسیدن بودجه خوب به عنوان یکی از کارهای پرهزینه فارابی آن را کلید بزنیم البته بستگی دارد که عمر مدیریتی ما به ساخت این پروژه برسد یا خیر؟

 

- پس چرا با گروه بهرام حیدری وارد مذاکره برای ساخت ایرباس شده بودید؟

 

نجاریان: ما در مورد فیلمنامه ایرباس از ابتدا با سعید اسدی مذاکره کردیم و در ادامه هم با ایشان مذاکرات خود را ادامه می دهیم و با هیچ فرد دیگری مذاکره ای در این خصوص نداشته ایم.

 

- در این مدت از سوی فارابی فیلم هایی همچون «راه آبی ابریشم» ساخته شده اند که هزینه بسیاری داشته اند چرا با هزینه این فیلم ها ایرباس ساخته نشد؟ آیا اولویت فارابی با این فیلم نبود؟

 

نجاریان: «راه آبی ابریشم» در دوره مدیریت قبلی یعنی آقای شاه حسینی شروع شده بود و ما ساخت آن را ادامه دادیم و یک سوم پایانی ساخت فیلم برعهده ما بود. در زمان هایی که بودجه از سوی فارابی تامین می شد تولید کارهای پرهزینه را یک به یک آغاز می کردیم. قصد نداشتیم فیلمی را آغاز کنیم و در ادامه راه، تولید آن متوقف شود. متاسفانه زمانی با سعید اسدی و قاسم قلی پور به نتیجه رسیدیم دیگر بودجه ای وجود نداشت. کلیت کار ایرباس را علاقه داریم انجام دهیم اما هیچ وقت در مورد فیلمنامه، تیم سازنده و بودجه به توافق نرسیده بودیم اما از زمانی که به توافق رسیدیم شرایط تامین بودجه وجود نداشت.

 

«قطار زمستانی» و «مرثیه ای برای یک دوست» اولویت های تولید فارابی

 

فیلمنامه «مرثیه ای برای یک دوست» مورد تایید قرار گرفته و تنها تغییراتی جزئی خواهد داشت که این قابلیت وجود دارد که در مرحله ساخت و اجرا این مشکلات برطرف شود. از همین جا اعلام می کنیم که دو فیلم «قطار زمستانی» به کارگردانی خسرو سینایی و «مرثیه ای برای یک دوست» به کارگردانی سعید اسدی از جمله اولویت های فارابی برای تولید هستند که به محض تامین بودجه، ساخت یکی از آن ها را هر دو را شروع می کنیم.

 

عمر امانت ده میلیون دلار برای تولید مشترک با ایران به حساب ما واریز کرد

 

- آقای حیدری پروژه ایرباس شما در فارابی مطرح نشده بود؟

 

حیدری: خیر، ما پروژه دیگری را به فارابی پیشنهاد داده بودیم اما با همه دغدغه هایی که سینمای ایران دارد تعجب برانگیز است که سه سال پیش که به ایران آمدیم پروژه هایی را با خود به ایران آوردیم و هنوز در مورد هیچ کدام به توافق قطعی نرسیده ایم. سینمای ایران تا چه زمان می خواهد هزینه کند و در نهایت تماشاگری برای فیلم های آن وجود نداشته باشد و در ازای 20 میلیون هزینه تنها پنج میلیون بازگشت سرمایه داشته باشد. بنیاد سینمایی فارابی سالی 70 فیلم برای روی طاقچه می سازد در حالی که ما پیشنهاد خاص برای آن ها آورده بودیم که شامل بحث های سلیقه ای شدیم. ما می خواستیم تومان هزینه کنیم و دلار برگردانیم. ما با کمپانی صامیت «summit» که بزرگترین کمپانی خصوصی خارج از ایران محسوب می شود، کار می کردیم که تنها کمپانی مستقل بود که فیلم های شناخته شده زیادی همچون «گرگ و میش» را ساخته بود. عمر امانت ده میلیون دلار به حساب ما واریز کرده بود تا فیلمی با مشارکت ایران بسازیم اما متاسفانه تاکنون این امکان فراهم نشده است.

 

در لاله زار دست به دست فیلمنامه اسدی می گشت تعجب می کنم شما نخوانده اید!

 

- حیدری: متاسفانه مدیریت غلطی که وجود داشته نتوانسته مانع قاچاق فیلم ها شود و همواره به ایران تهاجم فرهنگی شده است بی آنکه جوابی به این تهاجمات داده شود. من به هیچ وجه خبر نداشتم که سعید اسدی چنین فیلمنامه ای دارد و این را بعدها شنیدم.

 

قاسم قلی پور با خنده خطاب به حیدری: آدم و عالم این فیلمنامه را خوانده اند چطور شما از آن بی اطلاع بودید. در لاله زار هم دست به دست این فیلمنامه می گشت تعجب می کنم شما نخوانده اید!

 

حیدری: در جلسه ای که با جواد شمقدری و نادر طالب زاده و البته خانم میشل نیکلسون داشتیم آقای شمقدری گفت که چه فیلمی می تواند ساخته شود که پخش جهانی شود. ما معتقد بودیم که بهترین فیلم می تواند ایرباس باشد و ما می توانیم تاییدیه پخش آن را از خارج از کشور بگیریم. به همین دلیل اسکات فرانک فیلمنامه این فیلم را نوشت و معاونت سینمایی موافقت خود را با این فیلمنامه اعلام کرد اما درست زمانی که قرار بود قرارداد ببندیم محمدرضا عباسیان استعفا داد. گویی ساخت این فیلم همانند یک کلاف سردرگم است که به نتیجه ای نمی رسد.

 

قاسم قلی پور: موسسه رسانه های تصویری که دولتی است!

 

بهرام حیدری: هزینه ساخت این فیلم سه میلیون دلار است و بازگشت خوبی خواهد داشت. قرار شد مبلغ اندکی را دولت پرداخت کند و مابقی آن را ما برعهده بگیریم. محمدرضا عباسیان از فیلمنامه شما مطلع بود و به ما گفت این فیلمنامه از متن سعید اسدی متفاوت است و فیلمنامه دیگری است. کسی نمی داند سینمای ایران دچار چه مشکلاتی است اما امیدواریم سینمای ایران از قاچاق و مدیریت نادرست رهایی یابد و به سینمایی تجاری تبدیل شود. نمی توان در ایران با فروش یک فیلم در مورد کیفیت آن تصمیم گرفت در حالی که در خارج از ایران این گونه نیست. سینمای ایران نمی تواند تماشاگر ایرانی را به خود جلب کند.

 

نجاریان: در مورد مباحث کلی سینما همه مشکلات را می دانیم و بخشی از مشکلات فرهنگی است که باید با جذابیت آن ها را مطرح کرد. برخلاف نظر آقای حیدری فارابی سالی 70 فیلم نمی سازد و تنها هشت تا 9 فیلم تهیه می کند و در باقی موارد به فیلم های سینمای ایران کمک می کند. خود ما هم می دانیم سینمای ایران بدون حمایت دولت معنایی ندارد خیلی از افرادی که از ساخت فیلم به صورت خصوصی حرف زده اند به فارابی مراجعه کرده و وام دریافت کرده اند. بخش خصوصی بسیار اندک به معنای واقعی در ایران وجود دارد ما هم دوست داریم زمانی فرا برسد که سینمای ایران بدون فارابی به حیات خود ادامه دهد. ما همواره دنبال جذابیت بودیم و تولیدات امسال فارابی از سوی بسیاری از پخش کننده های خصوصی مورد استقبال برای پخش قرار گرفته اند. معدل فیلم های امسال ما از نظر پخش کنندگان، فیلم هایی پرفروش خواهد بود. ضمن این که ما معیار برای خوب بودن یک فیلم را تنها فروش نمی دانیم و فیلم می تواند مخاطبان گوناگونی داشته باشد. فارابی فیلمی همچون «راه آبی ابریشم» را که فروش اندکی داشت فیلم بی ارزشی نمی داند. فیلم مشکلات و ضعف هایی دارد که همه به آن آگاه هستیم اما به نظر ما ارزشمند است و امیدواریم ضعف ها را در موارد بعدی از بین ببریم تا استقبال جهانی هم داشته باشیم.

 

عمر امانت دو بار ورشکست شده است

 

آقای عمر امانت دو بار ورشکست شده است و تحقیقات ما در مورد ایشان به نتیجه نرسید. حدود سه سال است که پرونده گروه بهرام حیدری در فارابی باز است در این مدت عمر امانت هیچ فیلمی نساخته است. شما از یک طرف به سرمایه بخش خصوصی اشاره می کنید و از طرف دیگر منتظر بودجه دولتی مانده اید. فارابی به شما گفت که اگر قصد کار مشترک دارید باید نصف بودجه را واریز کنید تا ما اقدام عملی انجام دهیم.

 

حیدری: در حال حاضر شرکت صامیت با لنزگیت ترکیب شده است. شما هیچ وقت چنین مسئله ای را به ما نگفتید. در حال حاضر لنزگیت بزرگترین پخش کننده فیلم دنیا محسوب می شود و بزرگترین سرمایه گذار آن عمر امانت است.  ما با الیور استون و پسرش صحبت کردیم و قرار شد پخش فیلم ما را استون برعهده داشته باشد اما متاسفانه فارابی نمی خواهد مشارکت داشته باشد.

 

 

ادامه دارد......

 

 

گزارش از: سمانه فراهانی

 

انتهای پیام/ن.ف