نودمین دوره مراسم اهدای جوایز آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا موسوم به«اسکار» بعدازظهر یکشنبه شب ۴ مارس ۲۰۱۸ در«تئاتر دالبی» لس آنجلس به میزبانی جیمی کیمل (مجری نمایش های کمدی تلویزیونی) برگزار شد و جوایز برترین فیلم های سال ۲۰۱۷ از نگاه بیش از ۶۰۰۰ اعضای آکادمی اعطاء شد.

بازهم از میان ۷۰۰-۸۰۰ فیلم تولیدی سینمای هالیوود در سال ۲۰۱۷ و هزاران تولید سینمایی دیگر کشورهای جهان، تنها ۲۵ فیلم در رشته های مختلف نامزد دریافت جایزه اسکار شده بودند و طرفه آنکه که این ۲۵ فیلم تقریبا از سوی تمامی اتحادیه ها و کانون های مختلف حرفه های سینمایی، همه حلقه ها و انجمن های منتقدین و بالاخره کلیه مراسم اهدای جوایز سینمایی همچون «گلدن گلوب» و «بافتا» و … هم به عنوان برترین فیلم ها در رشته های مختلف معرفی شده و در برخی مراسم و انجمن ها و اتحادیه ها و کانون های سینمایی و منتقدان، بعضا جایزه هم گرفته بودند! گویی بخشنامه ای نانوشته به همه این اتحادیه ها و انجمن ها و حلقه ها و مراسم سینمایی که ظاهرا مستقل از هالیوود و اسکار آن هستند، اینگونه دیکته کرده بود که حتما از میان آن ۸۰۰-۷۰۰ فیلم بایستی همین ۲۵ فیلم را انتخاب کنید و لاغیر!!

نگاه اجمالی به این فیلم ها، به وضوح نشان می دهد که در گزینش آنها برای جایزه و تقدیر و انتخاب برترین ها، درونمایه و تم خاصی مدنظر قرار گرفته که در دو کلمه می توان آنها را «انتقام و جنگ» معنی کرد. تم و درونمایه ای که در دوره های پیشین نیز هر سال بنا بر مسائل و چالش های مبتلابه غرب و سیستم حاکمیتی آنها، وجود داشته که در سلسله مطالب سالهای گذشته به دفعات مورد اشاره و بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

مثلا سال گذشته، هشتاد و نهمین مراسم اسکار و البته حلقات پیرامونی آن همچون انجمن های نقد فیلم (مثل انجمن نقد فیلم شیکاگو و بوستون و لس آنجلس و سانفرانسیسکو و …) و اتحادیه ها و کانون های حرفه های مختلف سینمایی (مانند اتحادیه تهیه کنندگان و کارگردانان و کانون های نویسندگان و بازیگران و …) و مراسم اهدای جوایز (همچون گلدن گلوب و بافتا و سزار و …) نشان داد با توجه با چالش دو سه سال قبل ایالات متحده آمریکا بر سر مسئله هژمونی و قیمومت آمریکا در جهان که تاحدود بسیاری درطول سالهای اخیر خصوصا درجریان مذاکرات هسته ای ۱+۵ خدشه دار شد، قیم بودن فرد یا گروهی و یا تحت قیمومت درآمدن فرد یا دسته ای برای رسیدن به نقطه مطلوب، تم محوری یاد شده قرار گرفت،

در مراسم اسکار سال ۲۰۱۶ تم «شبه قهرمان منزوی تک افتاده» رویت شد. شبه قهرمانی که بالاخره حقانیت خود را به همراهان سابقش اثبات کرده و آنان را به یاری می کشاند،

در مراسم اسکار سال ۲۰۱۵ تقریبا فیلم هایی جوایز مختلف را از آن خود کردند که تم «سبک زندگی آمریکایی» و برتری آن در جهات مختلف را در داستان و ساختار خود ارائه می نمودند،

در مراسم سال ۲۰۱۴،  تم «قهرمان ایدئولوژیک آمریکایی» اساس معیار گزینش ها بود واین قهرمان ایدئولوژیک در همه فیلم های منتخب با اشکال و تنوعات مختلف به چشم می خورد،

در هشتاد و پنجمین مراسم اهدای جوایز آکادمی یعنی سال ۲۰۱۳ که پس از شرایط بحرانی آمریکا در تقابل و چالش یکی دو ساله با جنبش ۹۹ درصدی وال استریت برگزار می شد، محور مراسم برروی فیلم هایی تمرکز داشت که در مقابله با تفکر ۹۹ درصدی و در دفاع از سرمایه داری و تحقیر حرکت های ضد سرمایه داری جهت گیری داشتند و این گونه آثار در لیست برگزیدگان و نامزدهای همه دوایر پیرامون اسکار قرار گرفتند،

سال قبل از آن و در اسکار هشتاد و چهارم نیز «میراث پدران» محور قرار داشت که این تم به خصوص در هر ۹ فیلم نامزد دریافت اسکار بهترین فیلم، به وضوح رویت می شد و سال قبل تر …

البته پرواضح است که این محوریت یک تم یا درونمایه، علاوه بر محورهای همیشگی ایدئولوژی آمریکایی خود را به فیلم ها تحمیل می کند، محورهایی مانند تفکرات شرک آمیز، عناصر نژادپرستانه و سرمایه سالارانه و امپریالیسم و همچنین اندیشه های سکولاریستی و اومانیستی و لیبرالیستی که فقرات ایدئولوژی غرب صلیبی/صهیونی را از دیرباز تشکیل داده و همواره و از آغاز هم در فیلم های هالیوودی و اسکاری وجود داشته و هر فیلمی ولو ذره ای از این خطوط قرمز عبور کرده یا به آنها بی توجهی نشان دهد، نه تنها تولید و نمایشش با اشکال مواجه شده که در صورت تولید مستقل، در هیچ یک از حلقات جایزه و تقدیر و تجلیل رسمی قرار نگرفته که در این باب مثال بسیار است و نگارنده در مقالات متعددی طی سالهای قبل، مصادیق مختلف آن را ذکر کرده و در ادامه این مطلب هم نمونه های سال جاری این دسته از مصداق ها را مثال خواهم آورد.

اما امسال به طرز شگفت آور و حیرت انگیزی، دو عنصر«انتقام و جنگ» به عنوان محور موضوعی و تم اصلی فیلم های انتخابی مراسم اسکار و حلقه های پیرامونی آن، در نظر گرفته شد. این درحالی است که یکی از عناصر و محورهای همیشگی فیلم های حداقل یکی دو دهه اخیر سینمای هالیوود، واکنش های صلح طلبانه و نرم و شعار «ببخش ولی فراموش نکن» یا حتی  «فراموش هم بکن» بوده است! گذشت کردن قهرمان ها از ظلم ها و ستم ها و کنار آمدن با مسائلی از این قبیل علیرغم همه مصیبت ها و تحمیل ها و تحقیرها همواره در فیلم های اخیر هالیوود موج می زده است ...

مهمترین فیلم هایی که جوایز اصلی اسکار امسال را گرفتند به گونه ای قوی از همین تم برخوردار بودند؛ از جمله فیلم «شکل آب» که دو جایزه اصلی بهترین فیلم و کارگردانی را دریافت کرد، «تاریک ترین ساعت» که اسکار اصلی بهترین بازیگر نقش اول مرد را گرفت و «سه بیلبورد خارج از ابینگ، میزوری» که جایزه اصلی بهترین بازیگر نقش اول زن را به خود اختصاص داد. ضمن اینکه فیلم های «برو بیرون» «بلید رانر ۲۰۴۹»و «دانکرک» هم که اسکارهای فیلمنامه اصلی، فیلمبرداری و تدوین را دریافت کردند نیز به طور ویژه ای به مسئله انتقام و جنگ پرداخته بودند.

اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به «سه بیلبورد ...» رسید و بازیگر نقش مکمل زن از فیلم «لیدی برد» انتخاب شد که در این فیلم نیز عنصر انتقام اگرچه در میان خانواده قوی است.

یک جایزه طبق معمول این سالها سهم یک فیلم همجنس گرایانه شد که امسال به فیلم بسیار ضعیف ولی همجنس گرایانه “مرا با نام خودت صدا بزن” اسکار فیلمنامه اقتباسی رسید.

حتی درون فیلم ها و در ظاهر هم «انتقام و جنگ طلبی» به صورتی عریان و افسارگسیخته به چشم می خورد. آنچه که علیرغم تمامی شعر و شعارها و مخالفت های ظاهری با منش و رفتار حاکمان امروز آمریکا به خصوص ترامپ بیشتر همخوانی داشت.

اینکه چرا چالش ها و طرح های روز یا آینده آمریکا و اسراییل به عنوان تم فیلم های سال و البته برگزیدگان اسکار و حلقات پیرامونی آن قرار می گیرند، بحث و تحلیل مفصلی می طلبد ولی اجمالا باید اشاره داشت که صاحبان و متولیان استودیوها و کمپانی های هالیوود که اغلب هم صهیونیست هستند، همان صاحبان و سرمایه گذاران بانک های آمریکا و تراست و کارتل های اقتصادی بوده و در کارخانه های تسلیحاتی هم شریکند، ضمن اینکه در تینک تنک ها یعنی مراکز استراتژیک و تعیین سیاست آمریکا نیز حضور فعال دارند. یعنی در واقع حاکمیت اصلی ایالات متحده آمریکا به همین افراد تعلق دارد نه امثال ترامپ و اوباما و بوش و… و بالتبع این افراد که خود سردمداران هالیوود و مراسم اسکار نیز به شمار آمده، برای برنامه ها و طرح های امروز و فردای خود و زمینه سازی و آماده کردن افکار عمومی، ویترینی به شکل اسکار وهالیوود تدارک دیده اند.

اما، همچنانکه در یکی دو سال اخیر، همواره سردمداران آمریکا و اسراییل، خود را در مقابل کشورها و ملل آزاده و مستقل به خصوص ایران، تحقیر شده و تسلیم نشان کرده و به کررات وعده انتقام این شرایط و بازگشت به دوران اقتدار و قدرت اول جهان بودن آمریکا را سرداده اند، در فیلم های برگزیده امسال نیز اغلب مشاهده کردیم، فرد یا افرادی تحقیر شده، مورد ستم قرار گرفته و یا در شرایط بسیار ظالمانه، از خانواده، ازجامعه، از دشمنان جامعه، از پدر و مادر و همسر و فرزند و دوست و همکار و … و از نژادها و قومیت ها و … انتقام گرفته و یا با آنها جنگیدند.

 بعضا این انتقام به صورت ترک خانواده یا در انتظار و اضطراب گذاردن آنها بود که به دلیل محدودیت ها و تحقیرهای سالیان سال انجام گرفت، بعضا به صورت سرکیسه کردن و بعضا هم به شکل لت و پار کردن و کشتن و قتل و نابودی و … رخ نمود.

در فیلم هایی مانند «لیدی برد»  یا«نخ خیالی»، «من، تانیا»، «بازی مالی»، «خداحافظ کریستوفر رابین» و یا «شکل آب» و حتی انیمیشن «کوکو»، این انتقام علیه تحقیرها و محدودیت هایی بود که خانواده یا جامعه به فرد تحمیل کرده و باعث شد تا فرد علیه این خانواده و جامعه بشورد و عصیان کند و آنها را در اضطراب و نگرانی و تنهایی بگذارد (همچون لیدی برد، کوکو، خداحافظ کریستوفر رابین و بی عشق) یا ولو به قیمت ترک خانواده برخلاف سنت های آنها عمل نماید (مثل فیلم بیمار بزرگ) یا با انتخاب شغل و حرفه ای نابهنجار در نقطه مقابل حرفه قبلی اش، تصویری نابهنجار از کسی که باید محبوب و مثبت باشد، برجای گذارد (مانند من، تانیا، بازی مالی و پروژه فلوریدا) یا با انجام اعمالی سادیستی به آزار و اذیت اطرافیان و دوستانش دست بزند (مثل فیلم  هنرمند فاجعه) یا در رقابت شغلی، همه اصول و قواعد بازی را تا سر حد جاسوسی و دزدی و باج گیری زیر پا بگذارد (همچون فیلم های پست و رومن جی اسراییل اسکوایر) یا با انتقام فیزیکی و سخت تا سر حد مرگ پیش برود (همچون فیلم نخ خیالی و لجنزار) و یا آنها را به طرز فجیعی به قتل برساند (مانند فیلم برو بیرون)

در برخی دیگر از این فیلم ها، انتقام تجاوز و مرگ یا تهدید زندگی یکی از عزیزان گرفته شد (مانند فیلم های سه بیلبورد خارج از ایبینگ، میزوری، غریبه، لوگان، بچه راننده، کشتن گوزن مقدس) و در برخی دیگر حتی انتقام به شکل تهدید و ارعاب و ضرب و شتم عامل سرقت جزیی از وسائل شخصی بدل گردید (مانند فیلم مربع)

از طرف دیگر جنگ طلبی و شعارها و پیام های جنگ طلبانه در برخی از این فیلم ها موج می زد و دیگر نشانه ای از صلح و مذاکره و تعامل و … به چشم نمی خورد! فیلم هایی مانند «دانکرک»، «تاریک ترین ساعت»، «چرچیل»، «خداحافظ کریستوفر رابین»و «لجنزار»  اشکارا پیام جنگ و جنگ طلبی داشتند. فیلم هایی که غرب را در موضع ستم دیده تاریخی قرار داده که حالا باید انتقام خودش را با جنگی تمام عیار در زمین و هوا و دریا از دشمنان مهیبی که قصد حاکمیت بر جهان را دارند، بگیرد. آنچنان که چرچیل در پیام جنگی اش در آغاز جنگ جهانی دوم گفت و آن را در فیلم های«دانکرک» و «تاریک ترین ساعت»شنیدیم.

حتی فیلم ها و آثاری که در مجموعه۲۲ فیلم یاد شده (که تقریبا در تمامی لیست های منتخب و برگزیده و نامزد حوایز به چشم می خوردند)، حضور نداشتند نیز به طرز تعجب آوری همین تم انتقام و جنگ طلبی را بروز داده بودند. همچون فیلم «کشتن گوزن مقدس» یورگن لانتیموس که در آن، پسر بچه ای به دلیل مردن غافلانه پدرش زیر عمل جراحی یک دکتر، از همه زندگی خانوادگی دکتر یاد شده انتقام سختی کشید یا در فیلم «قتل در قطار سریع السیر شرق» آگاتا کریستی، این بار به کارگردانی کنت برانا، انتقام سیزده نفر از یک قاتل را خشن تر و تیره تر به تصویر کشیده شد یا در فیلم «غریبه»، جکی چان در نقش پدری که دخترش در جلوی چشمانش طی یک حادثه تروریستی به قتل رسید، برای انتقام از قاتلین وی، همه زندگیش را گذاشت و تا ته خط برای کشتن آنها رفت و … و حتی «جِدای» هم در هشتمین قسمت از مجموعه فیلم های «جنگ های ستاره ای»تحت عنوان «آخرین جدای» برخلاف همه رویه و مانیفست خود انتقامجو و جنگ طلب شد!

اما تم و موضوع دیگری که همچنان چندین سال است در فیلم ها و آثار و مانیفست و برگزیدگان جشنواره ها و مراسم سینمایی مختلف به چشم می خورد، مقوله «تعرضات و تجاوزات جنسی» بوده است.

پس از چند سال ارائه آمارهای تکان دهنده رسوایی های جنسی در مراکز مختلف سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و آکادمیک اروپا و آمریکا، سال گذشته ماجرای تعرضات جنسی در هالیوود علنی شد و با افشای رسوایی های جنسی یکی از تهیه کنندگان معروف هالیوود به نام «هاروی واینشتاین» و به دنبال آن فاش شدن رسوایی های مشابه درمورد برخی دیگر از هالیوودی ها مانند بن افلک و کوین اسپیسی و الیور استون و … جنبشی در فضای مجازی شکل گرفت به نام # «من هم» که در فرانسه و توسط زنان این کشور در فضای مجازی، هشتکی مشابه به راه افتاد تحت عنوان # «خوکت را افشاء کن». در مسیر همین جنبش ها بود که بسیاری دیگر از هنرپیشگان زن در هالیوود به افشای سوء استفاده های جنسی توسط عوامل مختلف تولید فیلم به خصوص سرکردگان استودیوها و کمپانی ها در این کارخانه به اصطلاح رویا سازی پرداختند. اعتراض یاد شده در برخی مراسم امسال مثل همین اسکار و گلدن گلوب و جوایز بافتا به صورت سیاهپوش شدن گروهی از بازیگران و عوامل فیلم ها، خود را نمایاند و حتی جشنواره برلین نیز بخش مهمی از برنامه های خود را به همین مسئله اختصاص داد.

این چالش مهم اجتماعی در غرب موجب شد که جریانی از فیلم های درباره تعرضات جنسی از ابعاد گوناگون اعم از تجاوز و آزار و اذیت های جنسی و تحت فشار قرار دادن همجنس گراها و دگرباشان و … تولید و به نمایش درآمدند از جمله در جشنواره کن سال گذشته، مجموعه ای از این دسته فیلم ها سفارش و در بخش مسابقه نمایش داده شدند؛ مانند: «او» ساخته پال ورهوفن، «فارغ التحصیلی» به کارگردانی کریستین مونگیو، «دختر ناشناس» به کارگردانی برادران داردن، «فروشنده» ساخته اصغر فرهادی که توسط کمپانی «ممنتو» وابسته به اتحادیه اروپا سفارش داده شد و با سرمایه کمپانی قطری «انستیتو فیلم دوحه» ساخته شد. برگزیده اسکار سال قبل نیز فیلم همجنس گرایانه «مهتاب»و سال قبل تر فیلم Spotlight بود که اساسا مسئله تعرض جنسیتی را در قاب دوربین خود قرار داده بودند و حالا در میان منتخبین امسال نیز اینگونه فیلم ها، حرف اول را زدند، از جمله فیلمی که گلدن گلوب بهترین فیلم درام را هم دریافت کرد و فیلم همجنس گرایانه دیگری به نام “مرا با نام خودت صدا بزن” که در میان نامزدهای اسکار بهترین فیلم هم حضور داشت.

به این ترتیب، پیام اسکار امسال واضح تر و روشن تر از هرسال در خدمت اهداف و طرح و برنامه های میلیتاریسم روز ایالات متحده آمریکا بود. اعطای اسکار به فیلم هایی که منادی جنگ طلبی و انتقام های مختلف بودند، نشان از نگاهی انتقامجویانه و جنگ طلبانه دارد که در دنیای امروز و با ترجمه امروزی، زمینه سازی برنامه های جنگ طلبانه آمریکا و هم پیمانانش به نظر می رسد.

 آنچنانکه وینستون چرچیل، نخست وزیر انگلیس در همان پیام معروف آغازگر جنگش می گوید:

“… ما تا پایان راه خواهیم رفت. ما در هوا با اطمینان بیشتری خواهیم جنگید … و هر چه بر سر ما رسد باز در سواحل خواهیم جنگید. ما در روز زمین می جنگیم، ما در مزارع و خیابان ها خواهیم جنگید، ما در بالای تپه ها خواهیم جنگید، ما هرگز تسلیم نخواهیم شد و امپراطوری ما در ماوراء دریاها، مبارزه را تا لحظه ای که دنیای جدید با تمام توانایی و با تمام نیروی خود برای نجات دنیای قدیم و اعاده آزادی وارد میدان شود ادامه خواهد داد…”

و انگار این پیام جنگ طلبانه غرب برای دنیای امروز این بار از سوی مراسم اسکار است که همه جهان را تهدید به جنگ می کند.

*سعید مستغاثی