فرهاد ورهرام؛ کارگردان مستند «نخل» در گفت وگو با خبرنگار سینماپرس در مورد راه های توسعه نمایش عمومی فیلم های مستند و کوتاه، گفت: زمانی که تهیه کننده خصوصی برای ساخت فیلم های مستند پیدا شود فیلم ها می توانند مجوز اکران عمومی هم بگیرند اما زمانی که تهیه کننده ها دولتی هستند چطور یک فیلم مستند می تواند اکران عمومی بگیرد؟! تنها گاهی در جشنواره ها در یک تعداد سالن محدود فیلم های مستند به نمایش درمی آیند.

وی ادامه داد: بیش از ۹۰ درصد فیلم های مستند برای تلویزیون، مرکز گسترش و شهرداری است که به سفارش خودشان تولید می شود و خیلی از آن ها هم لیاقت اکران عمومی ندارند و به درد اکران عمومی نمی خورند.

ورهرام با بیان اینکه همین سینمای ورشکسته مستند از سینمای بلند برتر است، افزود: سرمایه پشت سینمای بلند است، چهره دارد و چرخه اقتصادی آن با مستند فرق می کند اما همین سینمای مستند ورشکسته ما به کل سینمای داستانیمان می ارزد و اهمیت بیشتری دارد.

وی بیان کرد: فیلم خوب مستندی که ما بخواهیم آن را به اکران عمومی در بیاوریم خیلی کم است. یک سری از فیلم ها هم که زیر نظر ارشاد دچار ممیزی می شوند، بعضی فیلم ها مشکل ساختاری دارند و تکراری هستند و در تلویزیون نمایش داده شده اند و تلویزیون دوست ندارد که فیلم هایش در بیرون نمایش داده شود، در نتیجه عدم اکران عمومی فیلم های مستند به این مسایل برمی گردد نه اینکه یک سیستمی جلوی نمایش فیلم ها ایستاده و نگذارد که اکران شود.

ورهرام در خصوص اقدامات مرکز گسترش سینمای تجربی و مستند عنوان کرد: مرکز گسترش برای اکران فیلم های مستند تلاشی کرد اما تلاش آن بیشتر تبلیغاتی بود. فیلم ها در سینماهایی به نمایش درمی آمد که به درد نمایش نمی خورد و محل آن خوب نبود. اما می توان به همین شکل هم تداوم داشته باشد. الان فقط انجمن تهیه کنندگان است که چند سالی است به طور مستمر در خانه هنرمندان همه فیلمی را نشان می دهد اما خیلی از فیلم هایی که نشان می دهد واقع فیلم نیست و مستندی نیست که تماشاچی عام را جذب کند.

وی ادامه داد: من فکر می کنم اگر هم برای فیلم های مستند نمایش سالنی بگیریم خیلی زود فیلم هایمان تمام می شود.

این مستندساز در پاسخ به این سوال که آیا رییس سالن های سینمایی حاضر به نمایش فیلم های مستند در سینماهایشان هستند؟، گفت: برای آن ها فرقی نمی کند آن ها می خواهند بلیت خود را بفروشند. ما در بخش دولتی کم سینما نداریم به هر حال سینماهای حوزه و شهرداری برای دولت است و غیر خصوصی هستند و این ها می توانند این کار را انجام دهند همان طور که یک سالی شهرداری یک سالنی را در اختیار انجمن تهیه کنندگان مستند قرار داد و چند فیلم نمایش داده شد اما مساله این جا است که خیلی از فیلم های مستند قابل دیدن نیستند.

ورهرام با اشاره به اینکه مستندسازی یک مدیریت تولیدی می خواهد، گفت: این موضوع به شرایط تولید به صورت عام بر می گردد متاسفانه روی مستندسازی سرمایه گذاری نمی شود که جذابیت پیدا کند. کمتر از ۴۰ میلیون برای ساخت مستندسازی پرداخت می شود البته جدای از دو یا سه فیلمی که بودجه های خاص به آن ها تعلق می گیرد.

کارگردان مستند «بازار در اردهال» با اشاره به مثالی صحبت های خود را اینگونه ادامه داد: مثلا تلویزیون ما کدام فیلم های مستند ایرانی را حتی در حد مستندهای افغانستان و ترکیه نشان داده است؟! اما مستندهای هلندی، انگلیسی، فرانسوی و امریکایی را این همه شبکه های دنیا نشان می دهند و به دلیل جذاب بودنشان مخاطب های زیادی هم دارند. ما هم می توانیم سالی ۱۰ فیلم مستند خوب داشته باشیم که قابلیت نمایش عمومی را داشته باشند که در شبکه های دیگر هم پخش شود اما متاسفانه سرمایه گذار خصوصی برای فیلم مستند وجود ندارد.

وی افزود: متاسفانه ما همین این ۱۰ فیلم مستند خوب را هم نداریم در عوض طبق آمار مسئولان سال هزار فیلم مستند در ایران تولید می شود؛ اما هیچکدام قابلیت یک بار دیدن را هم ندارند.

ورهرام در پاسخ به این سوال که چرا برای موفقیت بیشتر فیلم های مستند از چهره های سینمایی استفاده نمی شود؟، توضیح داد: اولا مستندسازان در اصل فیلم هایشان هم موفق نیستند چه رسد به اینکه بخواهند از یک چهره هم استفاده کنند. هیچ بازیگر معروفی حاضر نمی شود مثلا در یک فیلم مستند به دنبال یک گوسفند بدود. در ثانی موضوع اصلی سرمایه گذاری است زیرا فیلمی که حداکثر با ۴۰ میلیون تومان بسته می شود باید در ۱۰ روز تمام شود. زمانی که شخصی در کشورهای خارجی ۱۰ میلیون دلار و ۲۰ میلیون دلار برای تولید یک مستند سرمایه گذاری می کند مشخص است که مخاطب بیشتری دارد.

وی ادامه داد: شما تیتراژ پایانی فیلم های مستند خارجی را نگاه کنید، ببینید چه عواملی پشت آن است، چقدر متخصص پشت یک فیلم است، حالا تیتراژ های ما را نگاه کنید مثلا نوشته با تشکر از قرچک ورامین، ثبت احوال قوچان و  مردم خوب ایران! حالا شما فکر می کنید این فیلم می تواند نمایش عمومی داشته باشد؟!

ورهرام افزود: ما یک مستند صنعتی درست نداریم که از شبکه مستند پخش شود اما همین شبکه مستند، فیلم نشان می دهد درباره ابر صنعت راجع به ماشین فراری و کارخانه هایی که موشک و کشتی می سازند. همین برنامه ها است که برای مردم جذابیت دارد.

این مستندساز در پایان با اشاره به این مطلب که ما در کشورمان حتی یک مجله تخصصی درباره فیلم مستند هم نداریم، گفت: در کل نمایش عمومی فیلم های مستند باید فراموش شود. همین که مرکزگسترش جشنواره فیلم های مستند می گذارد و یا گاهی انجمن تهیه کنندگان مستندی را نمایش می دهند باید خدا را شکر کنیم. این نمایش عمومی به هیچ جا نمی رسد و روز به روز هم بدتر می شود و رو به سراشیبی می رود.