به گزارش خبرنگار سینماپرس امروز ششم آذرماه تولد جمشید مشایخی چهره ماندگار عرصه هنر و بازیگری کشور است. بازیگری که در حافظه تاریخی مردم این سرزمین به واسطه نقش هایی که در فیلم هایش بازی کرده ماندگار شده است. مشایخی در دهه ۴۰ با دوستان تئاتری‌اش به سینمای ایران راه یافت. خشت و آیینه، گاو و قیصر فیلم‌های اولیه او بودند و این بازیگر در هر دو فیلم مهم سینمای ایران در سال ۱۳۴۸، دهه ۴۰ و تاریخ سینمای ما حضور داشت . در هر دو فیلم نیز نقش‌هایی بسیار مسن‌تر از خودش ایفا می‌کرد؛ ویژگی‌ای که همواره با او ماند تا امروز که سن نقش و بازیگر هر دو به هم رسیده‌اند. سینماپرس به مناسبت تولد استاد مشایخی مصاحبه‌ای با وی انجام داده است.

استاد بیایید با همان سوال های همیشگی شروع کنیم از همان ابتداها وقتی کودک بودید، اصلاٌ اینطور بگویم با چه خانواده ای زندگی می کردید، آنها هم اهل هنر بودند؟

مشایخی: ما در پارچین زندگی می کردیم و مرحوم پدرم افسر مهندس کارخانجات صنایع پتروشیمی پارچین و تحصیلاتش را در آلمان و سوئد گذرانده بود. همه فامیل هایمان تهران بودند و ما بعضی وقت ها به تهران می آمدیم. آن موقع ها چراغ تئاتر روشن بود. تئاترهای لاله‌زار خیلی شلوغ بود و علاقه ما هم بیشتر متوجه تئاتر بود. بزرگان همه در تئاتر کار می کردند و من از آن زمان عاشق تئاتر و بازیگری شدم. فکر می کنم کلاس پنجم ابتدایی بودم بعد از تعطیلی مدرسه، نمایشنامه می نوشتم و کارگردانی و بازی هم می کردم و از همان بچگی بازیگری را شروع کردم. این عشق و علاقه همراه من بود تا زمان دبیرستان. چون پدرم نظامی بود من به دبیرستان نظامی رفتم و بعد از آن به دانشکده نظامی رفتم و چون با روحیه من سازگار نبود از آنجا بیرون آمدم و خدمت نظام وظیفه رفتم. در ارومیه خدمت سربازی را انجام دادم و قتی خدمت من تمام شد و از ارومیه برگشتم دایی من با رئیس کارگزینی هنرهای زیبای کل کشور دوست بود و این را می دانست که من خیلی به تئاتر علاقه دارم.

بعد چطور وارد تئاتر شدید؟

مشایخی: مرحوم شهابی رئیس کارگزینی هنرهای زیبای کل کشور گفت یک اداره ای تازه تاسیس در حوزه تئاتر  است به نام اداره هنرهای دراماتیک و چون علاقه داری من تو را به دکتر فروغ رئیس آنجا معرفی می کنم و اگر او با حضور تو در آنجا موافقت کرد برو آنجا و کارت را شروع کن.

دکتر فروغ یک متن به من داد و گفت این را بخوان و اجرا کن و حتی دستخط من را هم امتحان کرد و اولین کسی که برای آن اداره استخدام کرد من بودم.البته بعد ها از کارکنانی که به آنجا آمدند همه سابقه درخشان در تئاتر داشتند و آدم‌های بزرگی به این اداره آمدند.ما برنامه مان را که شروع کردیم پخش در یک کانال دولتی نبود و ما هر پنج شنبه شب یک تئاتر زنده اجرا می کردیم  چون آن موقع ها امکان ظبط وجود نداشت ولی بعد ها یک اتاق کوچک در اداره وجود داشت و ۷۰ تا صندلی در آن جا می گرفت و بعضی وقت ها پی اس ها تئاتری آنجا می شد اجرا کرد و بیشتر مردم مجانی به آنجا می آمدند و کسی بلیت نمی فروخت.

آن موقع ها خیلی از بزرگان تئاتر بازنشسته شده بودند و ما را به عنوان بچه های می شناختند که تازه به تئاتر آمده بودیم. ما  از مردم دعوت می کردیم و بلیت افتخاری بین مردم پخش می کردیم که به سالن بیایند و پیس های ما را ببینند.

بعدها در دهه چهل سالن بیست و پنج شهریور درست شد و ما در آنجا برنامه اجرا می کردیم، بعد ها تا سال ۱۳۵۷ که من در اداره تئاتر بودم  و اسم آن بخاطر مقاله ای که مرحوم جلال آل احمد نوشته بود و در باره این صحبت کرده بود که چرا این سالن «۲۵ شهریور» نام  دارد در حالی که در محله «سنگلج »است؟ و من به جعفر والی که از دوستان صمیمی من بود گفتم که اسم این سالن را تغیر دهیم و از آن به بعد اسم سالن را« تئاتر سنگلج».

آن زمان فقط در تهران تئاتر اجرا می شد یا خیر؟

مشایخی: اجرا های تئاتر ادامه داشت و ما گه‌گاهی هم برای اجرای برنامه به  شهرستان ها می رفتیم تا سال فکر می کنم ۱۳۴۱ بود که مرحوم هژیر داریوش یک فیلم ۲۰ دقیقه ای ساخت و به نام «جلد مار» که به همراه فخری خوروش در این فیلم بازی می کردیم و این اولین کار من جلو دوربین بود.

پس با کار هژیر داریوش وارد سینما شدید

بله، در سال ۱۳۴۴ هم ابراهیم گلستان می خواست فیلم «خشت و آینه » را بسازد به سالن تئاتر ما آمد  و ما در آن موقع با، شادروان حمید سمندریان که استاد من است و به گردن من خیلی حق دارد کار می کردیم. ما یک تئاتر از نوشته های ژان پل سارتر به نام «مرده های بی کفن و دفن» اجرا می کردیم که قبلا آن را در انجمن ایران-فرانسه هم اجرا کرده بودیم.آقای گلستان به اتفاق خانم فروغ فرخ زاد  که با هم همکار بودند در استودیو گلستان به تماشای پی اس ما آمدند و از بین بچه های که بازی می کردند چند نفر را انتخاب کردند.پرویز فنی زاده و منوچهر فرید و محمدعلی کشاورز و من را انتخاب کردند و برای فیلم شان در نظر گرفتند.

یادم می آید یک سکانس بود که من و پرویز فنی زاده و منوچهر فرید در یک سکانس ۱۰ دقیقه ای با هم بازی داشتیم و ابراهیم گلستان هفته ها با ما تمرین می کرد تا ما از آن بازی غلو آمیز تئاتری بیرون بیاییم و یک بازی سینمایی ارائه بدهیم.ب اید بگوییم معلم من در سینما ابراهیم گلستان است.

از چه فیلمی به قول معروف افتادید روی دور؟

مشایخی:با فیلم «قیصر»، در این سالهایی که گفتم محور اصلی کار من روی تئاتر بود تا سال ۴۸. در این سال من دو فیلم بازی کردم. فیلم «گاو» از داریوش مهر جویی و فیلم «قیصر» از مسعود کیمیایی. بعد ها که من در اداره تئاتر اختلاف پیدا کردم و مشکلاتی برایم بوجود آمد بیشتر به سمت سینما کشیده شدم ولی هیچ وقت تئاتر را رها نکردم.

نقش خان دایی در فیلم «قیصر» چون یکی از مهره های اصلی فیلمی بود که در میان مردم به شدت محبوب شده بود و بعد از «قیصر» خیلی فیلم ها پیشنهاد شد و حوزه اصلی من از تئاتر به سینما کشیده شد و تثبیت شد. کارگردانان بزرگ آن دوران پیشنهاد کار می دادند و من با بهمن فرمان آرا، شادروان علی حاتمی، ناصر تقوایی کار کردم و من کار با همه آنها را دوست داشتم و برایم لذت بخش بود.

فیلم «شازده احتجاب» فرمان آرا که در سال ۱۳۵۲ ساخته شد و« نفرین» ساخته ناصر تقوایی که در سال۱۳۵۳ ساخته شد و سوته دلان علی حاتمی و بعد ها«کمال الملک» از فیلمهای هستند که بازی نقش های در این فیلم ها خیلی برایم خاطره انگیز بود. برای فیلم « کمال الملک» نزد شاگردهای او رفتیم که هر کدام برای خودشان استادی شده بودند و من یادم هست استاد رخساز که از شاگردان استاد کمال الملک بود و علاقه فراوانی هم به استادش داشت و راه رفتن استاد کمال الملک را برای ما بازی می کرد و به ما می گفت ببینید من چقدر شبیه استاد هستم!این یک خاطره خیلی بامزه برای من بوده است.

من ابتدا خیلی برای بازی در نقش کمال الملک خیلی ترس داشتم و با خودم می گفتم اجرای این نقش هیچ ایرادی نباید داشته باشد ولی خدا خواست که نقش خوب در بیایید و بعدها با نوه های استاد کمال الملک که برخورد داشتم می گفتند که ما پدر بزرگمان را در این فیلم دیدیم و این نقش را مردم هم خیلی دوست داشتند و این باعث شد که تمام خستگی که برای این نقش متحمل شدم از بین برود.

 وضعیت بازیگری را در حال حاضر چگونه می بینید؟

مشایخی:در بازیگران که در این دوران فعالیت می کنند بازیگران خوب و پرشور و شوقی هست مانند شهاب حسینی و کوروش تهامی و بچه هایی که هم استعداد دارند و هم عاشق کارشان هستند و یک عده هم هستند که فقط هدفشان مشهور شدن است و به هر طریقی شده می خواهند مشهور شوند.

فاطمه معتمد آریا ،فاطمه گودرزی و پانته آ بهرام و نیکی کریمی، پرویز پرستویی و یک عده که الان شاید اسم شان از خاطرم رفته باشد از بازیگران خوب و بزرگ سینما هستند که من همیشه بازی شان را دوست داشته ام.

چه نقش هایی را دوست داشتید بازی کنید؟

مشایخی: چند سال پیش یکی این سوال را از من پرسیده بود که کدام نقش را دوست داشته ام بازی کنم و نکرده ام. من نقش حضرت حافظ را خیلی دوست داشتم بازی کنم. یک بیت از کافی است تا از روی آن فیلم بسازیم و یا اشعار سعدی یا مولانا و یا حکیم ابوالقاسم فردوسی اما متاسفانه در کشور ما خیلی برای رفتن سراغ چنین فیلم های جسارت وجود نداشت و جای این فیلم ها در سینمای ما خالی است. این ها بزرگان ما هستند که نه فقط به ما ایرانیان بلکه برای جهانیان درس دارد و در همه جای جهان اینها را می شناسند. ما دیوان این بزرگان را به جای دکور می گزاریم و آن ها را نمی خوانیم که ببینیم چه گفتند.

یک زمانی در فرانسه بودم و ما جایی دعوت بودیم به همرا ه نادری یک حافظ شناس که اشعار حضرت حافظ را  به فرانسه ترجمه کرده بود به من گفت کدام غزل را انتخاب می کنید تا من ترجمه آن را امشب بخوانم و من این بیت :گفتم غم تو دارم... را گفتم و او گفت من از جایی که می آییم صد کیلومتر با پاریس فاصله داشت و در تمام مدت این شعر در ذهن من بود.

در پایان

در پایان می خواهم یک بیت از سعدی و یک بیت از حافظ برایتان بخوانم: سعدی می فرمایید:

بیا که نوبت صلح است و دوستی و عنایت     به شرط آنکه نگویید از آنچه رفت حکایت

و حضرت حافظ :

یک حرف صوفیانه بگوییم اجازت هست      ای نور دیده صلح به از جنگ و داوری